تشکیل اتحادیه ی عربی به تعویق افتاد

اجلاس سران کشورهای شورای همکاری خلیج فارس بدون رسیدن به توافق برای پیوندی عمیق‌تر در زمینه های اقتصادی، امنیتی و نظامی، در ریاض، پایتخت عربستان سعودی، به پایان رسید.
به گزارش بی بی سی ناظران این اجلاس را بخشی از تلاش عربستان برای مقابله با نفوذ روز افزون ایران در بحرین و نارضایتی شیعیان این کشور تلقی کردند.
سران کشورهای عربی حوزه خلیج فارس انتظار داشتند که این اجلاس منجر به پیوندی عمیق‌تر بین بحرین و عربستان سعودی شود.
عربستان سعودی بیش از یک سال پیش (در ماه مارس ۲۰۱۱ میلادی) نیروهایش را برای سرکوب اعتراض ها در منامه، پایتخت بحرین به این کشور فرستاد.
پس از نشست دوساعته بین سران کشورها، شاهزاده سعود الفیصل، وزیر خارجه عربستان در یک کنفرانس خبری گفت که مذاکره بین این شش کشور درباره اتحاد بیشترشان به تعویق افتاده است.
به گفته او این مذاکرات در ماه دسامبر (هفت ماه دیگر) در بحرین برگزار خواهد شد.
او خبر داد که رهبران شورای همکاری خلیج فارس مقرر کردند تا کمیته ای برای بررسی بیشتر طرح پیوندهای عمیق‌تر کشورهای عضو تشکیل شود.
این کمیته بناست پیشنهادهای خود را تا نشست بعدی در ماه دسامبر در اختیار سران کشورهای شورای همکاری خلیج فارس قرار دهند.
وزیر خارجه عربستان گفت که اتخاذ چنین تصمیمی نیازمند زمان بیشتر است: "هدف این است که همه کشورها ملحق شوند و نه فقط دو یا سه کشور. امیدوارم هر شش کشور در جلسه بعدی حاضر شوند."
طرحی که شاهزاده سعودی از آن سخن می گوید برای "هماهنگی های اقتصادی، سیاسی و نظامی بیشتر" بین کشورهای عضو است. آنها همچنین می خواهند که مرکز تصمیم‌گیری جدیدی در ریاض تشکیل شود.
هنوز به صورت مشخص معلوم نیست که این طرح به چه شکل است و کشورها چطور عمل خواهند کرد. اما یک مقام بحرینی در این خصوص گفته که آنها به دنبال تاسیس تشکیلاتی همچون اتحادیه اروپا هستند.
به نظر می رسد که موانعی بر سر این اتحاد وجود داشته باشد.
رهبران عمان و امارات متحده عربی در این اجلاس شرکت نکردند.
این در حالی است که رهبران دیگر با ملک عبدالله، پادشاه عربستان دیدار کردند.
به گفته وزیر خارجه عربستان، هیچ قدمی برای برقراری رابطه ای مخصوص بین بحرین و عربستان سعودی برداشته نشده است، هر چند هر دو کشور خواستار همکاری نزدیک‌تری هستند.
اکثریت شیعه در بحرین، از بیش از یک سال پیش برای اصلاحات دموکراتیک در این کشور اعتراض ها را رهبری کردند. همین امر باعث ایجاد نگرانی‌هایی در عربستان سعودی شده بود.
عفو بین الملل می گوید که از شروع اعتراض ها در بحرین ۶۰ نفر، از جمله نیروهای امنیتی، کشته شده اند.
صدها نفر از معترضان هم دستگیر شدند، شکنجه شدند و در دادگاه های نظامی به زندان محکوم شدند.
همچنین گزارش ها حاکی از این است که بیش از چهار هزار نفر از معترضان از محل کارشان اخراج شده اند.

واکنش ایران
همزمان با نشست سران کشورهای حوزه خلیج فارس در ریاض، نمایندگان مجلس ایران، بیانیه ای اعتراضی منتشر کردند.
نمایندگان مجلس ایران اقدام احتمالی عربستان را همسو با سرکوب جنبش اعتراضی در بحرین دانسته اند که از بیش از یک سال پیش در آن کشور آغاز شده است.
عربستان سعودی در آن زمان، نیروهایش را به کمک دولت بحرین فرستاده بود که همان زمان هم با واکنش تند ایران مواجه شده بود.
۱۹۰ نفر از ۲۹۰ نماینده مجلس ایران، پای این بیانیه اعتراضی را امضا کردند.
 
بحرین در چنگ عربستان
روزنامه ی اعتماد: سران شش کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس در ریاض گرد هم آمده‌اند تا گام‌های نهایی برای اجرای طرحی را بررسی کنند که «شورای همکاری» را به یک «اتحادیه» منطقه‌یی تبدیل می‌کند؛ طرحی که در واقع پوششی برای برنامه دیرین عربستان برای تسلط سیاسی و امنیتی بر دیگر کشورهای عضو این شوراست.
این طرح نخستین ‌بار در اجلاس ماه دسامبر شورای همکاری خلیج فارس از سوی پادشاه عربستان مطرح شد و پس از آن، سه نماینده از هر کشور مامور بررسی و تهیه مقدمات اجرایی آن شدند. با وجود تلاش عربستان برای جلب‌توجه کشورهای عضو شورای همکاری به این طرح، تاکنون به جز بحرین بقیه کشورهای عضو روی چندان خوشی به آن نشان نداده‌اند و نگران میزان نفوذ عربستان در این اتحادیه منطقه‌یی هستند. اما دولت بحرین که به خاطر دست به گریبان بودن با اعتراضات و ناآرامی‌های داخلی پیش از این نیز یک بار ناچار شده دست کمک به سوی نیروهای نظامی عربستان دراز کند، طرح تشکیل این اتحادیه را فرصتی برای نزدیکی بیشتر به عربستان و خلاصی از مخالفان داخلی خود می‌داند.
وزیر اطلاع‌رسانی بحرین در سخنانی درباره این اتحادیه جدید می‌گوید دو کشور تصمیم گرفته‌اند در چهار محور امنیت، دفاع، اقتصاد، و امور خارجه متحد شوند. وزیر خارجه بحرین هم در سخنان جداگانه‌یی، «اتحادیه اروپا» را الگوی این اتحادیه منطقه‌یی ذکر می‌کند. اما در حالی که ساز و کارهای دموکراتیک در هیچ یک از شش کشور عضو شورای همکاری (عربستان، کویت، قطر، عمان، بحرین و امارات) به رسمیت شناخته نشده است، بعید است در سطح منطقه‌یی هم شاهد شکل‌گیری نهادی دموکراتیک مشابه اتحادیه اروپا باشیم. این همان موضوعی است که کشورهایی مانند کویت و عمان را نگران پیامدهای تشکیل این اتحادیه و یکه‌تازی عربستان در آن کرده است. اما مقام‌های دولت بحرین از بیم مخالفان داخلی خود، تاکنون بیشترین استقبال را از این طرح کرده‌اند؛ طرحی که بحرین را عملا به کشوری تحت‌الحمایه عربستان تبدیل می‌کند و به جز عربستان به دشواری می‌توان برنده دیگری برای آن متصور شد.

ائتلاف متخاصم‌ها
روزنامه ی شرق: صحبت از «اتحاد» است. با بازی کردن با واژها می‌خواهند «همکاری» را حذف کنند و جایش «اتحاد» را بنشانند. صحبت از عنوانی است که «شورای همکاری خلیج‌فارس» خوانده می‌شود. این پیشنهاد عربستان است و تاکنون بحرین آن را پذیرفته است. «شیکاگو تریبون» درباره جلسه‌ای که روز گذشته به این منظور تشکیل شده بود، می‌نویسد: «شورای همکاری خلیج‌فارس قصد دارد که ائتلافی جدید تشکیل دهد و آن را اتحاد کشورهای خلیج‌فارس نامگذاری کند.» «سعودی گازت» هم ضمن اعلام این خبر می‌نویسد عربستان سعودی اهدافی فراتر از اهداف شورای همکاری خلیج‌فارس برای این اتحاد جدید در نظر گرفته است. عربستان سوای همکاری‌های نظامی و منطقه‌ای خواستار مداخله در اهداف فرامنطقه‌ای نیز شده است. ریاض همچنین در بسته پیشنهادی خود گسترش همکاری‌های اقتصادی را ارایه کرده است. ریاض پیشنهاد داده است واحد پولی مشترکی برای این اتحادیه در نظر گرفته شود و مقر بانک این اتحادیه هم در این کشور بنا شود. امارات متحده عربی اما با رد درخواست ریاض می‌گوید که این کشور به عنوان «هاب اقتصادی» منطقه باید مرکزیت اقتصادی داشته باشد. به گفته ناظران سیاسی مخالفت بیشتر کشورهای حوزه این ناحیه به نقش پدرمآبی عربستان برای جلوگیری از نفوذ این کشور در سایر کشورهای عربی است. با این وجود گفته می‌شود که هدف اصلی تاسیس اتحادیه عرب به پیشنهاد عربستان جلوگیری از نفوذ تهران در منطقه است. «رویترز» در گزارشی دلیل اصلی تشکیل این اتحادیه را برای جلوگیری از نفوذ تهران می‌داند و در این‌باره می‌نویسد: «پس از خیزش‌های گسترده مردمی در جهان عرب در یک سال گذشته، کشورهای عرب حوزه خلیج‌فارس که عمدتا از همپیمانان آمریکا هستند، همواره نسبت به افزایش نفوذ و تاثیر ایران در پی این رویدادها نگران بوده‌اند و حالا با برافروخته شدن دوباره آتش اعتراضات بحرین، انگشت‌های اتهام به سمت ایران نشانه رفته است.» این در حالی است که خبرگزاری‌ها از افزایش اختلافات بین شش کشور خبر می‌دهند. بیشتر رسانه‌ها می‌گویند رهبران کشورهای عربی با تغییر نام این شورا به اتحادیه کشورهای خلیج‌فارس مخالف هستند. کارشناسان می‌گویند اتحادیه متشکل از این کشورها عملا رخ نخواهد داد یا در صورت تشکیل، کارآیی و بقای چندانی نخواهد داشت. ریشه این اختلافات هم تاریخی است؛ اختلافاتی که به مناطق مرزی بین این شش کشور بازمی‌گردد. کارشناسان می‌گویند اختلافات میان کشورهای عربی حاشیه جنوبی خلیج‌فارس همواره با برخوردهایی همراه بوده است. آنها می‌گویند از زمانی که انگلیس به صورت رسمی این منطقه را ترک کرد، این مشکلات پابرجا مانده است. به‌ویژه این اختلاف میان امارات و عربستان پیچیده است. امارات مرزهای جنوبی‌اش به عربستان منتهی می‌شود که در آنجا یکسری اکتشافات نفتی انجام شده است. حوزه‌های نفتی مشترک در منطقه مرزی جنوب امارات با عمان و عربستان یا در ناحیه شمال یعنی منطقه مرزی امارات با قطر و عربستان وجود دارد که باید به صورت مشترک از آنها بهره‌برداری شود. همچنین اختلافات مرزی جدی میان عربستان و قطر ریشه در اختلافات سرزمینی دارد. کشورهای این حوزه تاکنون در خصوص اختلافات مرزی به تفاهم نرسیده‌اند. این کشورها به جای حل مساله، بیشتر مساله را مسکوت باقی گذاشته‌اند. مرزهای این کشورهای تازه‌تاسیس که حاصل مداد و خط‌کش «سر پرسی سایکس» انگلیسی است، راز اصلی اختلافات به شمار می‌آید. او از سوی موسسه «امور آسیایی سلطنتی بریتانیا» برای تعیین مرز این کشورها به این منطقه آمده بود. سایکس برای کاهش نفوذ روس‌ها به خلیج‌فارس اعزام و با تاسیس کشورهای وابسته توانست مانع نفوذ روس‌ها به خلیج‌فارس شود. اما پس از ترک این منطقه از سوی انگلیسی‌ها اختلافات مرزی رشد بیشتری داشت؛ اختلافاتی که گاه به دیوان‌های بین‌المللی کشیده و گاه به برخوردهای نظامی ختم شدند. اختلاف مرزی قطر با عربستان در دهه ۹۰ به برخورد نظامی منجر شد. سایر کشورهای این حوزه نیز وضعیتی بهتر از قطر و عربستان ندارند. جزایری در مرز مشترک کشور بحرین با قطر وجود دارد که با نام «حوار» شناخته می‌شوند؛ جزایری که با جزر و مد ظاهر و ناپدید می‌شوند. این جزایر تا قبل از اینکه گاز طبیعی در آن کشف شود، حتی به چشم یک پدیده علمی یا توریستی از سوی دو کشور دیده نمی‌شد، اما پس از کشف گاز در این منطقه هر دو کشور به‌شدت با هم اختلاف‌نظر پیدا کرده‌اند و هر کدام ادعای مالکیت بر این جزایر را دارند همچنین درخصوص عراق و کویت که حتی به اشغال نظامی این کشور در زمان صدام‌حسین درآمد. عراق که از طریق ‌ام‌القصر ارتباط کمی با خلیج‌فارس دارد، در نظر دارد با تاسیس بندر «مبارک» راه دسترسی به خلیج‌فارس را برای خود هموار کند. نوری مالکی نخست‌وزیر عراق یک کارشناس فنی به جزیره بومیان فرستاده تا شرایط را بررسی و گزارشی به پارلمان این کشور ارایه کند. اما تهدید مالکی درباره اینکه به سازمان ملل مراجعه خواهد کرد، آینده روابط دو کشور را وارد مرحله جدیدی کرده است که ابهام در آن موج می‌زند. سایه این ابهام در «اتحاد» کشورهای حاشیه خلیج‌فارس وجود دارد.

اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید: