بالاخره برای نجات بیماران سرطانی، آزمایش خون بدهیم یا نه؟/ نابودی نسل ایرانی با اطلاعات ژنتیکی‌شان

سرویس اجتماعی فردا: لحظه ای که شما به یک نفر هدیه می دهید و او را خوشحال می کنید، حس خوشحالی در خودتان نیز زنده می شود. حال اگر هدیه شما، نجات جان این شخص باشد قطعا از انجام دادن این مسئله سرباز نمی زنید.

درهمین راستا طی روزهای گذشته در فضای مجازی از مردم خواسته شده است که با هدف نجات بیماران سرطانی، بزاق دهان خود را تقدیم کنند! طبیعتا هر فردی حاضر است بزاق دهان خود را که هیچ ارزش مادی ندارد و برای نجات جان یک انسان مورد استفاده قرار می گیرد را ارسال کند. این درحالی است که افراد ظاهر ماجرا را می بینند و با این بزاق دهان که به کمک چند گوش پاک کن به آن سوی مرزها ارسال می شود با ارزش ترین ثروت ایرانیان یعنی بخشی از سلول ها یا ژنهای ایرانی تقدیم افرادی درخارج از کشور می کنند!

نابودی نسل ایرانی با اطلاعات ژنتیکی شان

هر نوآوری و کشفی که در جهان صورت گرفته افزون بر کاربردهای مثبت، سو استفاده هایی را نیز به همراه داشته است که نمی توان در کنار هدف های انسان دوستانه و صلح جویانه از اهداف سودجویانه و مغرضانه آنها چشم پوشید. ژنتیک نیز از دانش هایی است که افزون بر جنبه های مثبت و انسان دوستانه می تواند عرصه تاخت و تازها و سو استفاده قدرت های سیاسی و نظامی قرار گیرد.

"سرویس اجتماعی فردا: لحظه ای که شما به یک نفر هدیه می دهید و او را خوشحال می کنید، حس خوشحالی در خودتان نیز زنده می شود"

دکتر ابوالحسن شاهزاده فاضلی، رئیس مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی کشور درباره جمع‌آوری نمونه زیستی از سطح شهر به بهانه کمک به درمان بیماران سرطانی می گوید: آن سوآپی (وسیله نمونه گیری به شکل گوش پاک کن) که از داخل دهان می‌گیرند تعدادی از سلولها را به خود جذب می‌کند که بعدا می‌توانند DNA این سلول‌ها را با کیت‌های مخصوص استخراج کنند.

وی می افزاید: مجموعه‌هایی که می‌خواهند بانک DNA از تمام نژادهای کشور ما فراهم نمایند، پشت پرده ترویج این مسیرها هستند. هر تحقیقی که قرار است راجع به انسان، استعدادش برای بیماری‌ها و وجود بیماریهای ژنتیکی و غیرژنتیکی، نقاط قوت و ضعف وی و تولید داروها و محصولاتی برای بهبود یا تحت الشعاع قراردادن او انجام شود، با دسترسی به DNA  آن نژادهای جمعیتی میسر می‌شود. یعنی به عنوان مثال پایش می‌کنند و متوجه می‌شوند که DNA جمعیت ایران از نظر هفده یا هجده نژاد مختلف آن، چه ویژگی‌هایی دارد. حال می‌توانند محصول غذایی یا دارویی طراحی کنند که روی نژاد ایرانی اثر بگذارد اما روی نژاد اسرائیلی اثر نگذارد، یا اینکه در نژاد ما ناباروری یا سرطان ایجاد کند اما در نژاد دیگر، به دلیل تفاوت‌هایی که نسبت به ما دارد و آن قسمت در آنها مقاوم است و در ما مقاوم نیست، اثر نداشته باشد.

این کاری خلاف قانون است که کشوری بدون اجازه به اطلاعات ژنتیکی مردم کشور دیگر دسترسی پیدا کند.

فاضلی در ادامه بیان می کند: اگر هدف، کمک به بیماران سرطانی است باید کاملا مبتنی بر "کمیته اخلاق" باشد، یعنی بیماران از فرایندی که بر روی نمونه آنها صورت می‌گیرد و "هویت تیم پزشکی" مطلع باشند و قاعدتا باید در این مسئله وزارت بهداشت یا پژوهشگاه‌هایی که از وزات بهداشت مجوز دارند متولیان امر باشند.

وی  این کاررا نوعی سرقت زیستی می داند و درادامه خاطرنشان می کند: ممکن است بسیاری از امکانات و تکنولو‌ژی‌ها را یک یا دو دهه بعد متوجه بشویم. مثل ویروس‌هایی که ناگهان در جامعه منتشر می‌شود و بعد ملاحظه می‌کنید که بلافاصله تنها همان کشورها هستند که انبارهایشان پر از واکسن هاست که آن را به قیمت میلیاردها دلار به کشورهای قربانی می‌فروشند.

دکتر شاهزاده فاضلی یادآور می شود: این توهم نیست بلکه واقعیت است! تولید ویروس‌هایی که در آزمایشگاه‌های آنها رخ می‌دهد، وارد جامعه شده و روی انسان‌ها، گیاهان و دامها اثر می‌گذارد و همان‌طور که پس از تولید ویروس‌های کامپیوتری، بلافاصله نرم افزار ویروس‌کش برای فروش عرضه می‌شود؛ در حوزه‌های انسانی، گیاهی و جانوری هم به همین صورت است.

"ژنتیک نیز از دانش هایی است که افزون بر جنبه های مثبت و انسان دوستانه می تواند عرصه تاخت و تازها و سو استفاده قدرت های سیاسی و نظامی قرار گیرد"

وی تصریح می کند: مردم باید بدانند که قرار دادن نمونه خون یا نمونه‌هایی از بدن که حاوی اطلاعات ژنتیکی است به مراجعی خارج از کشور، چه عواقب خطرناکی به دنبال دارد. همان‌طور که تصور خیراندیشی برای رفع بیماری‌ها دارند، لازم است بدانند که اگر این نمونه‌ها در اختیار موسساتی قرار بگیرد که می‌خواهند به اطلاعات ژنتیکی این مردم دسترسی پیدا کنند تا از آن در جهت ایجاد بیماریهایی که نژاد ما نسبت به آن حساس‌تر است، استفاده نمایند، یک قدم در راستای نابودی نسل و نژاد ایرانی پیشرفته‌اند! در این موارد مردم باید حتما برای ارائه دادن نمونه‌های ژنتیکی براساس سازوکارها و مراکزی که در جامعه مسئولیت دارند عمل کنند و خروج هر نمونه زیستی، از کشور بدون در نظر گرفتن تمهیدات لازم می‌تواند در جهت لطمه به منافع و امنیت ملی باشد.

این مقام علمی کشورمان تاکید میکند : وقتی مردم از منافع و ارزش ذخایر ژنتیکی که به راحتی در کنار آنها پایمال شده و از بین می‌رود مطلع شوند، آنگاه در جهت حفظ آن تلاش خواهند کرد. آیا هیچ اسرائیلی اجازه می‌دهد از او نمونه گرفته و به کشور دیگری ببرند؟ در صورتی که در اسرائیل بانک‌های ژنتیکی از نژادهای مختلف منطقه را تهیه کرده‌اند که برای تحقیقات خود در زمینه جمعیت‌های منطقه به آنها دسترسی دارند، در حالی که هیچ کس نمی‌تواند از آنها نمونه بگیرد!

قانونی برای حفظ ذخایر ژنتیک نداریم

دکتر جواد مظفری، رییس کارگروه ذخایر ژنتیکی و زیستی ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی، هدف از تشکیل کارگروه ذخایر ژنتیکی و زیستی را هماهنگی و مدیریت یکپارچه ذخایر ژنتیکی کشور عنوان و اظهار می کند: با این هدف بر اساس ماده ۱۲ قانون تشکیل ستاد توسعه زیست فناوری مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی تشکیل شده است.

مظفری با اشاره به غنی بودن ایران از نظر ذخایر ژنتیکی، بیان می کند: ایران پشتوانه خوبی برای بهره برداری از ذخایر ژنتیکی دارد و از این نظر شرایط بسیار مناسبی داریم ولی متاسفانه از این ذخایر به خوبی استفاده نمی شود.

وی می افزاید: کشورهایی که این ذخایر ژنتیکی را ندارند به دنبال کسب آن هستند و امروزه در دنیا به این اعتقاد رسیده اند که ذخایر ژنتیکی از منابع طلا و نفت هم ارزشمندتر بوده و باید برنامه ای برای حفظ و کسب این نوع ذخایر داشته باشند.

مظفری عدم وجود قانون درست در زمینه حفاظت از ذخایر ژنتیکی در کشور را عامل اصلی به سرقت و تارج رفتن این منابع از کشور می داند و تصویب قانونی جامع در این زمینه را ضروری عنوان می کند.

وی در ادامه می گوید: طبق کنوانسیون تنوع زیستی مصوب سال ۱۹۹۰ که از سال ۱۹۹۳ اجرایی شد، منابع ژنتیکی هر کشوری جزء اموال هر کشور محسوب می شود و هیچ کشوری حق استفاده از این منابع را ندارد اما چون در ایران قانون مصوبی در این زمینه نداریم به راحتی منابع عظیم ژنتیکی مورد بهره برداری غیرمجاز افراد شده و سر از دیگر کشورها در می آورند.  

اطلاعات ژنتیکی؛ سلاح دولبه‌ای که باید از آن حراست کرد

محمود تولایی رئیس سازمان بسیج علمی و عضو هیئت مدیره انجمن ‏بیوتکنولوژی، ژنتیک و ایمنی زیستی ایران، با اشاره به اینکه به هر میزانی که علم بشر پیشرفت می‌کند و با دستیابی به فن‌آوری‌های علم جدید، بخشی از ‏این رازها برای بشر شناسایی می‌شود؛ می گوید: به اقتضا همین پیشرفت‌ها، میزان تسلط بر استفاده از ظرفیت‌های ‏خدادادی نیز افزایش می‌یابد، بنابراین یکی از جنبه‌هایی که امروز در جهان مادی مورد توجه قرار گرفته است، توسعه ‏علم پزشکی از پزشکی متداول به سمت علم مولکولی است‎.‎

تولایی تصریح می کند: اگر اطلاعات ژنتیک در اختیار یک مجموعه سالم درمانی قرار بگیرد، به ‏طور اختصاصی می‌تواند برای یک بیمار نجا‌ت‌بخش باشد و اگر در اختیار یک فرد ناسالم قرار بگیرد، بیماری‎های ‏جدیدی را برای آن فرد، طراحی خواهند کرد که بدن وی توان مقابله با آن بیماری را نداشته باشد و در قالب یک ‏عفونت ویروسی منتقل شود. بنابراین اطلاعات ژنتیکی یک سلاح دولبه‌ای است که باید از آن حراست کرد‎.‎

این عضو هیئت مدیره انجمن بیوتکنولوژی و ژنتیک ایران به مطالبی که اخیراً در فضای مجازی منتشر شده است، ‏اشاره می کند و می گوید: ریشه این حرکت مربوط به یک مجموعه آزمایشگاهی در انگلستان است که به ظاهر اعلام کرده‌اند ‏می‌خواهیم به شناخت بیماری‌های خاص و خطرناک کمک کنیم، اما با توجه به سوابق کشور انگلستان در لطمه زدن ‏به کشور ما، این نگرانی وجود دارد که هدف اصلی آنها به دست آوردن اطلاعات ژنتیکی مردم جهان سوم به ویژه ‏جمهوری اسلامی ایران باشد‎.‎

وی هشدار می دهد: اگر آن‌ها ‌بخواهند نمونه‌هایی را از جامعه ایرانی به دست بیاورند تا عرصه‌های آسیب‌پذیر ژنوم ‏ایرانیان را شناسایی کنند و این از نظر کلان و اجتماعی یک تهدید به شمار می‌آید و از نظر اخلاقی هم کشف و انتشار ‏بسیاری از رازهای سلامت افراد درست نیست.

"وی می افزاید: مجموعه‌هایی که می‌خواهند بانک DNA از تمام نژادهای کشور ما فراهم نمایند، پشت پرده ترویج این مسیرها هستند"همانگونه که آنچه به وسیله ویزیت و معاینه یک بیمار به دست می‌آید ‏و پزشک موظف به حفظ این اسرار است، اگر وضعیت بیماری این فرد را به اشخاص دیگر منتقل کند به عنوان جرم ‏تلقی می‌شود‎.‎

رئیس سازمان بسیج علمی با بیان اینکه انتشار اسرار ژنتیکی افراد یک تهدید ژنتیکی است، می گوید: مردم باید هوشیار باشند و با برخی ‏شعارهای عوام‌فریبانه، گنجینه اسرار ژنتیکی خودشان را در اختیار هر کسی قرار ندهند و اگر واقعا هدف ‏خیرخواهانه‌ای مطرح می‌شود، حتماً از طریق مراکز مطمئن داخلی اقدام کنند زیرا امروز در کشور ما ظرفیت تخصصی ‏در موضوع ژنتیک، از سطح منطقه بسیار مطلوب‌تر است‎.‎

تولایی اطلاع‌رسانی رسانه‌ها را برای اینکه مردم آگاه باشند تا فریب هرگونه بازی را در جامعه نخورند، ضروری ‏می داند و می گوید: ما در قوانین جاری خودمان، لایحه حفاظت از میراث ژنتیکی را داریم اما به نظر می‌آید بر اجرای آنها ‏باید تاکید شود زیرا برخی از این رفتارها و ارتباطات به صورت آشکارا صورت می‌پذیرد‎.‎

رئیس بسیج علمی ادامه می دهد: گاهی حتی پیش آمده که یک پزشک در قالب اجرای طرحی بدون اینکه صلاحدید ‏کشور را در نظر بگیرد و با مراکز تحقیقاتی داخلی هماهنگی کند، با هر مرکز تحقیقاتی در دنیا وارد مذاکره می‌شود و ‏در بررسی یک دارو، نمونه‌های بیمار خود را برای آن مجموعه‌ها ارسال می‌کند، با این کار برای مردم کشورش ‏خطرآفرینی کرده است و البته این کار، خلاف اصول اخلاق پزشکی است‎.‎

عضو هیئت مدیره انجمن بیوتکنولوژی، ژنتیک و ایمنی زیستی ایران می گوید: ویژگی‌های ژنتیکی هر شخصی منحصر به ‏فرد است و چنانچه این اطلاعات جمع‌آوری شود و در اختیار افراد ناسالم قرار بگیرد، آنها می‌توانند ‏میکروارگانیسم‌ها، عوامل عفونی و عوامل بیما‌زایی را طراحی کنند به طوری که جامعه هدف قابلیت مقابله و ‏پاسخگویی در برابر آن عامل مهاجم پاتولوژیک را نداشته باشد‎.‎

وی با بیان اینکه تا به حال برخوردی با این موارد صورت نگرفته، این خلاف روشن، امری بسیار طبیعی تلقی شده ‏است، می افزاید: اما در دنیا این موضوع تابع "اخلاق پزشکی" است و یک فرد می‌تواند اجازه ندهد هرگونه تستی بر روی ‏وی انجام شود و اگر قرار است محققی هم تستی را انجام دهد، بر مبنای فرم اخذ رضایت آگاهانه از بیمار فرد را کاملاً ‏توجیه کند که از نمونه‌های تست وی قرار است چه استفاده‌هایی بشود‎.‎

تولایی با ابراز شگفتی از اینکه فضای مجازی اعلام می‌کند که هر کسی می‌تواند یک نمونه بیولوژیک خود را به ‏یک مرکز تحقیقاتی بفرستد، خاطرنشان می کند: «جاسوسی ژنتیکی» هدف اصلی این مراکز است به ویژه یک مرکز تحقیقاتی که در ‏بریتانیا مستقر است. این مراکز در نظر دارند که اعمال خطر آفرین این‌چنینی را انجام دهند و رسانه‌ها هم باید هوشیار ‏بوده و ریشه این اطلاع‌رسانی را در شبکه‌های اجتماعی شناسایی کنند و به مراجع ذیربط اطلاع دهند‎.