هرسال کمر ۱.۳ میلیون خانوار ایرانی زیـر بـار هـزینه‌های سلامت می‌شکـند اخبار روز

نتایج یک پژوهش جامع در کشور نشان می‌دهد هزینه‌های سلامت، سالانه کمر یک میلیون و سیصد هزار خانوار کشور را می‌شکند و هزینه‌های مستقیم پزشکی، 320 هزار خانوار را هر سال به زیر خط فقر غذایی می‌کشاند.

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران، امروزه نبود محافظت مالی در برابر هزینه‌های سلامت به عنوان یک نقص عمده در نظام‌های سلامت شناخته شده است. روشن‌ترین نشانه آن این است که خانوارها به هنگام نیاز به دریافت خدمات سلامتی نه تنها از بار بیماری، بلکه از بار ناشی از مواجهه با هزینه‌های کمرشکن و فقر حاصل از تأمین سلامت خود نیز رنج می‌برند؛ لذا تبیین دقیق و بموقع این مشکل می‌تواند سیاستگذاران نظام سلامت را در انتخاب سیاست‌های پیشگیرانه و شیوه‌های مناسب جهت رفع آن یاری کند.
بر همین اساس، یک پژوهش جامع در کشور که در قالب رساله دکتری، توسط مهدی یوسفی در دانشگاه تربیت مدرس انجام شده است،‌ با رویکردی توصیفی و تحلیلی و با دو روش «مصاحبه حضوری و تلفنی» و «بررسی آمارهای هزینه درآمد خانوارهای روستایی و شهری کل کشور»، با هدف ارائه نتایج کاربردی، به بررسی این موضوعات پرداخته که «خانوارها در فرایند دریافت خدمات سلامت مورد نیاز خود با چه هزینه‌هایی مواجهند؟»؛ «هر یک از هزینه‌های سلامت خانوار دارای چه ماهیتی است و در چه دسته‌ای قرار می‌گیرد؟» ؛ «درصد خانوارهای مواجه شده با هزینه‌های کمرشکن سلامت چه میزان است؟» ؛ «سهم مخارج سلامت از کل مخارج خانوارها به تفکیک مناطق شهری و روستایی چه قدر است» و این که «یک خانوار با چه ویژگی‌های اجتماعی و اقتصادی مستعد مواجهه با هزینه‌های کمرشکن سلامت است؟»

هزینه‌های کمرشکن سلامت چیست؟
پرداخت‌های سلامت زمانی کمرشکن می‌شود که خانوار باید هزینه‌های اساسی خود را در طول یک دوره از زمان به منظور برآمدن از عهده هزینه‌های سلامت کاهش دهد. درصورتی که یک خانوار در یک دوره زمانی 40 درصد یا بیشتر از 40 درصد از ظرفیت پرداخت خود را برای دریافت خدمات سلامت مورد نیاز اختصاص دهد دچار هزینه‌ کمرشکن سلامت شده است.

هزینه‌های مستقیم پزشکی سالانه کمر بیش از 700 هزار خانوار کشور را خم می‌کند
سالانه بیش از 320 هزار خانوار کشور با هزینه‌های کمرشکن سلامت به زیر خط فقر غذایی سقوط می‌کنند
بر اساس مهمترین نتایج حاصل از این تحقیق، سالانه بیش از 700 هزار خانوار کشور با هزینه‌های کمرشکن سلامت مواجه می‌شوند. بر این اساس می‌توان گفت، حدود 3.38 درصد خانوارهای کشور با هزینه‌های کمرشکن سلامت مواجه شده‌اند که این هزینه‌ها فقط هزینه‌های مستقیم پزشکی را شامل می‌شود.
همچنین این هزینه‌ها حدود بیش از 320 هزار خانوار (1.5 درصد خانوارهای کشور) را نیز به زیر خط فقر غذایی کشانده است.
بدین ترتیب و بنا بر نتایج این تحقیق می‌توان گفت 7 درصد کل خانوارهای کشور پیش از مواجهه با هزینه‌های سلامت زیر خط فقر غذایی هستند که سالانه 1.5 درصد نیز به این میزان اضافه می‌شود.
البته تاثیر این هزینه‌ها بر سقوط خانوارها به زیر خط فقر غذایی، بیشتر بر مردم ساکن در مناطق روستایی بوده است؛ به گونه‌ای که هزینه‌های مستقیم پزشکی 2.3 درصد این خانوارها را به زیر خط فقر برده است.

اضافه شدن سالانه 600 هزار خانوار به جمع خانوارهای مواجه شده با هزینه‌های کمرشکن سلامت باهزینه‌های غیر مستقیم پزشکی
همچنین طبق نتایج این تحقیق، با توجه به این که در بررسی هزینه‌های سلامت خانوار، معمولا فقط هزینه‌های مستقیم در نظر گرفته می‌شود، اگر 10 درصد کل این هزینه‌ها را به عنوان هزینه غیرمستقیم در نظر بگیریم، پیش‌بینی می‌شود که 600 هزار خانوار دیگر به جمع 700 هزار خانوار مواجه شده با هزینه‌های کمرشکن سلامت بپیوندند. به عبارتی پیش‌بینی می‌شود بیش از یک میلیون و 300 هزار خانوار (بیش از شش درصد کل خانوارهای کشور) با هزینه‌های کمرشکن سلامت مواجه شده‌اند.

مقایسه مخارج سلامت در ایران و برخی کشورها
سهم مردم ایران از کل هزینه‌های سلامت بالاتر از میانگین کشورهای منطقه
این محقق در ادامه به مقایسه هزینه‌های سلامت در ایران با سایر کشورها بویژه کشورهای منطقه پرداخته و در ابتدا به گزارش آماری سازمان بهداشت جهانی (2013) که شاخص مخارج سلامت در کشورهای مختلف از جمله ایران را محاسبه و ارائه کرده، استناد جسته است.
بر اساس این گزارش، کل مخارج بخش خصوصی برای سلامت به صورت درصد از کل هزینه‌های سلامت در سال 2010 برای ایران 59.8 درصد بوده و این درحالیست که این مقدار از میانگین کشورهای مورد بررسی بیشتر بوده و حتی از میانگین کشورهای منطقه مدیترانه شرقی سازمان بهداشت جهانی که ایران نیز در آن قرار دارد بالاتر است.
علاوه بر این، سهم پرداخت‌های مستقیم از مخارج خصوصی در سلامت در ایران 97 درصد است که این مقدار نیز از مقدار میانگین کشورهای هم منطقه ایران و حتی میانگین کشورهای با درآمد پایین بیشتر است.

بی‌عدالتی در مشارکت مالی خانوارها
محاسبه شاخص مشارکت مالی عادلانه در سلامت نشان داد که میزان این شاخص برای مناطق روستایی برابر با 59 درصد برای مناطق شهری 65 درصد و برای کل کشور برابر 63 درصد است.
مشارکت مالی عادلانه بر اساس اصل بار برابر تعریف می‌شود. این بار برای هر میزان افزایش مصرف برای نظام سلامت به ظرفیت پرداخت خانواده تعریف می‌شود. توزیع مشارکت مالی خانوار در بین خانوارها به عنوان شاخص مشارکت مالی عادلانه بیان می‌شود.

افزایش بی‌عدالتی در نظام سلامت با اجرای فاز اول هدفمندی یارانه‌ها
درحالی که انتظار می‌رفت با اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها گام مهمی در اجرای عدالت در نظام سلامت برداشته شود، اما طبق نتایج این پژوهش، با وجود اجرای فاز اول طرح هدفمندی یارانه‌ها، شاخص مشارکت مالی عادلانه نسبت به قبل کاهش یافته و بیانگر افزایش بی‌عدالتی در تامین مالی نظام سلامت از طرف خانوارهاست.

تحمیل 93 نوع هزینه سلامت بر خانوارها؛ از مستقیم تا نامرئی
این محقق کشور، در ادامه بررسی‌های هزینه‌های سالانه سلامت خانوار، موفق به استخراج 93 عنوان مربوط به این هزینه شده است. این هزینه‌ها شامل 39 مورد هزینه مستقیم، 10 مورد هزینه غیرمستقیم و 44 مورد هزینه ناملموس و نامرئی سلامت خانوار است. از جمله این هزینه‌ها می‌توان به هزینه‌های مربوط به دریافت خدمات سرپایی (مانند انواع ویزیت)، خدمات بستری (بستری برای جراحی و...)، خدمات مربوط به بیماری‌های خاص،‌ هزینه‌های مرتبط با دریافت عضو پیوندی،‌ دارو، خدمات زیبایی،‌ خدمات بهداشتی،‌ خدمات توانبخشی، خدمات تشخیصی،‌ خدمات سلامت سالمندان،‌ هزینه‌های مربوط به پرداخت حق بیمه (پایه و تکمیلی) هزینه‌های مربوط به تهیه هدیه غیر نقدی برای ارائه‌دهندگان خدمات، هزینه‌های مربوط به از کارافتادگی، کاهش بهره‌وری، ایاب و ذهاب، اسکان، خوراک، هزینه‌های مربوط به فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات در طول درمان و هزینه‌های ناملموس مانند افسردگی ،‌استرس و اضطراب و استرس و .... اشاره کرد.

از درافتادن در «هزینه‌های کمرشکن» تا ورافتادن با «شوک درآمدی»
این تحقیق همچنین این نکته را هم یادآور می‌شود که علاوه بر این که هزینه‌های مرتبط با بیماری‌های جدی می‌تواند قسمت عمده‌ای از بودجه خانوارها را به خود اختصاص دهد، اما حتی هزینه‌های کوچک، بخش نامطمئنی از بودجه فقرا - کسانی که اتکای آنها بر دستمزد روزانه است و درآمدشان به زحمت کفاف هزینه‌های غذایی را می‌دهد - به خود اختصاص دهد، نه تنها هزینه‌های درمان مستقیم بلکه هزینه‌های غیرمستقیم مثل زمان و نقل و انتقال نیز می‌تواند منابع خانوار را مصرف کند.
خانوارهایی که با شوک‌های بیماری شدید مواجه می‌شوند ممکن است تلاش کنند اثرات کوتاه مدت آن بر رفاه خانوار را از روش های مختلف مدیریت کنند اما برخی از همین روشها می‌توانند فقر را در درازمدت تشدید کنند؛ در اقتصاد به این استراتژی‌های تطابق، استراتژی‌های «هموارسازی مصرف یا درآمد» می‌گویند.
در واقع هزینه‌های کمرشمن سلامت یک نوع شوک در مصرف محسوب می‌شود و اگر عضوی از خانوار آن قدر مریض شود که نتواند کار کند آن گاه «هزینه‌های کمرشکن سلامت» به «شوک درآمدی» تبدیل می‌شود.

حال و روز خانوارهای زیر بار هزینه‌ بیماری‌های مزمن
در این میان حال و روز خانوارهای دارای بیمار مبتلا به بیماری‌ مزمن بدتر است. مطالعات مختلف شواهدی در مورد فروش دارایی ، قرض گرفتن توسط خانوارها برای پرداخت هزینه‌های بهداشتی و درمانی توسط این خانواراها را ارائه داده‌اند.
دوره و شدت بیماری را هم باید به عوامل دیگر افزود. خانوارها زمان های سخت‌تری برای بازگشت از یک بیماری مزمن یا بیماری مثل ایدز نیاز دارند تا بیماریهای حاد و موقت.

استراتژی «مقابله موقت» با کاستن از مصرف و استفاده از پس‌انداز
بنا بر این پژوهش،‌ طبقه‌بندی استراتژی‌های مقابله با هزینه های بیماری بر اساس نوع بیماری بیانگر آن است که خانوارها برای بیماریهای خفیف و متوسط از استراتژی های «مقابله موقت» مانند وثیقه گذاشتن کالای خانواده ، استفاده از پس‌انداز و کاستن از مصرف استفاده می‌کنند.
بر اساس مدل ارائه شده سازمان بهداشت جهانی برای نظام سلامت عملکرد نظام در مقایسه با میزان دستیابی به اهداف آن مشخص می شود بر این اساس برنامه‌هایی که تا کنون در کشور جهت کاهش مواجهه مردم با هزینه‌های کمرشدکن سلامت اجرا شده است نتوانسته تاثیر قابل توجهی بر کاهش این شاخص داشته باشد لذا به نظر می رسد در آینده باید به صورت دقیق تر میزان توانایی هر برنامه در خصوص تغییراتی که برنامه مذکور می تواند در اهداف نظام سلامت داشته باشد مورد بررسی قرار گیرد و به صورت مستمر پیشرفت اجرای برنامه ها با میزان دستیابی به اهداف نظام سلامت سنجش شود.
یافته‌های این پژوهش می‌تواند به سیاستگذاران در تدوین سیاست‌های مرتبط با ارتقای هدف محافظت مالی در برابر هزینه های سلامت کمک کننده باشد.

برای مطالعه ی کامل این گزارش به آدرس زیر مراجعه کنید:
www.isna.ir

اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید: