نجفی: لوح‌های هخامنشی از آمریکا به ایران بازگردانده می‌شود

نجفی وعده بازگرداندن لوح‌های هخامنشی را داده اما موانع آن را هم یادآور شده است

دولت ایران در تلاش است تا چند هزار اثر باستانی توقیف شده در آمریکا را به ایران بازگرداند.

روز جمعه، ۱۲ مهر (۴ اکتبر)، وبسایت واحد مرکزی خبر، متعلق به سازمان رادیو و تلویزیون ایران، به نقل از محمدعلی نجفی، معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گزارش کرد که "حدود هفت هزار لوح مربوط به دوره هخامنشی که برای خوانش به آمریکا ارسال و در آنجا توقیف شده بود به کشور بازگردانده می شود."

آقای نجفی گفت که شمار لوح های هخامنشی به حدود سی هزار عدد می رسیده که تعدادی از آنها پیشتر به ایران بازگردانده شده، تعدادی شکسته و بقیه در آمریکاست.

رئیس سازمان میراث فرهنگی یادآور شد که دادگاهی در آمریکا، حکم توقیف این لوح ها را صادر کرده و درنتیجه، امکان جابجایی آنها در حال حاضر وجود ندارد اما افزود "تلاش می‌کنیم شرایط بازگشت این اسناد تاریخی را به کشور فراهم کنیم."

آقای نجفی که در جریان سفر حسن روحانی، رئیس جمهوری، به نیویورک، به آمریکا سفر کرده بود، هفته گذشته به ایران بازگشت و گزارش شد که شیئ موسوم به "جام دال" را هم با خود بازگردانده است.

این جام در سال ۲۰۰۳ میلادی از یک قاچاقچی آثار باستانی ضبط شد و آمریکا می‌گوید از آنجا که به میراث فرهنگی و همچنین به مردم ایران احترام می‌گذارد، آن را به ایران بازگردانده است.

لوح‌های هخامنشی شامل اطلاعات ارزشمندی درباره شرایط اجتماعی و اقتصادی عصر داریوش است

یک مقام وزارت خارجه آمریکا، دلیل تصمیم به بازگرداندن این اثر را ابراز حسن نیت نسبت به ایرانیان توصیف کرد.

گفته می شد که این جام متعلق به دوره سلطنت مادها در ایران است اما در روزهای اخیر، تردیدهایی نسبت به اصالت آن ابراز شده است.

هدف اصلی آقای نجفی از سفر به آمریکا، تلاش برای بازگرداندن چند هزار لوح گلی مربوط به دوره هخامنشی بود که سال‌هاست در آمریکا نگهداری می‌شود.

آقای نجفی توضیح نداده است که با توجه به موانع حقوقی بر سر راه بازگرداندن این آثار به ایران، آیا دولت تدابیر خاصی را در این زمینه اندیشیده و یا تحول احتمالی در روابط دوجانبه با آمریکا را در این زمینه موثر می‌داند.

ماجرای لوح های هخامنشی

این لوح‌ها در جریان طرح کاوش‌های باستانشناسی منطقه تخت جمشید در طول دهه ۱۹۳۹ (۱۳۱۰ شمسی) کشف شد که گروه کاوشگران بخش شرق شناسی دانشگاه شیکاگو آمریکا اجرای این طرح را برعهده داشت.

شمار این لوح‌ها حدود سی هزار عدد اعلام شده که احتمالا براساس مقررات مربوط به کشف آثار باستانی در آن زمان و توافق دولت ایران، بین دانشگاه شیکاگو و دولت ایران تقسیم شد اما از آنجا که تخصص لازم برای خوانش متن این لوح‌ها در داخل کشور وجود نداشت، دانشگاه شیکاگو آنها را برای بررسی به آمریکا منتقل کرد و قرار شد که پس از خوانش، به تدریج به ایران بازگردانده شود.

آمریکا شیئ منتسب به دوره مادها را به نشانه "حسن نیت" به ایران بازگرداند

طی دهه‌های بعد، به تناوت تعدادی از این لوح‌ها که کار خوانش آنها خاتمه می‌یافت، به ایران بازگردانده می‌شد و با وجود قطع روابط سیاسی جمهوری اسلامی و آمریکا و کم توجهی دولت ایران به آثار باستانی در سال های بعد از انقلاب، روند بازگشت تدریجی لوح‌ها تا اواسط دهه ۱۳۸۰ همچنان ادامه داشت.

در سال ۲۰۰۱ میلادی، تعدادی ازبازماندگان پنج شهروند آمریکایی که در اثر انفجار بمب در یک مرکز خرید در اسرائیل جان خود را از دست داده بودند، دولت ایران را برای دریافت غرامت تحت پیگرد قانونی قرار دادند. گروه اسلامگرای حماس مسئولیت بمب گذاری سال ۱۹۹۷ را برعهده گرفته بود و به گفته شاکیان این پرونده، حکومت جمهوری اسلامی به دلیل حمایت مالی و تدارکاتی از حماس، مسئول عواقب اقدامات آن گروه بود.

دادگاه آمریکایی پس از رسیدگی به این پرونده، جمهوری اسلامی را غیابا به پرداخت بیش از هفتاد میلیون دلار خسارت و سیصد میلیون دلار جریمه محکوم کرد و برای تامین این مبلغ، حکم کرد که اموال متعلق به دولت ایران در آمریکا، از جمله آثار باستانی در موزه ها و مراکز دیگری مانند مرکز شرق شناسی دانشگاه شیکاگو، تا تعیین وضع این پرونده، در توقیف باقی بماند. اگرچه حکم دادگاه در این مورد با انتقاد برخی از پژوهشگران و موسسات تحقیقاتی و همچنین اقدامات حقوقی از جمله از سوی دانشگاه شیکاگو مواجه شد، اما همانطور که آقای نجفی اشاره کرده، تا فیصله یافتن این مشکل حقوقی، امکان جابجایی لوح‌ها وجود ندارد.

لوح‌های کشف شده عمدتا به قسمتی از دوران سلطنت داریوش، شاهنشاه هخامنشی، یا داریوش کبیر، تعلق دارد که نه تنها به خاطر فتوحات نظامی و تشکیل یک امپراتوری چند ملیتی عظیم، بلکه به سبب درایت در سازماندهی اداری این امپراتوری شهرت دارد.

لوح‌ها شامل مدارک به فعالیت‌های اداری و مالی مانند حسابداری، انبارداری، دریافت‌ها و پرداخت‌ها ارتباط دارد که به زبان‌ها و گویش‌های رایج در تشکیلات اداری آن زمان نوشته شده و به عنوان منابع اولیه تاریخی، اطلاعات مفصلی را در مورد شرایط اقتصادی، اجتماعی، مدیریتی و سیاسی عصر داریوش در اختیار پژوهشگران قرار می‌دهد.

در عین حال، به دلیل دشواری در خوانش برخی از لوح‌ها و همچنین از آنجا که این مدارک به دلیل تشابه و یکنواختی محتویات آنها، توجه و منابع زیادی را به خود جلب نمی‌کرده، تکمیل طرح خوانش آنها چند دهه طول کشیده است.