نشانه‌هایی برای شکست مذاکرات مسکو

اشکان پارسا - اسامی شهرهایی که میزبان مذاکرات اتمی با ایران هستند یکی پس از دیگری عوض می‌شود اما هنوز خبری از توافق نیست. بعد از توقف قطار دیپلماسی در استانبول و بغداد اکنون نوبت مسکو است، شهری که دیپلمات‌های آن، خود یکی از طرفین گفتگو با ایران هستند.

 

انتخاب مسکو به عنوان میزبان دور آینده مذاکرات میان ایران و گروه ۱+۵ (اعضای دائم شورای امنیت به همراه آلمان) تنها توافق ملموسی است که از گفت‌وگوهای روز سوم خرداد در بغداد به‌دست آمد. 

 

هیچ یک از طرفین درباره محتوای گفت‌وگوهای بغداد اطلاع دقیقی به رسانه‌ها نداده‌اند اما برایند اظهارنظر‌ها بیان‌گر آن است که گره‌های پرونده اتمی ایران کماکان به قوت خود باقی مانده و چیزی عوض نشده است.

 

 

زمانی که نمایندگان دیپلماسی ایران در مذاکرات ۲۵ فروردین در شهر استانبول از آمادگی خود برای حل و فصل نهایی اختلاف‌ها بر سر برنامه هسته‌ای خبر دادند، این فرضیه تقویت شد که تهران ممکن است در ازای دریافت تضمین‌هایی مبنی بر کاهش تحریم‌های جهانی حاضر به تعلیق غنی سازی- دست‌کم در مقیاس ۲۰ درصد- شود. شاید بر همین اساس هم بود که پایه مذاکرات بعدی ریخته شد و طرفین برای گردهم‌آیی روز سه خرداد در بغداد به نتیجه رسیدند.

 

لحن قدرت‌های غربی طرف گفت‌وگو با ایران هم تا حدی ملایم شد و این امر به اعتماد به دیپلماسی برای به نتیجه رساندن پرونده اتمی تعبیر و تفسیر شد.

 

در این سو مقام‌های ایرانی نیز در بازه‌ زمانی میان مذاکرات استانبول تا مذاکرات بغداد آهنگ آشتی‌جویانه‌تری به اظهارات خود دادند و بر اراده جدی برای به نتیجه رساندن گفت‌وگو‌ها تاکید کردند. دعوت از "یوکیا آمانو" مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای بازدید از ایران در روز اول خرداد- یعنی دو روز قبل از مذاکرات بغداد- نقطه اوج این روند آشتی‌جویانه بود، دیداری که با اظهارات حاکی از خوش‌بینی آمانو مبنی بر توافق تهران برای همکاری‌های گسترده‌تر با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همراه شد.

 

او هنگام ترک ایران گفت که محورهای توافق جمهوری اسلامی با آژانس به زودی اعلام خواهد شد. در اظهارات او اشاره‌ای به این محور‌ها نشد اما انتظار می‌رفت که موضوع بازدید ناظران آژانس از سایت نظامی پارچین و درخواست برای بازدید سرزده ناظران از سایت‌های اتمی ایران در راس مطالبات آژانس باشد.

 

شکل‌گیری چنین فضایی در آستانه مذاکرات بغداد به خوش‌بینی تحلیل‌گران درباره نتیجه‌بخش بودن گفت‌وگو‌ها اضافه کرد اما این خوش‌بینی دوام چندانی نداشت. مذاکرات بغداد هیچ نتیجه‌ای حاکی از نزدیک شدن به توافق هسته‌ای در پی نداشت. این مذاکرات در مقایسه با مذاکرات استانبول گامی به پس به حساب می‌آمد.

 

 

نگاهی به اظهارات مقام‌های جمهوری اسلامی در فاصله‌ای کوتاه پس از مذاکرات بغداد نشان می‌دهد که لحن مقاومت‌جویانه در میان تصمیم‌گیران تهران بار دیگر تقویت شده است. یک نمونه گویا از توسل به این لحن را می‌توان در اظهارات "فریدون عباسی"، رییس سازمان انرژی اتمی ایران مشاهده کرد که روز یکشنبه -7خرداد- در یک کنفرانس خبری در تهران، علاوه بر این که درخواست آژانس برای بازدید از سایت نظامی پارچین را رد کرد نسبت به توقف غنی‌سازی در سطح ۲۰ درصد هم موضعی منفی گرفت و گفت که تهران حاضر به اجابت چنین درخواستی نیست.

 

او همچنین در این اظهارات از طرح‌های بعدی جمهوری اسلامی برای پیشرفت برنامه‌های هسته‌ای خبر داد و گفت: «قصد داریم دو نیروگاه دیگر راه‌اندازی کنیم و در سال آینده در بوشهر از نوع هزار مگاواتی شروع خواهیم کرد.»

 

در همین حال زمزمه‌هایی حاکی از نارضایتی برخی چهره‌های حامی حکومت از ادامه یافتن گفت‌وگوهای اتمی دیده می‌شود که می‌تواند بر فضای گفتگوهای بعدی موثر باشد.

 

"حسین شریعتمداری"، مدیرمسوول روزنامه کیهان در واکنشی صریح نسبت به مذاکرات بغداد روز شنبه-۶ خرداد- از دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی خواست که مذاکرات با ۱+۵ را متوقف کنند. او طی سرمقاله‌ای نوشت: «قدرت‌های غربی بار دیگر درخواست‌های غیرقانونی و باج‌خواهانه پیشین را- این دفعه با ادبیاتی تقریبا متفاوت- مطرح کرده‌اند.»

 

اشاره او در واقع مربوط به خواست تعلیق غنی‌سازی اورانیوم در ایران بود که در صدر انتظارات غرب از جمهوری اسلامی قرار دارد. به نظر می‌رسد که این موضع‌گیری فرا‌تر از یک موضع رسانه‌ای باشد چنان‌که بازتاب آن را می‌توان در اظهار روز سه‌شنبه-  ۹ خرداد "رامین مهمانپرست" سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی نیز مشاهده کرد.

 

او در کنفرانس خبری هفتگی خود گفت: «رویکرد فشار و مذاکره رویکردی اشتباه است و پاسخ نمی‌دهد و تاکنون هم نداده‌است.»

 

وی بدون این که اشاره‌ای صریح به موضع تهران در قبال تعلیق غنی‌سازی اورانیوم داشته باشد، به موضوع تحریم‌ها پرداخت و گفت: «ما همیشه سعی کرده‌ایم از فشار‌ها به عنوان فرصت استفاده کنیم. اگر باز هم اشتباه کنند دیر‌تر به نتیجه مطلوب خواهند رسید و با تصورات اشتباه و فرض غلط وارد موضوعات می‌شوند. به همین دلیل به نتیجه نمی‌رسند.»

 

این لحن به طور آشکار متفاوت با لحنی است که ایرانی‌ها در آستانه مذاکرات بغداد با آن سخن می‌گفتند. لحن فعلی حاوی نوعی دلسردی نسبت به نتیجه یافتن مذاکرات ۲۹ و ۳۰ خرداد در مسکو است. پیشاپیش پیداست که اگر آن مذاکرات به نتیجه نرسد باید انتظار تشدید فشار‌ها علیه جمهوری اسلامی را داشت، فشارهایی که نبض اقتصاد ایران، یعنی صنایع بانکی و نفتی را بیش از گذشته هدف می‌گیرد.

 

درباره کارایی این تحریم‌ها برای تاثیرگذاری بر موضع مقام‌های تهران تردیدهای فراوانی وجود دارد. تاکنون تحریم‌ها نتوانسته موضع تهران را تغییر دهد. آیا فاصله کوتاه باقی مانده تا مذاکرات مسکو می‌تواند به این تغییر بیانجامد؟ جواب تقریبا روشن است.