نگاهی به تغییرات آزمون دکترا

تعداد بازدیدها: ۶۶ تغییرات آزمون دكترا موافقان و مخالفانی را به همراه داشته است. در این گزارش قصد داریم به اظهار نظر این مسوولان موافق و مخالف بپردازیم.  برخی معتقدند اگر دست دانشگاه‌ها و اساتید در انتخاب دانشجویان دكترا بسته باشد دانشجویان سرگردان می‌شوند، بنابراین باید با تدوین مكانیسم‌های مشخص دست اساتید و دانشگاه‌ها را برای انتخاب دانشجو باز بگذاریم، در این صورت نحوه پذیرش دانشجوی دكترا می‌تواند تغییر كند به نحوی كه بر انتخاب دانشجویان نظارت شود و فرصت اعتراض برای آنها گذاشته شود تا اگر برای دانشجویی محرز شد كه در حقش اجحاف شده بتواند اعتراضش را پیگیری كند. در این میان هم باید گفت بسیاری از دانشجویان و اساتید با اجرای این طرح مخالفند چون برخی بر این عقیده هستند كه اینگونه اجرای آزمون دكترا می‌تواند حق بسیاری از نخبگان را پایمال كند. عده‌ای هم بر این باورند كه قطعا برای استفاده از این مكانیسم در آزمون سال تحصیلی ۹۱-۹۰ دیر شده و دانشجویان داوطلب دكترا سردرگم خواهند شد. زمانی كه قرار است روش جدیدی اجرا شود داوطلبان باید خود را آماده كنند اما هم‌اكنون فرصت برای آماده‌سازی كم است لذا برای سال جاری آزمون دكترا باید با همان مكانیسم قبلی برگزار شده و اجرای آیین‌نامه تمركز آزمون دكترا به سال آینده موكول شود. دانشگاه‌ها در آزمون دكترا فقط به مصاحبه بسنده كنند وزیر علوم با تأكید بر اینكه دانشگاه‌ها نباید برای پذیرش نهایی در آزمون دكترا آزمون كتبی بگیرند، گفت: اگر قرار بود هر كدام از دانشگاه‌ها یك امتحان مجدد بگیرند كه دیگر نیازی نبود وزارت علوم این آزمون را برگزار كند. بنابراین تنها به مصاحبه و بررسی سوابق تحصیلی بسنده كنید.  كامران دانشجو پنجشنبه در دومین نشست آمایش آموزش عالی در دانشگاه شهید بهشتی وزیر علوم در ارتباط با شیوه پذیرش نهایی در آزمون دكترا به روسای دانشگاه‌ها تاكید كرده بود كه این امر به‌نفع همه و درواقع به عدالت علی‌رغم ایراداتی كه دارد نزدیك‌تر است و حتی از اعمال سلیقه هم جلوگیری می‌شود، اما نه به‌صورت مطلق ولی درصدی از آن پایین می‌آید. اگر فكر می‌كنید این آزمون كتبی درآمدی برایتان دارد بگویید در بودجه به شما كمك موثری كنیم. حذف تدریجی آزمون كتبی تخصصی دكترا همچنین رئیس سازمان سنجش آموزش كشور و معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از تغییر در نحوه پذیرش دانشجوی دكترا، حذف تدریجی آزمون كتبی تخصصی دانشگاه‌ها برای ورود به این دوره و برگزاری آزمون عمومی سراسری خبر دادند. محمدحسین سرورالدین در این میان از تغییری كه در نحوه پذیرش دانشجو در دوره دكترا در دست بررسی است، خبر داد كه در صورت تصویب برای پذیرش دانشجو در این دوره یك مرحله آزمون عمومی به‌صورت سراسری برگزار می‌شود. پس از آن داوطلبان چند برابر ظرفیت به دانشگاه‌ها معرفی شده و با بررسی دانشگاه‌ها انتخاب می‌شوند. این آزمون اولیه عمومی امتحان زبان نیست اما احتمال دارد با آزمون زبان یكی باشد یا اینكه به‌صورت جداگانه برگزار شود. همچنین وزارت علوم در حال بررسی برای برگزاری چند بار در سال این آزمون است تا در صورتی كه هر داوطلب نتوانست نمره مورد قبول را دریافت كند بتواند مجددا در امتحان شركت كند. در حال حاضر هر دانشگاه برای پذیرش دانشجوی دكترا به‌صورت مستقل اقدام می‌كند و این آزمون نیز تنها یك بار در سال برگزار می‌شود. اما با تصویب این طرح، امتحان كتبی تخصصی كه در حال حاضر دانشگاه‌ها برگزار می‌كنند دیگر وجود نخواهد داشت و داوطلبانی كه نمره حد نصاب آزمون عمومی را دریافت كرده باشند برای سایر مراحل گزینش كه شامل مصاحبه می‌شود به دانشگاه‌ها مراجعه می‌كنند. همچنین درباره تغییر در برگزاری آزمون كارشناسی‌ارشد نیز باید گفت، برای آزمون كارشناسی‌ارشد تاكنون چیزی تصویب نشده اما هر آنچه تصویب شود در راستای تسهیل كار داوطلبان و حفظ استقلال دانشگاه‌ها است. در این زمینه هم معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری گفته بود: در حال برنامه‌ریزی برای تغییر در نحوه پذیرش دانشجو در دوره دكترا هستیم و ممكن است این شیوه برای سال آینده تحصیلی اجرایی شود. براساس این تغییر، پذیرش دكترا شامل یك آزمون عمومی می‌شود و به مرور زمان آزمون كتبی تخصصی كه هر دانشگاه به‌طور جداگانه برگزار می‌كند نیز حذف می‌شود. تغییر در نحوه پذیرش دانشجو بیشتر در دوره دكترا مدنظر است و كارشناسی‌ارشد در فاز بعدی قرار دارد. همچنین برخی منابع امتحانی آزمون نیمه‌متمركز دكترا سال ۹۰ تغییر كرد. براساس این تغییرات دروسی به منابع برخی كدرشته محل‌ها اضافه و دروسی حذف شده است. سازمان سنجش آموزش كشور جزئیات این تغییرات را منتشر كرده و داوطلبان می‌توانند برای دستیابی به این اطلاعات به سایت سازمان سنجش آموزش كشور به نشانی www. sanjesh. org اقدام كنند. ثبت‌نام آزمون ورودی دوره دكترای تخصصی سال ۱۳۹۰ براساس برنامه زمانی پیش‌بینی شده در روزهای ۳ تا ۱۰ بهمن انجام شده و آزمون پنجشنبه ۲۵ فروردین ۹۰ برگزار می‌شود. آزمون دكترا شبیهGRE‌ است رئیس دانشگاه تربیت‌مدرس هم جزو افرادی بوده كه موافق این طرح است. وی با اظهار موافقت نسبت به برگزاری آزمون نیمه‌‌متمركز دكترا كه از امسال قرار است به‌صورت سراسری در كشور برگزار شود، این آزمون را باعث ایجاد عدالت آموزشی و فرصت برابر در یك رقابت سالم بین داوطلبان دانست. دكتر رنجبر با بیان اینكه چند سالی است كه در دانشگاه‌ها درگیر برگزاری آزمون دكترا هستیم و اكثر دانشجویان نسبت به روند برگزاری آزمون دكترا در دانشگاه‌های متعدد گله‌مند هستند، گفته بود: ازجمله انتقادهای وارده به این شیوه از سوی دانشجویان این است كه دانشگاه‌ها برای پذیرش دانشجوی دكترا تبعیض قائل می‌شوند و دانشجویان خودشان را برای دكترا پذیرش می‌كنند كه این موضوع باعث اضطراب بین دانشجویان می‌شود. وی با بیان اینكه باید شرایطی فراهم شود تا هر داوطلبی كه از نظر علمی شایستگی دارد بتواند در دانشگاه مورد علاقه خود پذیرش شود، تاكید كرد: به صرف اینكه دانشجویی با یك استاد كار كرده، نباید فرصت را از داوطلب دیگر گرفت و عدالت آموزشی به معنای فرصت برابر در یك رقابت سالم است. به عبارتی دیگر روش جدید آزمون دكترا شانس برابری را برای داوطلبان دكترا ایجاد خواهد كرد تا افرادی كه توانایی علمی بیشتری برای ادامه تحصیل در یك دانشگاه برتر را دارند، بتوانند در آن دانشگاه پذیرفته شوند و با این روش عدالت آموزشی بیشتری برقرار می‌شود. بسیاری از صاحبنظران موافق برگزاری آزمون دكترا به‌صورت نیمه‌متمركز هستند اما باید اجازه دهیم تمام دانشجویان توانمند ما از سراسر نقاط كشور بتوانند به دانشگاه‌های دیگر راه یابند و امیدواریم آزمون سراسری دكترا بدون هیچ‌گونه تبعیضی انجام گیرد. اما در این بین دكتر رنجبر معتقد است، برگزاری آزمون‌ در دانشگاه‌های مختلف باعث نوعی همپوشانی در آزمون‌ها می‌شد كه این موضوع دانشجویان را برای هماهنگی با مشكل مواجه می‌كرد. همچنین مستقل عمل كردن دانشگاه‌ها در برگزاری آزمون دكترا باعث می‌شد وحدت رویه‌ای در برگزاری آزمون وجود نداشته باشد و در این زمینه برخی دانشگاه‌ها به‌صورت تستی، بعضی شفاهی و برخی به‌صورت تشریحی آزمون را برگزار می‌كردند. همچنین هزینه بالایی كه برای برگزاری آزمون دكترا در دانشگاه‌های متعدد صرف می‌شد از دیگر مشكلات آزمون‌های فعلی عنوان می‌شود و این موضوع منجر به اتلاف منابع شده و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نبود. براین اساس وزارت‌علوم طی جلسات متعددی كه با روسا و معاونان آموزشی دانشگاه‌ها برگزار كرد، تصمیم گرفته آزمون دكترا را به‌صورت سراسری برگزار كند. رنجبر معتقد است، برخی افراد برگزاری آزمون دكترا به‌صورت سراسری را با كنكور اشتباه می‌گیرند، در حالی‌ كه برگزاری آزمون دكترا مشابه GRE است. براین اساس سازمان سنجش ابتدا یك امتحان به‌صورت سراسری از سه مبحث زبان، استعداد تحصیلی و دروس پایه برگزار می‌كند، همچنین با تاثیر ۲۰ درصدی معدل دانشجویان، یك غربالگری اولیه از داوطلبان انجام می‌گیرد و چند برابر ظرفیت را به دانشگاه‌ها اعلام می‌كند و دانشگاه‌ها نیز از میان این افراد دانشجویان خود را پذیرش می‌كنند. هرچند این آزمون نیمه‌متمركز دو سال به‌صورت آزمایشی اجرا می‌شود و براساس نقاط ضعف و قوت آن می‌توان بازنگری مجدد انجام داد و ممكن است در درازمدت این آزمون كاملا به سمت GRE‌ و ارائه كارنامه به داوطلبان بود. دست دانشگاه‌ها برای انتخاب دانشجوی دكترا باید باز باشد در این میان هم علی عباسپورتهرانی‌فرد رئیس كمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس خبر از درخواست مجلس ‌از وزارت علوم داد تا توضیحات لازم در مورد آزمون متمركز دكترا را به كمیسیون ارائه كند.  رئیس كمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس، سراسری شدن آزمون دكترا را مطلوب ارزیابی كرد و اظهار داشت: با تمركز صد درصد به نحوی كه دست اساتید و دانشگاه‌ها در انتخاب دانشجو بسته شود، مخالف هستیم زیرا تمركز آزمون دكترا به شرطی قابل قبول است كه دانشگاه‌ها و اساتید در پذیرش نهایی دانشجوی دكترا نقش داشته باشند.  برای تمركز آزمون دكترا باید این اصل رعایت شود كه اختیار دانشگاه‌ها در مورد پذیرش دانشجو محدود نشود چون دانشجوی دكترا در حقیقت شریك تحقیقاتی استاد راهنماست، یعنی اساتید پروژه‌های تحقیقاتی‌ای دارند كه باید آن را با یك شریك تحقیقاتی كه دانشجوست انجام دهند و در مقابل ممكن است دانشجویی به یك موضوع تحقیقاتی برسد و بخواهد آن را با كمك استاد راهنما به نتیجه برساند لذا در این انتخاب دست اساتید دانشگاه باید باز باشد. نماینده مردم تهران در خانه ملت ضمن اینكه هم‌اكنون از دهه‌های ۶۰ خارج شده و دوره‌ دكترا گسترش یافته بر این عقیده است كه برای نمونه خیلی از دانشگاه‌ها در رشته دكترای مهندسی مكانیك، دانشجو جذب می‌كنند و یك داوطلب اگر نخواهد شانسش را از دست دهد ناچار می‌شود در تعداد زیادی آزمون ورودی شركت كند، بنابراین تمركز در آزمون دكترا مطلوب است به شرطی كه دست اساتید و دانشگاه‌ها را در پذیرش دانشجو نبندند. تمركز در آزمون دكترا دو- سه ماه قبل در كمیسیون آموزش و تحقیقات مطرح و بررسی شد و براساس آن به وزارت علوم پیشنهاد شد اگر می‌خواهند آزمون دكترا را متمركز برگز‌ار كنند به سمتی بروند كه در وهله نخست با كلاس‌های كنكوری كه برای كارشناسی‌ارشد و دكترا به راه افتاده و واقعا مخرب است برخورد شود و از آن طرف هم آزمون به نحوی برگزار شود كه دانشگاه‌ها بتوانند در این آزمون نقشه داشته باشند و انتخاب دانشجو هم با اساتید دانشگاه باشد. اگر دست دانشگاه‌ها و اساتید در انتخاب دانشجویان دكترا بسته باشد دانشجویان سرگردان می‌شوند، بنابراین باید با تدوین مكانیسم‌های مشخص دست استاتید و دانشگاه‌ها را برای انتخاب دانشجو باز بگذاریم، در این صورت نحوه پذیرش دانشجوی دكترا می‌تواند تغییر كند به نحوی كه بر انتخاب دانشجویان نظارت شود و فرصت اعتراض برای آنها گذاشته شود تا اگر برای دانشجویی محرز شد حقش اجحاف شده بتواند اعتراضش را پیگیری كند. اما قطعا برای استفاده از این مكانیسم در آزمون سال تحصیلی ۹۱-۹۰ دیر شده و دانشجویان داوطلب دكترا سردرگم هستند، زمانی كه قرار است روش جدیدی اجرا شود داوطلبان باید خود را آماده كنند اما هم‌اكنون فرصت برای آماده‌سازی كم است لذا برای سال جاری آزمون دكترا باید با همان مكانیسم قبلی برگزار شود و اجرای آیین‌نامه تمركز آزمون دكترا به سال آینده موكول شود، اگر این آیین‌نامه امسال بخواهد به اجرا درآید امكان دارد دانشجویان صدمه ببینند و حق‌شان ضایع شود.