جولان بسازبفروشها در بافت تاریخی گرگان/ سیاست دوپهلو میراث فرهنگی

به گزارش خبرنگار مهر، بافت قدیم گرگان با مساحتی بالغ بر 150 هکتار در سال 1310 به شماره ثبت 41 در فهرست آثار ملی ایران رسید و دارای مرکز محلات متعددی نظیر سرچشمه، سرپیر، میخچه گران، شازده قاسم، دوشنبه ای و ... است.   طرح بازنگری بهسازی و نوسازی بافت تاریخی گرگان در حالی ارائه شده است که کارشناسان پیش بینی می کنند با اجرای آن بافت تاریخی گرگان در معرض نابودی قرار می گیرد. ارائه این طرح در حالی صورت می‌گیرد که بافت تاریخی گرگان در سال 1310 به ثبت رسیده و از حریم قانونی برخوردار است و هر گونه یکپارچه‌سازی، تجمیع و... در این بافتها ممنوع است، علاوه بر قوانین موضوعه کشور، کنوانسیونها و منشورهای بین‌المللی مانند کنگره و نیز 1964، کنگره آمستردام 1975 و .... مانع از طرحهای نوسازی در بافتهای تاریخی است. پیشنهاداتی مانند تعریض معابر، تغییر کاربریها، افزایش طبقات، انبوه‌ سازی و ... در بافت تاریخی گرگان در حالی مطرح شده است که پس از برگزاری کارگاه فهم معماری، هیئت علمی آن در بیانیه ‌ای خواستار توجه ویژه به احیای بافت تاریخی گرگان به عنوان سند هویت منطقه شده است. بافت تاریخی گرگان، وسیع‌ترین بافت تاریخی شمال کشور است و تجربه نشان داده است که حتی اگر طرح با اصلاحاتی به تصویب برسد، اتفاقی که نباید بیفتد، رخ می‌دهد. بیش از یک سال است که شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران برای حل معضلات و مشکلات بافت فرسوده شهر گرگان، مهندسان مشاوره ای را برای مطالعه و پژوهش ارائه طرح بهسازی و نوسازی بافت فرسوده شهر گرگان به کار گرفته است.   محدوده ای که توسط شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران برای مطالعات بافت فرسوده گرگان ابلاغ شده است، محدوده ای است که بخشی از آن با عنوان بافت قدیم با وسعتی نزدیک به 162 هکتار منطبق بر حصار قاجاری استرآباد و بخش دیگر شامل چند پاره از شهر در محله امام رضا، بخشی از غرب فلکه سرخواجه، قزاق محله، محله سجادیه و فردوسی است. بافت تاریخی گرگان در سال 1310 خورشیدی در فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسیده است. محدوده مصوب بافت تاریخی گرگان حدود 150 هکتار است که منطبق بر محدوده قاجاری شهر استرآباد است.  بافت تاریخی گرگان در لا به لای آپارتمانها به تاکید کارشناسان، با نوسازی این بافت، هسته ها و محورهای مرکز محلات و ارتباطات فرهنگی که در بافت داشته ایم از بین رفته و تنها مناظری داریم که باید از لابه لای آپارتمانهای نوساز آنها را نظاره کنیم.   به تاکید میراث فرهنگی گلستان، هیچگونه دیدگاه مرمت شهری با رویکرد بهسازی و باز زنده سازی در این طرح لحاظ نشده و تنها دیدگاه های طراحی شهری نوگرایانه با گسست کامل از گذشته با رویکرد تخریب و نوسازی به کار گرفته شده است.   اجرای طرح پیشگام، آسیب جدی به کالبد بافت تاریخی زده و در نتیجه موجبات تخریب بافت را فراهم می کند و اجرای هر گونه طرح پیشنهادی در محدوده آثار تاریخی ثبت و شناسایی شده ممنوع است.     تغییر کاربری های پیشنهادی با کاربری موجود مطابقت ندارد، تعریض معابر اصلی و فرعی، تهدید و تخریب کالبد فضایی بافت تاریخی را فراهم می کند و حضور وسایل نقلیه در درون بافت تاریخی با ایجاد خیابان در فاز مرکزی، مشکلات ترافیکی را به همراه خواهد داشت.   افزایش طبقات و انبوه سازی در بافت تاریخی زمینه را برای نوسازی به جای بهسازی و احیاء فراهم کرده است و تقدم طراحی شهری به جای مرمت شهری در فاز مرکزی، اجرای طرح مزبور برغم پیشنهاد مشاور به عنوان محدوده حفاظتی و مرمتی بدون ضمانت و تعهد دستگاه های ذیربط بافت تاریخی را دستخوش تغییرات جدی خواهد کرد.   سیاست دوپهلو میراث فرهنگی   هر چند میراث فرهنگی گلستان در برابر اعتراض دوستداران میراث فرهنگی مدعی مخالفت با طرح بهسازی بافت تاریخی گرگان است اما سخنان مسئولان فرهنگی گلستان چیزی جز این را نمایان می سازد و این ادعا در گفته سرپرست میراث فرهنگی استان هویداست.   سرپرست میراث فرهنگی گلستان با اشاره به اینکه بافت گرگان و گمیشان دو بافت ثبت شده است گفت: این دو اثر هم قابل توجه کشور ما و کشور هایی که به استان ورود پیدا می کنند، است و گردشگران استان حتما از این دو بافت بازدید می کنند.   قربان عباسی در بخش حفظ و مرمت بافت تاریخی گفت: قرار است با همکاری شهرداری کار مشترکی را انجام دهیم و برق را به کانل کشی برسانیم و تلفن های مردم را زیر ساختی و کانال کشی کنیم و در بخش سنگ فرش بافت ورود پیدا کنیم.   وی افزود: ما در بحث تملک بافت مشکل داریم و سازمان میراث فرهنگی به علت عدم اعتبار نمی تواند به تنهایی تمام ملک را تملک کند و بتواند آن را حفظ و مرمت کند.   عباسی اظهار داشت: دولت و سازمان مرکزی میراث برنامه ای را طراحی کرده است که مشارکت 50 درصد صاحب ملک و 50 درصد مشارکت سازمان را داشته باشیم تا بتوانیم بافت را همانند گذشته پویا نگه داریم.     وی در خصوص طرح آفتاب در استان گلستان گفت: نگاه ما از اول به عنوان کارشناس این بوده است که این طرح اتفاق نیفتد و حالا که اتفاق افتاده است باید در خصوص ادامه اجرای این طرح مسئولان طرح پاسخگو باشند.   احیای میراث تاریخی با تخریب منافات دارد   یک دوستدار مسائل میراث فرهنگی در این زمینه گفت: بازآرایی بافت قدیم اجتناب ناپذیر است اما احیای این میراث تاریخی الزاما به معنای تخریب و از میان برداشتن آن نیست بلکه با افزایش کیفیت فضاها، اصلاح معابر، ایجاد خدمات شهری و مراکز گردشگری می توان بافت را احیا کرد و مناطقی را که به لحاظ ایستایی شرایط مطلوبی ندارند نیز را با حفظ همان الگو می توان بهسازی کرد.   محمد جعفری افزود: وضعیت کنونی بافت تاریخی حقیقتی انکارناپذیر است اما بین بهسازی و باززنده سازی با تخریب و نوسازی فرق است زیرا پاک کردن صورت مسئله هنر نیست. وی اظهار داشت: خراب کردن آثار ارزشمند تاریخی که در تمام دنیا برای آن ارزش بسیاری قائل هستند به بهانه پیشرفت که لطفی ندارد، ضمن آنکه اگر بتوانیم با جذب اعتبارات و سرمایه گذاری مناسب بافت تاریخی را که پتانسیل بالایی برای جذب گردشگر دارد به یکی از هسته های اصلی توریسم در منطقه تبدیل کنیم، آنگاه خواهید دید که چه تحول شگرفی در اقتصاد شهر رخ خواهد داد.   تیغ ساخت و ساز در بافت تاریخی   وی بیان کرد: در دنیای امروز که تمامی کشورهای پیشرفته سعی در حراست و حفاظت از میراث تاریخی که مظهر هویت و ریشه های اصیلشان هستند، جای سئوال است که چرا باید آثار و ابنیه تاریخی را اینگونه به خطر افکند. جعفری عنوان کرد: نوسازی شامل دو بخش می‌شود یکی اصلاح بافتهای فرسوده حاشیه شهرها که به مرور داخل شهر می‌آیند و دارای مشکلات سکونتگاه‌های غیر رسمی بوده و دوم بافتهای فرسوده در محدوده طرح جامع هستند.   وی عنوان کرد: متولی حفظ بافتهای تاریخی در میراث فرهنگی‌، معاونت حفاظت و احیای میراث است نه شرکت عمران و مسکن سازان که صرفا با نگاه ارزش افزوده اقتصادی میراث تاریخی را تیغ ساخت و ساز در دست می گیرد.   حال باید شاهد بود که مسئولان چه اقدام عملی و برنامه ریزی شده را برای حفظ میراث فرهنگی و تاریخی استان گلستان انجام می دهند.