سیره معصومان(ع) در ماه مبارک رمضان

خبرگزاري فارس: ماه مبارك رمضان ماه ضيافت رحمان از بندگان خود مي‏باشد و خوان رحمت الهي گسترده است- بجاست كه با نگاهي گذار به سيره معصومان(ع) در اين ماه رفتارهاي فردي و اجتماعي آنان را سرمشق زندگي خود قرار دهيم. ماه مبارك رمضان ماه ضيافت رحمان از بندگان خود مي‏باشد و خوان رحمت الهي گسترده است- بجاست كه با نگاهي گذار به سيره معصومان(ع) در اين ماه رفتارهاي فردي و اجتماعي آنان را سرمشق زندگي خود قرار دهيم. بطور كلي مي‏توان سيره آن بزرگواران را در دو بخش مورد مطالعه و بررسي قرار داد. الف) رابه خود و خدا( بعد فردي) 1- تغيير حالت سيد ابن طاووس‏« ره‏» نقل مي‏فرمايد كه وقتي ماه مبارك رمضان فرا مي‏رسيد رنگ چهره پيامبر اكرم(ص) عوض مي‏شد و زياد به نماز و دعا مي‏پرداخت (1) ، تغيير حالت آن حضرت در دهه آخر ماه مبار رنگ مضاعفي به خود مي‏گرفت، بگونه‏اي كه تمام شبها را به شب زنده‏داري و عبادت سپري مي‏كرد. (2) درباره حضرت امام زين العابدين(ع) نقل شده است كه ايشان در اين ماه كاملا غرق در دعا و تسبيح و استغفار و ذكر تكبير مي‏گشت. (3) نمازهاي مستحبي گرچه بجا آوردن نمازهاي مستحبي و نوافل يكي از مسائل عادي و روزمره آن بزرگواران بوده است. ولي در ماه رمضان حالت مضاعف به خود مي‏گرفت، تا آنجا كه نمازهاي مخصوصي توسط آنان در ماه مبارك رمضان و شبهاي قدر خوانده مي‏شد، كه ذكر تفصيل آن مجال ديگري مي‏طلبد. 3- تلاوت قرآن ماه مبارك رمضان بهار قرآن است و پيامبر اكرم(ص) و عترت طاهرينش كه خود قرآن ناطقند و هيچگاه ايشان از قرآن، و قرآن از ايشان جدا نبوده، و تلاوت آيات دلنشين آن جزء برنامه روزمره ايشان بوده است، عنايت‏خاصي نسبت‏به تلاوت قرآن در ماه مبارك رمضان مبذول مي‏داشتند و توجه اصحاب و ياران خود را نسبت‏به آن جلب مي‏نمودند، تا آنجا كه در مورد حضرت امام سجاد(ع) نقل شده است كه چهل بار قرآن را در ماه مبارك ختم مي‏نمود. (4) 4- نيايش چگونه خواستن و از چه كسي خواستن و به چه انگيزه‏اي خواهش كردن از مهمترين مطالبي است كه در هر درخواستي، نهفته است اينجا سخن از درخواست از يگانه معبود قادر و تواناست كه معصومين(ع) بر بشريت منت نهاده و نحوه درخواست را در قالب‏« دعا» به عالي‏ترين وجه ممكن نشان داده‏اند. و علاوه بر لذت سخن گفتن با خداوند عاليترين مضامين معارف تابناك الهي را در آن جاي داده و از خود يادگارهايي بس ارزشمند به وديعت نهاده‏اند. در ماه مبارك رمضان دعاهاي مخصوصي از آن بزرگواران رسيده است كه تنها به ذكر عناوين آن‏ها در اين مقاله اكتفا مي‏شود: الف- دعا در وقت ديدن هلال ماه مبارك. ب- دعاي پيامبر اكرم(ص) در وقت وارد شدن به ماه مبارك رمضان، ج- دعاي پيغمبر اكرم(ص) در شب اول، د- دعاي ابو حمزه ثمالي در هر شب، ح- دعاي سحر، و- دعاي اول صحيفه سجاديه، ز- دعاي وقت افطار، ط- دعاي امام زين العابدين(ع) در شبهاي نوزدهم و بيست و يكم، ظ- دعاي پيامبر اكرم(ص)، و امام باقر(ع) و امام صادق(ع) و امام كاظم(ع) در ماه مبارك رمضان. ي- دعاي پيامبر اكرم(ص) و امام زين العابدين(ص) در شب بيست و هفتم، ل- دعاي پيامبر اكرم(ص) در شب آخر هر ماه، ن- دعا به هنگام وداع با ماه رمضان، 5- احياي شب قدر معصومين(ع) در شبهاي قدر شب زنده‏دار بودند، و نه تنها خود به احياء آن مي‏پرداختند بلكه خانواده و كودكان و فرزندان خويش را به انجام آن وامي‏داشتند، روايت‏شده است كه رسول خدا(ص) در شب بيست و سوم ماه، خفتگان از خانواده خود را از خواب بيدار مي‏كرد و آب به صورت آنها مي‏پاشيد. (5) حضرت فاطمه زهرا(س) نيز نمي‏گذاشت كسي از فرزندانش در آن شب به خواب رود، و آنان را با كمي غذا و ايجاد آمادگي از روز و با انجام استراحت در روز، آماده مي‏ساخت، و مي‏فرمود محروم كسي است كه از خير اين شب محروم ماند. (6) و يك سال حضرت امام صادق(ع) به بيماري سختي گرفتار شده بود، آن حضرت دستور داد كه در شب بيست و سوم ايشان را برداشته و به مسجد پيامبر(ص) بردند، و آن شب را در آن مكان شريف به احياء گذارند. (7) 6- آداب افطار چگونه افطار كردن، و با چه افطار كردن از جمله مسائل قابل توجه سيره است. از پيامبر(ص) و ائمه هدي(ع) ادعيه خاصي در وقت افطار نقل شده است. امام صادق(ع) مي‏فرمايد كه پيامبر اكرم در وقت افطار اين دعا را مي‏فرمود:« اللهم لك صمنا و علي رزقك افطرنا فتقبله منا، ذهب الظلما و ابتلت العروق و بقي الاجر» (8) بار خدايا براي تو روزه گرفتيم، و بر روزي تو افطار نموديم، پس آن را از ما بپذير. حضرت امير المؤمنين(ع) در وقت افطار مي‏فرمود: «اللهم لك صمنا و علي رزقك افطرنا فتقبله منا انك انت و السيمع العليم‏» (9) خدايا براي تو روزه داشتيم، و بر روزي تو افطار كرديم. پس آن را از ما قبول نما، همانا كه تو شنوا و دانايي. و اما اينكه با چه چيزي افطار مي‏نمودند، مواردي نقل شده است، از امام باقر(ع) نقل شده است كه پيامبر اكرم با آب و خرما، و يا آب و رطب افطار مي‏نمودند (رطب غير از خرما است). (10) و اگر آن حضرت شيريني و حلوا نمي‏يافت‏با آن افطار و گاهي با شكر كه از ني گرفته مي‏شد، افطار مي‏كرد. (13) و امام صادق(ع) مي‏فرمايد: پيامبر، اكرم(ص) با شيريني و حلوا افطار مي‏نمود، و اگر آن را نمي‏يافت‏با آب ولرم افطار مي‏كرد، و مي‏فرمود: آن باعث پاكيزگي كبد و معده است،و دهان را خوشبو مي‏سازد، و ريشه دندان و ديد چشم را تقويت مي‏نمايد. (14) بنابر اين از مجموعه روايات استفاده مي‏شود كه آن حضرت- در صورت امكان- با يك ماده شيريني مثل حلوا، خرما، و در صورت نبود آنها با آب نيمه گرم و ولرم فطار مي‏نمود. ابن طاووس از امام باقر(ع) نقل مي‏كند كه حضرت علي(ع) دوست داشت كه با شير افطار كند. (15) 7- غسل پيامبر اكرم(ص) در دهه آخر ماه مبارك رمضان هر شب غسل مي‏كرد. (16) حضرت امام باقر(ع) شبهاي نوزدهم، بيست و يكم، بيست و سوم و بيست و پنجم را غسل مي‏كرد (17) ، و امام صادق(ع) در شب بيست و سوم دو بار غسل مي‏نمود، يك بار در اول شب، بار دوم در آخر شب. (18) 8- اعتكاف يكي از مستحبات بسيار مهم و سازنده اعتكاف است. كه تفصيل و شرائط آن در كتب فقهي آمده است و از عهده اين نوشته خارج مي‏باشد، امام صادق(ع) فرمود: يكبار رسول خدا(ص) در دهه اول ماه رمضان به اعتكاف نشست و در رمضان ديگر در دهه دوم، و در رمضان پس از آن در دهه سوم اعتكاف نمود. و بعد از آن هميشه در دهه آخر رمضان به اعتكاف مي‏نشست. (19) 9- وداع با ماه رمضان برخاستن از سفره ضيافت الله براي عارفان دلداده حق سخت و ناگوار است. لذا همانطور كه جدايي عاشق از معشوق، به سختي هر چه تمام‏تر صورت مي‏گيرد، پيامبر اكرم(ص) چگونگي وداع با ماه رمضان را چنين بيان مي‏كند: جابر بن عبد الله انصاري نقل مي‏كند كه در جمعه ماه رمضان، بر رسول خدا وارد شدم. هنگامي كه چشم او بر من افتاد فرمود: اي جابر اين جمعه آخر ماه رمضان است، پس با او وداع كن و بگو:« اللهم لا تجعله آخر العهد من صيامنا اياه، فان جعلته فاجعلني مرحوما، و لا تجعلني محروما» يعني خدايا، اين رمضان را آخرين روزه ما قرار مده، و چنانچه قرار دادي پس ما را مورد رحمت‏خود قرار بده و ما را محروم ساز، و هر كس اين را بگويد به يكي از دو امر نيكو( احدي الحسنيين) نائل مي‏شود، يا آنكه عمر پيدا مي‏كند و ماه رمضان بعدي را درك مي‏نمايد، و يا آنكه مورد بخشش و رحمت‏خدا قرار مي‏گيرد. (20) 10- شب عيد فطر از مجموعه روايات استنباط مي‏شود كه اين شب از جايگاه بس والايي برخوردار است، و معصومين(ع) آن را به احياء و شب زنده‏داري مي‏گذراندند. حضرت علي بن الحسين امام زين العابدين(ع) شب عيد فطر را در مسجد به نماز مي‏گذارند تا آنگاه كه صبح شود. 11- نماز عيد فطر رسول خدا(ص) روز عيد بعد از طلوع آفتاب خارج مي‏شد و هنگامه خروج به اطراف آسمان مي‏نگريست و مي‏فرمود كه در آن روز بر جا نماز و حصير نماز مخوان،يعني روي خاك بنشين و بر آن نماز بخوان. فقهاء عظام مستحباتي را براي اين روز ذكر نموده‏اند كه از جمله آنها، نماز را در صحرا بپا داشتن، خارج شدن امام با پاي برهنه و پياده، و توام با وقار و ذكر خدا، و سجده بر زمين و... روز عيد فطر روز اجر و گرفتن نتيجه امتحان است. قهرا در هر امتحاني نتايج‏يكسان نيست. شيخ صدوق(ره) نقل مي‏نمايد: امام حسن مجتبي(ع) گروهي از مردم را در روز عيد فطر ديد كه به بازي و خنده مشغولند، حضرت رو به ياران خود كرد و فرمود:« خداي عز و جل ماه رمضان را محل مسابقه بندگان خود قرار داده است كه به واسطه اطاعت‏خويش بسوي رضوان الهي پيشي مي‏گيرند، پس گروهي سبقت گرفتند و پيروز و رستگار گشتند، و گروهي عقب ماندند و محروم شدند، پس عجب دارم از كسي كه خندان است و به لهو و بازي مشغول است در روزي كه نيكوكاران به اجر و ثواب رسيده و كوتاهي ورزان از آن بي‏فيض و محرومند، به خدا سوگند اگر پرده برداشته شود هر آينه نيكوكار به عمل نيك خويش و بدكار به عمل بد خود مشغول خواهد شد.» (21) ب) رابطه خود و مردم( بعد اجتماعي): 1- ايجاد آمادگي براي ماه رمضان در آستانه ماه مبارك، معصومان(ع) اهميت و عظمت ماه مبارك رمضان را به مرمدم گوشزد نموده و آنان را به استفاده از اين ضيافت الهي فرا مي‏خواندند كه در اين زمينه خطبه‏هاي بسيار جالب از پيامبر اكرم(ص) و امير المؤمنين(ع) و روايات تكان دهنده‏اي صادر شده است، كه براي نمونه به ذكر دو روايت‏بسنده مي‏كنيم: امام صادق(ع) در آستانه ماه مبارك رمضان اينگونه به فرزندان خويش سفارش مي‏فرمود:« نهايت كوشش خودتان را بنماييد كه در اين ماه روزي‏ها تقسيم مي‏شوند، و سرآمد عمرها و اجلها نوشته مي‏شود و در آن شبي است كه عمل در آن ماه از عمل هزار ماه برتر و افضل است.» ابو صلت مي‏گويد: بر حضرت امام رضا(ع) در جمعه آخر شعبان وارد شدم. حضرت به من فرمود: «اي ابا صلت، بيشتر روزهاي ماه شعبان گذشت، و اين جمعه آخر ماه است پس در اين باقيمانده آن كوتاهي مورز و سابق خود را جبران كن،... و بيشتر به دعا و استفغار و تلاوت قرآن بپرداز، و از گناهانت توبه كن، تا با خلوص در ماه خدا وارد گردي.» (22) 2- سفارش به تلاوت قرآن اهل بيت عصمت و طهارت(ع) علاوه بر آنكه خود موفق به تلاوت قرآن بودند ديگران را به تلاوت آن سفارش مي‏نمودند، و گاه نسبت‏به تلاوت بعضي سوره‏ها در بعضي از شبها عنايت‏خاصي از خود نشان داده‏اند، توجه عزيزان را به چند روايت كه دو نكته ذكر شده را در بر دارد جلب مي‏نماييم. وهب از امام صادق(ع) مي‏پرسد خوب است در ماه رمضان در چند روز قرآن خوانده شود؟ حضرت فرمود: در سه روز به بالا. امام باقر(ع) فرمود:« لكل شي‏ء ربيع و ربيع القرآن شهر رمضان‏» (23) هر چيزي بهاري دارد و بهار قرآن ماه رمضان است. از بين سوره‏هاي قرآن به تلاوت اين سوره‏ها سفارش شده است. 1و 2: سوره عنكبوت و روم: تلاوت اين دو سوره در شب بيست و سوم ماه رمضان توصيه شده است. امام صادق(ع) فرمود:« من قرا سورة العنكبوت و الروم في ليلة ثلاث و عشرين فهو و الله يا ابا محمد من اهل الجنة‏» (24) سوگند به خدا كسي كه سوره عنكبوت و روم را در شب بيست و سوم رمضان بخواند از اهل بهشت است. البته اين به معناي اقتضاء است كه با وجود شرائطش چنين نتيجه‏اي را بدنبال خواهد داشت. 3- سوره قدر در وقت‏سحر و افطار: از امام زين العابدين(ع) روايت‏شده است:« من قرا انا انزلناه في ليلة القدر عند فطوره و عند سحوره كان فيما بينهما كالمتشحط بدمه في سبيل الله‏» (25) كسي كه سوره قدر را در هنگام افطار و سحر بخواند مانند كسي است كه در اين فاصله در راه خدا بخون خود غلتيده باشد. و همين مضمون نيز از حضرت امام صادق(ع) روايت‏شده است. (26) و نيز از امام صادق(ع) نقل شده است كه هر كسي كه در هر شب ماه رمضان هزار بار سوره قدر را بخواند در شب بيست و سوم عجايبي را درك خواهد كرد. (27) و در روايتي ديگر از آن حضرت اثر آن را در رسيدن انسان به سرحد نهايت‏يقين در امور اختصاصي اهل بيت(ع) قرار داده است كه به واسطه ديدن بعضي از حقايق در عالم رؤيا به آن مي‏رسد. (28) 4- سوره دخان: شيخ صدوق روايت كرده است كه مردي خدمت امام باقر(ع) رسيد و پرسيد چگونه من شب قدر را در هر سال شناسايي كنم؟ حضرت فرمود: «وقتي كه ماه رمضان آمد هر شب يكبار سوره دخان را بخوان، وقتي كه شب بيست و سوم فرا رسيد به آنچه كه مي‏خواهي خواهي رسيد.» (29) 3- كمك به مستمندان يكي از علل و حكمتهاي روزه اين است كه با ايجاد حالت گرسنگي و تشنگي انسان به ياد ضعيفان و مستمندان و تنگدستان بيفتد، و هر كسي به فراخور حال ووسع خود نسبت‏به آنان كمك نمايد. (30) ابن عباس مي‏گويد: وقي كه ماه رمضان فرا مي‏رسيد هر صاحب حاجتي كه به نزد رسول خدا مراجعه مي‏كرد حاجتش برآورده مي‏شد. (31) راجع به حضرت زين العابدين(ع) نقل است كه هر روز ماه رمضان را صدقه مي‏داد. (32) 4- افطاري دادن اين عمل در سيره معصومين(ع) بنحو كاملي مشاهده مي‏شود. و از امام صادق(ع) روايت است كه هنگامي كه حضرت امام زين العابدين(ع) روزه مي‏گرفت دستور مي‏داد گوسفندي را سر مي‏بريدند، و آن را تكه تكه ساخته و در ديگ مي‏ريختند، آن حضرت در وقت غروب به ديگها سر مي‏زد و در حالي روزه داشت‏بوي آبگوشت را استشمام مي‏نمود، آنگاه مي‏فرمود: كاسه‏ها را بياوريد اين كاسه را براي فلان كس و ديگري را براي فلان بكشيد، و همينطور كاسه‏ها را پر مي‏كردند تا آبگوشت‏به اتمام مي‏رسيد، آنگاه خود با نان و خرما افطار مي‏كرد. (33) 5- توجه بيشتر به زيردستان و گذشت از خطاي آنان از امام صادق(ع) روايت است كه امام زين العابدين(ع) در ماه مبارك رمضان توجه خاصي به زيردستان و خدمتكاران خود داشت، و هرگاه يكي از آنها مرتكب خطايي مي‏شد او را مورد عقوبت قرار نمي‏داد، و تنها گناه او را يادداشت مي‏نمود، تا آنكه كه شب آخر ماه رمضان فرا مي‏رسيد، همه آنان را گرد خود جمع مي‏نمود، و كاغذهاي خطاياي آنان را بيرون مي‏آورد و بر تك تك آنان مي‏خواند و آنان به گناه خود اعتراف و اقرار مي‏نمودند، پس از آن در ميان ايشان برمي‏خاست و مي‏فرمود:« با صداي بلند بگوييد: اي علي بن الحسين، همان خدايت نيز خطاهايت را شمارش كرده است همانگونه كه تو گناهانمان را شمردي، و در كتاب، تمام اعمال كوچك و بزرگ ثبت است، و همه اعمال در نزد او حاضر است همانگونه كه اعمال ما در نزد تو حاضر بود( و تو بر آن ناظر بودي)، پس از ما درگذر همانگونه كه تو اميد عفو و گذشت داري، از ما درگذر تا كه خدايت را بخشنده و رحيم يابي... اي علي بن الحسين، كوچكي مقام خود را در برابر خداي داور دادگري كه به هيچ كس ظلم روا نمي‏دارد يادآور و از گناه ما درگذر،...» و حضرت در حالي كه گريه و زاري مي‏كرد مرتب اين كلمات را مي‏فرمود و آنان هم با وي هم آواز مي‏شدند و مي‏فرمود: بار خدايا تو به ما دستور دادي كه از كساني كه به ما ظلمي روا داشتند درگذريم، ما بخود ظلم كرديم، پس از ما درگذر، كه تو نسبت‏به آن سزاوارتري. تو به ما فرمودي كه هيچ درخواست كننده‏اي را از در خانه‏هايمان رد نكنيم، ما به درگاه تو دست نياز و درخواست‏بلند كرده‏ايم، و از تو طلب مي‏نماييم، پس بر ما منت نه، و ما را محروم مساز... آنگاه رو به آنان مي‏نمود و مي‏فرمود: من از خطاياي شما گذشتم، آيا شما نيز از من مي‏گذريد؟ و آنان در پاسخ مي‏گفتند: از تو گذشتيم اي آقاي ما، و تو به ما هيچ بدي روا نداشتي، پس آن حضرت مي‏فرمود بگوئيد: بار خدايا: از علي بن الحسين درگذر، همانگونه كه او از ما گذشت، و او را از آتش آزاد آن همانطوري كه او ما را از بندگي رهانيد، و آنان آمين گفتند، و حضرت فرمود: برويد كه از شما گذشتم، و همگي شما را آزاد كردم، و همگي آنان را آزاد مي‏فرمود. (34) 6- حفظ حريم دين و حرمت زمان حفظ عفت عمومي جامعه از جمله مهمترين وظايف نظام اسلامي است‏به عنوان نمونه حد شرابخوار 80 تازيانه است، ولي اگر در ماه رمضان شراب خورده شود حالت ديگري دارد، نجاشي شاعر در روز ماه رمضان شراب خورد، او را بنزد امير المؤمنين آوردند، حضرت پس از يك شب زندان كردن او، و اجراي حد شرعي شرابخواري( 80 ضربه)، 20 ضربه شلاق اضافي، بخاطر شكستن حرمت ماه رمضان بر او زد. (35) و در برخي روايات او پذيراي 39 ضربه اضافي بدان جهت‏شد. (36) 7- آزادي اسيران بنابر نقل برخي از روايات حضرت رسول اكرم در ماه رمضان تمامي اسيران را آزاد مي‏ساخت. (37) البته اين مربوط به حفظ مصالح عمومي اسلام و مسلمين است و تشخيص آن به دست‏حاكم شرعي و ولي امر مسلمين است. اين نوشته چكيده‏اي است گويا از كتابي كه توسط اين نويسنده در دست نگارش است، كه اميد است‏به فضل الهي تقديم محضر دانش پژوهان و شيفتگان معارف گردد. پي‏نوشتها: 1- اقبال الاعمال، سيد بن طاووس، 70. 2- من لا يحضره الفقيه، شيخ صدوق، 2: 156/2018. 3- الكافي(فروع)، شيخ كليني، 4:88/8، وسائل الشيعه، شيخ حر عاملي، 10: 309/134786( چاپ آل البيت). 4- بحار الانوار، علامه مجلسي، 98/5. 5- همان، 98/160، دعائم الاسلام 1/282. 6- دعائم الاسلام 1/282. 7- بحار الانوار، 98/169. 8- الكافي 4: 95/1، من لا يحضره الفقيه 2:106/ 1850، تهذيب الاحكام، شيخ طوسي، 4: 199/576، المقنعة، شيخ مفيد، 51، مصباح المجتهد، شيخ طوسي، 568، وسائل الشيعه 10: 147/13070. 9- تهذيب الاحكام 4: 200/578، بحار الانوار 98/15. 10- بحار الانوار 96، 314/15. 11- الكافي 4: 152/1، وسائل الشيعه 10:157/1310. 12- تهذيب الاحكام 4:198/569، وسائل الشيعه 10: 146/13067. 13- بحار الانوار، 96/315. 14- الكافي 4:152/4، وسائل الشيعه 10: 158/1305. 15- بحار الانوار 98/12. 16- اقبال الاعمال 195 و 237، وسائل الشيعه 3: 327/3779 و 3783، بحار الانوار 98/12. 17- بحار الانوار 98/58. 18- همان 98/160. 19- الكافي 4: 175/4، من لا يحضره الفقيه 2: 189/2105، اقبال الاعمال 107، بحار الانوار 98/4 و 150. 20- فضائل الاشهر الثلاثة، شيخ صدوق 138/149، وسائل الشيعه 10: 365/13617، بحار الانوار 98/172. 21- من لا يحضره الفقيه 2: 174/2057. 22- الكافي 4: 66/2، تهذيب الاحكام 4:192/547، وسائل الشيعه 10: 305/13481. 23- عيون اخبار الرضا 2: 51/198. 24- الكافي 2: 461/10، ثواب الاعمال، شيخ صدوق، 129/1، معاني الاخبار، شيخ صدوق، 228/1، امالي الصدوق 57/5، المقنعة 50، وسائل الشيعه 10: 302/13472، بحار الانوار 96/386. 25- ثواب الاعمال 136/1، تهذيب الاحكام 3:100/261، مصباح المتهجد 571، المقنعة 50، وسائل الشيعه 10: 361/13611، بحار الانوار 98/165. 26- اقبال الاعمال 114، وسائل الشيعه 10: 149/13076، بحار الانوار 98/11. 27- بحار الانوار 97/344. 28- همان 96/379. 29- مصباح المتهجد 571، المنقعة 50، وسايل الشيعه 10: 362/13612، بحار الانوار 98/165. 30- الكافي 1: 196/ 8، امالي الصدوق 388، وسائل الشيعه 10: 362/13612، بحار الانوار 96/379. 31- الكافي 4: 181/6، علل الشرائع، شيخ صدوق 378/1، فضائل الاشهر الثلاثه 102، المناقب 4/68، وسائل الشيعه 10: 8/12699 و 21700 و 10: 7/12697، بحار الانوار 96: 375/62 و 96: 369/50. 32- بحار الانوار 96/363. 33- اقبال الاعمال 64، بحار الانوار 98/ 82. 34- المحاسن، الشيخ ابو جعفر احمد بن محمد بن ابي خالد البرقي، 396/67، وسائل الشيعه 10:140/13049، بحار الانوار 96/317. 35- اقبال الاعمال 260، وسائل الشيعه 10:317، بحار الانوار 98/186. 36- الكافي 7: 216/15، من لا يحضره الفقيه 4:55/5089، تهذيب الاحكام 10: 94/362، وسائل الشيعه 28: 231/34632 37- دعائم الاسلام، قاضي نعمان 2: 464/ 1644، مستدرك الوسائل، محدث نوري 18: 113. 38- بحار الانوار 96/363. انتهاي پيام/