قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل و انزوای بیشتر ایران

در گفت‌وگو با حسن نایب‌هاشم فعال حقوق بشر در اتریش سراج‌الدین میردامادی no

روز سه‏شنبه بیست و یکم دسامبر، در مجمع عمومی سازمان ملل، قطعنامه‏ای در محکومیت نقض گسترده حقوق بشر در ایران و ابراز نگرانی عمیق از تداوم شکنجه در این کشور، به تصویب رسید.

در این زمینه در گفت‌وگو با دکتر حسن نایب‌هاشم، فعال حقوق بشر از او پرسیده‌ایم: ارزیابی شما از تصویب این قطعنامه در مجمع عمومی سازمان ملل چیست؟         حسن نایب‏هاشم: در این دور ما شاهد آن بودیم که این مصوبه با بندهای جدید، به مسائلی اشاره داشت که قبلاً طرح نشده بودند و مهم‏تر از آن، رأی بالایی بود که این قطعنامه توانست در مجمع عمومی داشته باشد. این‏بار تفاوت آرای موافقان و مخالفان ۵۹ رأی بود که تاکنون سابقه نداشته است.   از سال ۲۰۰۳ که مجمع عمومی سازمان ملل متحد همواره قطعنامه‏ای را در پیوند با نقض حقوق بشر در ایران، در دستور کار خود داشته است، تفاوت‏ آرا‏ بسیار کمتر از این بود و با یک جهش، از سال گذشته به امسال، تفاوت آرا از ۳۳ رأی به ۵۹ رأی رسیده است. این خود نشان‏دهنده‏ اوج‌گیری انزوای جمهوری اسلامی در صحنه‏ بین‏المللی است.   نقش گزارشگر ویژه‏ حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران، آقای احمد شهید، در فرایند تهیه و تصویب این قطعنامه چه بوده است؟ آیا تحقیقات و تلاش‏های او تأثیری در تصویب این قطعنامه داشته است یا خیر؟   بی‏شک چنین بوده است.

"این خود نشان‏دهنده‏ اوج‌گیری انزوای جمهوری اسلامی در صحنه‏ بین‏المللی است"چون این قطعنامه امسال، هم از گزارش آقای بان‏کی‏مون، دبیرکل سازمان ملل استفاده کرده است و هم از گزارش آقای احمد شهید. هرچند که ایشان فرصت خیلی کمی داشتند برای تهیه‏ گزارش و ارائه‏ آن به مجمع عمومی سازمان ملل و در این مدت کوتاه، عمدتاً سعی کردند متدولوژی برخورد را طرح کنند، ولی به نظر می‏رسد مطالب مورد اشاره‏ ایشان، در قطعنامه منعکس شده است.   ازجمله این مسئله که اعضای کانون مدافعان حقوق بشر تحت فشار هستند در این قطعنامه طرح و به‏ویژه به بازداشت اعضای این کانون اشاره شده است. به مسئله‏ اعتراض‌های محیط‏‏زیستی در آذربایجان اشاره شده که مشخص است در پیوند با گزارش آقای احمد شهید قرار دارد. به نرخ بالای اعدام افراد متعلق به اقلیت‏ها، گروه اقلیت‏های قومی و مذهبی اشاره شده است که به نظر می‏رسد ناشی از گزارش ایشان باشد.

  هم‏چنین بازداشت خانگی مستمر و پایدار آقایان موسوی و کروبی مطرح شده است. به شرایط بد زندان‏ها، به وجود زندانیان بیش از گنجایش زندان‏ها و همچنین وضعیت غیر بهداشتی زندان‏ها اشاره شده است. همه این موارد به نظر می‏رسد ناشی از تلاش ایشان باشد. البته هم آقای دبیرکل و هم آقای احمد شهید، به اعدام‏های مخفیانه اشاره کرده‏اند که در گزارش‏ها و  قطعنامه‏های قبلی نبود، اما در این قطعنامه آمده است.     در این قطعنامه به‏طور مشخص از دولت جمهوری اسلامی خواسته شده است که با آقای دکتر احمد شهید همکاری کافی داشته باشند و از انتصاب ایشان استقبال کرده‏اند.

"چون این قطعنامه امسال، هم از گزارش آقای بان‏کی‏مون، دبیرکل سازمان ملل استفاده کرده است و هم از گزارش آقای احمد شهید"هم‏چنین این مسئله مطرح شده است که تمام بازداشتی‏های بعد از انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۸، باید به سرعت و بدون قید و شرط آزاد بشوند.   در این قطعنامه هم‏چنین تاکید شده است که انتخابات مجلس نهم - که سه ماه دیگر برگزار خواهد شد- باید انتخاباتی آزاد، عادلانه، شفاف و فراگیر باشد و با مبانی‏ای که در میثاق بین‏المللی حقوق مدنی و سیاسی و تمام اسناد مربوطه آمده است، مطابقت داشته باشد. اجازه‏ نظارت مستقل، در تمام مراحل انتخابات داده شود که هم نامزدها، هم جامعه‏ مدنی و هم‏چنین خبرنگاران مستقل داخلی و بین‏المللی بتوانند نظارت داشته باشند.   این‏ها موارد جدیدی در قطعنامه‏ امسال هستند که به نظر می‏رسد ازجمله، کوشش‏های آقای احمد شهید در فرصت کوتاهی که داشتند و هم‏چنین تماس‏هایی که فعالان مدنی در تمام دنیا با ایشان داشتند، تأثیر خود را در این قطعنامه گذاشته است.   گام بعدی مجامع بین‏المللی در خصوص نقض حقوق بشر در ایران چیست؟ این مجامع بعد از صدور قطعنامه‏هایی در کمیته‏ سوم سازمان ملل، مجمع عمومی و شورای حقوق بشر، چه اقدام عملی‏ای در خصوص نقض مستمر و گسترده‏ حقوق بشر در ایران، انجام خواهند داد؟   معمولاً این قطعنامه‏ها در پایان خودشان اشاره دارند به اقدامات بعدی‏ای که باید انجام بشود.

بنابراین در پایان این قطعنامه  از دبیرکل خواسته شده که هم به اجلاس بعدی مجمع عمومی، یعنی اجلاس یک سال آینده، گزارش خود را بدهد. یعنی مسئله تداوم داشته باشد. هم این‏که گزارشی را به شورای حقوق بشر که در ماه مارس برگزار خواهد شد، ارائه بدهند.   هم‏چنین می‏دانید که مطابق مصوبه‏ خود شورای حقوق بشر، آقای دکتر احمد شهید، گزارش خود را به اجلاس بعدی شورای حقوق بشر در ماه مارس ارائه خواهد داد. این قطعنامه گفته است که به بررسی وضعیت حقوق بشر در ایران ادامه خواهد داد و از جمله دوباره‏ پرونده‏ حقوق بشری جمهوری اسلامی در مجمع عمومی سال آینده بررسی خواهد شد.

"  ازجمله این مسئله که اعضای کانون مدافعان حقوق بشر تحت فشار هستند در این قطعنامه طرح و به‏ویژه به بازداشت اعضای این کانون اشاره شده است"  قدم بعدی در واقع، در جلسه‏ بعدی شورای حقوق بشر در ماه مارس است که هم گزارش آقای بان‏کی‏مون ارائه خواهد شد و هم گزارش آقای احمد شهید. این جلسه چندروزی بعد از انتخابات مجلس نهم برگزار خواهد شد. امیدواریم در این سه ماه، مجموعه‏ فعالان جنبش مدنی بتوانند از ارتباطات خودشان با تمام دنیا استفاده کنند و در واقع نماینده‏ جامعه‏ ایران در محافل بین‏المللی‏ای باشند که می‏توانند در تصمیم‏گیری‏ها تأثیرگذار باشند.   یکی از این مجامع شورای حقوق بشر است که بسته به قطعنامه‏ای که به آن پیشنهاد می‏شود و تصویب می‏کند، می‏تواند خواستار اقدامات بعدی باشد. در این جهت که برای مثال، سایر ارگان‏های سازمان ملل، مثل دادگاه بین‏المللی جنایی یا شورای امنیت را هم دخیل بداند.

البته این کار با دشواری‏های معینی همراه است، ولیکن به نظر من، باید بخش جامعه‏ مدنی ایران را مخاطب خود قرار داد و فعال کرد که بتوانند تأثیر خاص خود را در این زمینه بگذارند.