خلقیات ما ایرانیان و موش و گربه‌ای که از عبید نیست

تعداد بازدیدها: ۵۳ فرشاد قربانپور: این رنجی كه می‌بریم خیلی مهم است. دارد كار دست‌مان می‌دهد. درواقع بحث من همه‌اش این است كه ما داریم از خودمان رنج می‌بریم چرا كه خودمان به خودمان سخت می‌گیریم و خودمان به خودمان رنج می‌دهیم. ۱-این رنجی كه می‌بریم خیلی مهم است. دارد كار دست‌مان می‌دهد. درواقع بحث من همه‌اش این است كه ما داریم از خودمان رنج می‌بریم چرا كه خودمان به خودمان سخت می‌گیریم و خودمان به خودمان رنج می‌دهیم. یكی از این رنج‌ها هم این است كه همیشه قربان صدقه خودمان می‌رویم. ما عاشق خودمان هستیم. همیشه دوست داریم روی آنتن باشیم و همه از ما بگویند و فكر و ذكر همه باشیم. دیروز شنیدم كه ناصر حجازی هم درگذشت. خب هر آمدنی رفتنی هم دارد. ناصر خان سوپراستار فوتبال ایران هم رفت. اما وقتی نگاهی به سایت‌های خبری انداختم تا واكنش‌ها نسبت به او را ببینم ناگهان متوجه شدم حالا كه او مرده است همه آمده‌اند و دارند از خوبی‌هایش می‌گویند. یك عده كه هیچ تحمل دیدن ناصر حجازی را هم نداشتند، آمده‌اند و حالا دارند از خوبی‌هایش می‌گویند همه جا. در حرف‌های خود می‌گویند كه ناصرخان الگوی ما بود و او عاشق ایران بود و ما عاشق او بودیم و همیشه با او پالوده می‌خوردیم، هر روز صبح به من زنگ می‌زد و از این حرف‌ها. این حرف‌ها همه به قول گفتنی‌ها صد من یك غاز است. ما بد جوری عادت كرده‌ایم كه حتی از مرده‌ها هم سوءاستفاده كنیم. می‌گویند پس از فرار شاه از ایران در زمان نخست‌وزیری مصدق، استاد بدیع‌الزمان فروزانفر كه در ابن‌الوقت بودن شهره خاص و عام بود شعری سرود در مناقب و مدح مصدق و در رد شاه. در شعر از مصدق مدح می‌گفت چون دیو استبداد را از ایران فراری داده بود. اما مصدق دولت مستعجل بود. شاه برگشت و جلسه‌ای با استادان دانشگاه گذاشت. در آنجا چشم شاه وقتی به فروزانفر می‌افتد یاد آن شعر می‌افتد و در سخنانی می‌گوید بعضی از شما‌ها در مدح مصدق هم شعر گفته‌اند و فكر كردند كه من دیگر برنمی‌گردم. فروزانفر با شنیدن این حرف و چون می‌دانست مخاطب این حرف‌ها خودش است با پررویی به بغل دستی‌اش كه نمی‌دانم بهار كه بود گفت: «اعلیحضرت با شما هستند مواظب رفتارتان باشید.» این هم روایتی بود از ما و اخلاق ما. او كه استاد دانشگاه بود و ادیب و در كلاس درسش می‌گفت بعد از من ادبیات فارسی برای چهارصد سال به كما می‌رود و شاید پر بی‌راه هم نمی‌گفت، آنگونه بود. ما كه دیگر جای خود داریم. ۲- از اتفاق‌های هفته گذشته یكی هم این بود كه در آیین كتاب سال تبریز ۱۴ نویسنده و مترجم برگزیده شدند و انتشارات ستوده و آیدین به‌عنوان ناشران نمونه سال معرفی شدند و جوایز خود را دریافت كردند. جایزه ویژه قلم زرین به زنده یاد استاد منوچهر مرتضوی برای كتاب گرانسنگ مكتب حافظ و نیز به استاد انزابی‌نژاد برای تصحیح و شرح منطق‌الطیر عطار نیشابوری تعلق گرفت. در بخش ادبیات كریم فیضی مؤلف كتاب شفیعی‌كدكنی و هزاران سال انسان برنده شد. در بخش هنر بابك خضرایی برای مقابله و ویرایش جامع‌الالحان مراغی جایزه گرفت. فرزند مرحوم اسماعیل امیرخیزی بابت كتابی كه پدرش درباره قیام آذربایجان و ستارخان تألیف كرده و انتشارات آیدین درسال ۸۸ منتشر كرده بود جایزه دریافت كرد. ۳- همچنین به تازگی كتابی منتشر شده است كه در آن ادعا می‌شود منظومه موش و گربه نوشته عبید زاكانی نیست. در همایشی در دانشگاه اپسالا كتاب «موش و گربه» عبید زاكانی به زبان سوئدی با ترجمه پروفسور بو‌ اوتاس معرفی شد. كتابی كه در این همایش معرفی شده به سه‌زبان فارسی، سوئدی و انگلیسی است و به گفته كارشناسان، كهن‌ترین نسخه‌ خطی از این نوشته است كه در كتابخانه‌های در تونس پیدا شده و اینك برای نخستین‌بار در سوئد چاپ می‌شود. عنوان كتاب تازه‌‌ای كه دانشگاه اپسالا به فارسی منتشر كرده، این است: «موش و گربه، منسوب به عبیدزاكانی». «پیش‌گفتاری به زبان فارسی نوشته علی محدث»، «متن فارسی چاپی موش و گربه»، «تصویر نسخه خطی تونس»، «ترجمه موش و گربه به زبان‌های انگلیسی و سوئدی اثر پروفسور بو اوتاس» و «یادداشتی از پروفسور كارینا جهانی به زبان انگلیسی»، از جمله مطالب این كتابند. علی محدث در پیش‌گفتار فارسی این كتاب تازه چاپ دانشگاه اپسالا، بر این نكته تاكید كرده كه موش و گربه كار عبید زاكانی نیست. وی سه دلیل زیر را بر این باور خود ارائه می‌كند: «الف- این چكامه یعنی موش و گربه از دید سبكی با نوشته‌های سده هشتم هجری دوران زندگی عبید زاكانی همخوانی ندارد. ب- در هیچ‌یك از نسخه‌های كهن مجموعه آثار عبید زاكانی، موش و گربه یافت نمی‌شود. ج- در همسنجی با نوشته‌های گوناگون عبید زاكانی، موش و گربه، در سبك و محتوا، كم‌مایه‌تر است.» علی محدث از این هم پا را فراتر گذاشته و این حدس را مطرح كرده كه موش و گربه به احتمال زیاد در دوران شاه طهماسب اول از خاندان صفویه یعنی در قرن دهم هجری نگاشته شده و سراینده‌اش شاعری از فرقه‌ پسیخانیان (نقطویان) بوده كه در این چكامه كشاكش‌های میان صفویه و پسیخانیان را به نمایش گذاشته است. وی در نوشته‌ خود از تفصیل خودداری كرده است. این نخستین‌بار نیست كه تردیدهایی در مورد سراینده‌ موش و گربه پیش گذاشته شده است. برای نمونه لحن گفتار دكتر محجوب در «كلیات عبید» چنین تردیدی را نمایان می‌كند، اما به نظر می‌رسد این نخستین‌بار باشد كه چنین نظری به این صراحت بیان می‌شود. محدث می‌نویسد، این نسخه را تصادفا در سفری به تونس در آنجا یافته است. نسخه‌ تونس، نسخه‌ای است به قلم نسخ شیوا و بدون نام كاتب. ترجمه انگلیسی موش و گربه از روی نسخه خطی تونس انجام گرفته كه دارای ١٦٢ بیت است. ترجمه‌ سوئدی كه اكنون چاپ شده نیز ٩٠ بیت دارد. ۴- مطالب خود را به این ایمیل ارسال كنید Farshad. ghorban@gmail. com این مسوده هر سه‌شنبه در همین جا منتشر می‌شود