افزایش ۳۵ درصدی تاخیرهای مترو به دلیل کمبود واگن و قطار

به گزارش خبرنگار مهر یازده سال پس از آغاز به کار مترو شهر تهران و حرکت اولین قطارهای آن در عمق خاک شهر، وقتی مسافران اولیه و بسیار معدود این وسیله نقلیه زیرخاکی با ترس و دلهره از پله ها پایین رفتند تا خود را به واگنهای خالی برسانند شاید هیچ گاه تصور نمی کردند تنها چند سال بعد باید برای ورود به یک واگن مجبور شوند بیشترین فشار فیزیکی عمرشان را تحمل کنند. آن روزها مترو تنها 30 تا 40 کیلومتر وسعت داشت و تنها چند ایستگاه فعال اما حالا اگر چه طولش به 105 کیلومتر و تعداد ایستگاههایش هم به 65 رسیده اما واگن قطارهای مترو هیچ گاه در عمرشان فشار و ازدحامی که این روزها تحمل می کنند را به خود ندیده اند. اینک و در روزهای پاییزی نیمه دوم سال 88 مشکل ازدحام مسافران در خطوط مترو که هجم مسافرانش به بیش از یک میلیون و 600 هزار نفر در روز بالغ شده وضع از همیشه بدتر است. گاه برای رسیدن به مقصدی که پیش از این در 10 دقیقه طی می کردی باید تا دو برابر این مدت تنها صرف سوار شدن بر قطارهایی کنی که یکی یکی از جلویت می گذرند که به دلیل ازدحام مسافر، اندک جای خالی برای تو ندارند. مشکل چیست؟ کجای کار می لنگد که اشتیاق یا اجبار به جابجایی با مترو در مردم پایتخت زیاد شده اما ظرفیتها جوابگو نیست. آیا مشکل از کمبود قطارها و ایستگاههاست یا مسافران بیش از اندازه و غیر قابل پیش بینی اند. خلاصه سبب چیست که خاطره سفرهای راحت و بی دردسر با مترو این روزها به سفرهایی با عذاب الیم مبدل شده است. جالب آنکه در بیشتر کشورهای توسعه یافته دنیا مترو سالهاست بار اصلی جابجایی مسافران در کلانشهرهای میلیونی را بر دوش می کشد و به مشکلی هم بر نمی خورد (مترو شهر نیویروک در سال 1903 راه اندازی شده است) اما در تهران، مترو تنها بعد از 11 سال کارش اینچنین لنگ شده است. به همین سبب به سراغ محسن هاشمی فرد اول گروه شرکتهای قطار شهری تهران و حومه رفته ایم تا روایت او را از مشکلات این روزهای مترو و دلایل آن بشنویم. * خبرگزاری مهر - گروه اجتماعی: آقای هاشمی؛ مشکلات مترو تهران و مردمی که مجبورند هر روزه با این وسیله نقلیه سفر کنند این روزها به شکل نگران کننده ای حاد شده است. هر روز چه در ساعات پیک و چه در ساعات عادی واگن قطارهای مترو لبریز از مسافر است و مردم برای رسیدن به مقصد خود مجبورند در ایستگاهها مدت زمان زیادی وقت و انرژی صرف کنند، عامل این وضعیت چیست؟ - محسن هاشمی: مترو تهران از متروهای با ظرفیت بالا است که مترو سنگین به آنها گفته می شود. اساسا در تعاریف متروهای با ظرفیت انجام 40 تا 60 هزار سفر در ساعت و در مسیر را مترو سنگین می گویند. از 20 تا 40 هزار را مترو سبک و کمتر از این تعداد را تراموا و منوریل که به آنها مکمل می گویند. هر قطار متروهای سنگین می تواند 1200 و در حالت فشرده تا 1500 نفر مسافر را جابه جا کند مسئله ای که این روزها هم در حال انجام شدن است. مسئله اصلی در این میان این است که ایستگاهها ساخته شده و تاسیسات ثابت آن مثل برق و سیگنالینگ و مخابرات آن فراهم هست و پرسنل لازم مشغول به کارند ایستگاهها هم قابلیت ظرفیت بسیار بالای مسافر را دارد اما آن چیزی که ما را محدود می کند کمبود یا نبود واگن است. یعنی همه چیز آماده است و کریدورهای تردد و تجهیزات لازم فراهم است و ما می توانیم مثلا 70 قطار را برای رفت و آمد پوشش دهیم اما وقتی واگن نیست چه می شود کرد؟ ما الان ظرفیت نصب شده مان بیش از 2.5 میلیون سفر در روز است ولی مقدار قطاری که داریم برای کمتر از 1.5 میلیون است. در مترو تهران می توانیم هر دو دقیقه یک قطار اعزام کنیم ولی تعداد قطارهایمان به اندازه ای است که الان هر 4 یا 5 دقیقه هم نمی توانیم یک قطار بفرستیم. مشکلی اصلیِ الان مترو کمبود واگن و قطار است.   * خوب چرا این مشکل را حل نمی کنید؟ آیا این اتفاق برخلاف پیش بینی های شما رخ داده یا شما تمهیدات لازم را اندیشیده بودید ولی عواملی دیگر مانع از آن شد؟ - ما از ابتدا به فکر حل این مشکل بوده ایم. مثلا در اولین روزهایی که آقای قالیباف شهردار تهران شده بود از من پرسید اصلیترین اولویت برای مترو تهران چیست؟ من گفتم اصلی ترین اولویت تهیه قطار است. از آن زمان تازه پارسال توانستیم اعتبارات اسنادی برای خرید تجهیزات قطار را باز کنیم. همانطور که گفتم نکته اصلی در مترو تهران با توجه به وضعیت موجود تامین واگن است. می بینیم که این روزها دولت اعلام می کند ما اتوبوس 100 میلیونی می خریم و با 17 میلیون در اختیار شهرداری ها قرار می دهیم اما باید پرسید خوب چرا همین پول را نمی دهید که واگن بخریم و از این ظرفیت آماده استفاده کنیم. شما که می روید 10 هزار اتوبوس می خرید و در سیستم توزیع می کنید خوب پول بدهید واگن قطار بخریم. چرا ما همه تجهیزات لازم برای مترو را بسازیم اما مقدار واگن کافی برای آن فراهم نکنیم. باید 65 قطار به مترو تهران و 18 قطار در مسیر تهران کرج اضافه کنیم در صورتی که الان 12 قطار تهران کرج و 65 قطار تهران داریم. باید تعداد اینها را دو برابر کنیم. * چرا از نیمه دوم سال 88 مشکل ازدحام در مترو و تاخیر از همیشه بیشتر شده است. مثلا سال گذشته هم شما تقریبا همین وضعیت را داشتید؟ -   در اسفند و بهمن که فصل خرید نیزهست میزان ازدحام مردم در مترو بسیار بیشتر خواهد شد. چون کمبود قطار داریم، اگر قطارها را مثلا برای تعمیر اساسی از سیستم خارج کنیم که وقتی در حال تردد است دچار مشکل نشود وضعیت از این هم بدتر می شود محسن هاشمینه. علاوه بر این، تعداد مسافرها امسال زیاد شده است. به هر حال ما در این دو، سه سال اخیر آمدیم مسیر قلهک، قیطریه، تهران پارس و خط 4 را اضافه کردیم اما قطارهای مورد نیاز آن نرسیده است. به همین دلیل تاخیرها در سیستم بیشتر شده، چون میزان مسافر بیش از تعداد و ظرفیت قطارهاست. وقتی قطار در ایستگاه می ایستد، درها باز می شود مردم باید سوار و پیاده شوند اما چون تعداد مسافرها زیاد است و قطارها کم، تعداد بالا سوار می شوند و عده ای لای در می مانند. چون سیستم امنیتی و ATP قطار به این شکل است که باید دربها همه بسته باشد وگرنه ترمزها اصلا باز نمی شود و قطار نمی تواند حرکت کند به همین دلیل قطاری که باید 20 یا 30 ثانیه یا حداکثر یک دقیقه در ایستگاه بماند بعضی وقتها سه تا 4 دقیقه در ایستگاه می ماند. حالا قطار بعدی از توی تونل در حال رسیدن به ایستگاه است و آن هم مجبور می شود وسط تونل توقف کند، به همین شکل تا انتها تاخیر منتقل می شود. از آن طرف اگر بخواهیم این مشکل پیش نیاید باید تعداد پرسنل در ایستگاهها را افزایش داد و برای هر درب یک نیرو بگذاریم. هر قطار 28 درب دارد و می شود 28 نیرو. تعداد زیاد نیرو روی سکو دوباره هزینه های جاری را بالا می برد. الان بر اساس آخرین آمارهای ما بعد از شهریور تاخیرهایی که بر اساس ازدحام مسافر داشتیم 30 تا 35 درصد افزایش داشته است. اگر در تابستان این مشکل نبود به دلیل پایین بودن تعداد مسافر بود، در ماه رمضان هم همینطور مشکل اصلی ما هم در پیک اتفاق می افتاد. معمولا در اسفند و بهمن که فصل خرید نیز هست این میزان بسیار بیشتر هم خواهد شد. چون کمبود قطار داریم، اگر قطارها را مثلا برای تعمیر اساسی از سیستم خارج کنیم که وقتی در حال تردد است دچار مشکل نشود وضعیت از این هم بدتر می شود. * واگنهای مورد نیاز مترو را حتما باید از خارج بخرید یا در داخل هم امکان تولیدش هست؟ - هر دو. باید برای تهیه واگن یا از خارج تهیه کنیم یا در داخل تولید کنیم. از طرفی از خارج هم که بخواهیم تهیه کنیم از زمان پرداخت پول و دادن سفارش یکسال و نیم طول می کشد تا واگنها را به ما تحویل بدهند. زمان تولید واگن هم زمان کمی نیست. بین یک و نیم تا دو سال طول می کشد. در ابتدای دولت نهم گفتند که ما به صورت مفصل هم اتوبوس می خریم و هم واگن و در اختیار شهرداریها می گذاریم. اتوبوس خریدند ولی متاسفانه واگن نخریدند. شرکتی درست شد به اسم قطار شهری کشور که قرار بود این کار را بکند ولی نکرد و ما خودمان مناقصه برگزار کردیم. اولین قرارداد برای تامین واگنمان را با شرکت واگن سازی پارس و شرکت واگن سازی تهران مشترکا امضا کردیم. الان آنها در حال ساخت تعدادی از واگنهای ما هستند ولی برای دریافت همین واگنها به پول نیاز داریم. مبلغ این قرارداد 800 میلیارد تومان است و در طول چهار سال باید واگنهایش بیاید. من باید سالی 200 میلیارد تومان صرف خرید واگن کنم در صورتی که کل بودجه امسال 230 میلیارد تومان است. جالب آنکه که فرض ما این است که این واگنها را باید شرکت بهره برداری بخرد و به ما ربطی ندارد چون ما این خط را تحویل داده ایم. اما با همه این تفاسیر وضعیت بودجه هنوز هم روشن نیست. * بودجه لازم برای تامین قطارها باید از چه منبعی تامین شود؟ - به عنوان مثال امسال ما باید 48 میلیارد تومان از شهرداری و 48 میلیارد از شهرداری برای مترو دریافت می کردیم در صورتی که حالا که ماه هشتم سال است، دولت یک ریال هم به ما نداده است. ما باید این پول را در شش ماهه اول سال بگیریم که خودمان را برای شش ماهه دوم آماده کنیم که به مشکل ازدحام برنخوریم چون شش ماهه اول سال از نظر تعداد مسافر مترو خلوت است، پارسال هم باید 30 میلیارد یارانه می دادند که فقط 17 میلیارد دادند آن هم آخر سال. دو سال پیش هم باید 20 میلیارد داده می شد که آخر سال 14 میلیارد داده شد. حساب کنید در همین سه سال چقدر کمبود یارانه داشته ایم که باید خودمان را می ساختیم. 66 میلیارد تومان فقط کمبود یارانه داشته ایم جالب اینکه اینها در اصل بودجه جاری است. * اما با این وجود سال گذشته شما با عمل به وعده های خودتان 15 کیلومتر مترو راه اندازی کردید، بودجه این کار از کجا تامین شد؟ - بودجه عمرانی تفاوت دارد. یکی از مسئولان دولتی هم گفته بود که مترو باید پولش را ببرد در این کار. در صورتی که در قانون برنامه و بودجه ما نمی توانیم پولهایی که برای ساخت داده می شود را برای بهره برداری صرف کنیم. آن بودجه خودش ذیحساب دارد و مشخص است. اینطور نیست که به ما پول بدهند که هر جا تشخیص دادیم خرج کنیم. محل خرج آن هم مشخص است. بودجه جاری با بودجه بهره برداری فرق می کند. آنها فقط بودجه عمرانی ما را می دهند. مثلا برای آن باید هزار میلیارد تومان داده می شد که فقط 200 میلیارد دادند. بودجه جاری را شورای شهر تصویب می کند که یک سوم از مردم یک سوم شهرداری و یک سوم هم از دولت، نمی توان از جایی دیگر برداشت و به این افزود.این بودجه جاری به من داده نمی شود. به شرکت بهره برداری داده می شود اما خوب بودجه عمرانی به من داده می شود و من در ساخت خرج می کنم. خط هفت و چهار را راه اندازی کرده ایم اما به دلیل کمبود بودجه، ناقص راه اندازی شده است. ایستگاهها راه اندازی شده اما پله برقی ندارد. باید توجه داشت که شرکت بهره برداری کاملا مستقل و با بودجه مستقل است. هر جایی که قرار بود بودجه آن را دولت به ما بدهد معطل مانده ایم. متاسفانه چهار سال است درگیر این کار هستیم. مجبوریم درباره این بودجه با بحثهای زیاد در مطبوعات و جاهای دیگر دولت را قانع کنیم تا کمی از آن را بپردازد. * در زمان پیش از آن و دولت های پیشین هم مشکل عدم پرداخت بودجه مورد نیاز وجود داشت؟ - تا سال 79 که مترو وابسته به دولت بود و بعد از آن به شهرداری داده شد اما به هر حال آن زمان مترو این قدر مسافر نداشت و همه چیز هم نو بود. مسافر چندانی نبود به همین دلیل می توانستیم هر 20 دقیقه یک قطار بفرستیم. مشکلی هم پیش نمی آمد. قیمت بلیط هم با قیمت سوبسیدی متفاوت نبود ولی در این سالها اجازه افزایش قیمت ندادند. الان قیمت تمام شده 390 تومان است. برای سال 89 هم 400 تومان است. در صورتی که قیمت بلیط الان خیلی کمتر از این است. تازه این قیمت تمام شده بدون فرض استهلاک است ولی با این وجود در سالهای دولت هشتم بودجه مورد نیاز مترو با کسورات اندک پرداخت می شد. * از ابتدا بر اساس پیش بینی هایتان و بر اساس برنامه های توسعه مترو تهران در مهرماه سال 88 قرار بود تهران چند کیلومتر ریل و چه تعداد قطار و واگن داشته باشد؟ - الان که از آن مقدار پیش بینی شده عقب هستیم به عنوان مثال بر اساس برنامه ها می بایست طول خطوط مترو تهران در سال 88  به حدود 150 کیلومتر می رسید، در حالی که هم اینک 105 کیلومتر است. از طرفی باید بر اساس یک برنامه 5 سال به 217 کیلومتر برسیم که الان دو سال از آن هم گذشته است. یعنی اگر بخواهیم بر اساس این برنامه عمل بکنیم باید در سه سال آینده 115 کیلومتر مترو بسازیم. در حالی که باید در این دو سال حداقل دو تا 22 کیلومتر مترو می ساختیم. * مترو و شهرداری تهران در رابطه با بحث عدم پرداخت بودجه مورد نیاز مترو یا با رسانه ها موضوع مطرح می کنند یا توصیه می کند که این پول لازم است در صورتی که تجربه نشان می دهد این کارها تاثیر چندانی ندارد. برنامه نهایی شما برای رسیدن به بودجه مورد نیازتان چیست؟ - البته ما پیگیری قانونی کردیم و همه مراجع قانونی هم حق را به ما داده اند. مثلا  دیوان محاسبات در نامه ای دولت را متخلف دانسته و حق را به ما داده، مرکز پژوهشهای مجلس و بازرسی کل کشور هم همینطور، مجلس شورای اسلامی هم در این قانون جدید که در دست تهیه دارد می خواهند دولت را مکلف به تامین این بودجه کنند چرا که مطمئنا وضعیت ما با نوشتن و توصیه صرف حل نمی شود دولت باید بداند که برای مترو واگن تهیه کند. -------------------------- گفتگو : صدرا محقق عکس : محسن رضایی