آیا سیاست‌مداران افغان جایزه بازی جوانمردانه را خواهند برد؟

فوتبال افغانستان جایزه بازی جوانمردانه را برد

فدراسیون بین‌المللی فوتبال، فیفا، در سال ۲۰۱۳ به تیم ملی فوتبال افغانستان جایزه "بازی جوانمردانه" را داد.

سالی که گذشت برای فوتبالیست‌های افغانستان، سخت ولی پر دستآورد بود؛ آنها در مسابقات زیادی شرکت کردند و به مصاف رقیبان زیادی رفتند.

مهم‌ترین دستآورد آنها این بود که نشان دادند، رقابت کردن با رعایت قواعد و اصول بازی، هرچند سخت است اما رعایت قواعد و اصول، در نهایت اعتبار بین‌المللی و شادی ملی را در پی دارد.

امسال اما سال رقابت سخت و جدی برای سیاست‌مداران افغانستان است.

قرار است یازده تیم، برای جلب اعتماد و رای مردم باهم رقابت کنند. رقابتی که در نهایت تنها یک برنده خواهد داشت. آیا سیاست‌مداران افغان، شفاف، منصفانه و جوانمردانه بازی خواهند کرد؟ آیا جهان و مردم افغانستان در پایان انتخابات، به آنها جایزه "بازی جوانمردانه" را خواهند داد؟

فیفای سیاسی افغانستان

"سیاست‌مداران افغانستان از جامعه جدا نیستند آنها می‌دانند که رعایت قانون بازی و رقابت سالم در چارچوب قانون و اخلاق، از مطالبات جدی جامعه است و اگر آن را رعایت نکنند به ضرر خودشان خواهد بود اما همه چیز بستگی دارد به حوزه نظارت عمومی، سیاسیون باید احساس کنند که تحت نظارت کامل شهروندان هستند."

احمد بهزاد، نماینده مجلس

جالب این است که در افغانستان نهادی وجود دارد که کارش به مانند همان فیفای فوتبال است: نظارت بر عملکرد تیمها؛ البته نه تیمهای فوتبال بلکه نامزدها و تیمهای انتخاباتی.

این نهاد "بنیاد انتخابات آزاد و عادلانه" (Free and Fair Election Foundation) است. اما پرسش این است که آیا این فیفا در نهایت از سیاست‌مداران افغانستان و نحوه رقابت آنها راضی خواهد بود؟ و رقابت آنها را جوانمردانه و با رعایت اصول و قوانین بازی تعبیر می‌کند؟

عزیز رویش، فعال مدنی، معتقد است که دست‌آورد اخیر ورزشکاران افغانستان، برای سیاست‌مداران این کشور هم الهام بخش بوده و هم چالش بر‌انگیز.

اما خود آقای رویش به سیاست‌مداران افغان امیدوار است: "من دلیلی ندارم که بر ظرفیت سیاستمداران افغانستان بی‌باور باشم. ورزشکاران افغانستان نیز تجارب زیادی نداشتند، آنها نیز با چالشهای جدی روبرو بودند، اما وقتی آنها توانستند، چرا فکر کنیم سیاسیون افغانستان نمی‌توانند."

تجربه رقابت سیاسی در افغانستان، به لحاظ تاریخی مملو از شکستن قاعده‌های بازی است. از پادشاهان این کشور گرفته تا احزاب سیاسی، برای رسیدن به قدرت، عبور از "دهلیز خونین" را برگزیده‌‌اند.

از گذشته دور که بگذریم، سردار محمد داوود‌خان، در دهه ۷۰ میلادی نظام سلطنتی را با یک کودتای بدون خونریزی پایان بخشید و خود با کودتای خونینی که مرگ تمامی اعضای خانواده‌اش را درپی داشت، در اواخر همین دهه از قدرت کنار زده شد.

مجاهدین در اواخر دهه ۸۰ میلادی دولت کمونیستی حاکم بر کشور را را به زور برانداختند و خود در اواسط دهه ۹۰ میلادی با نیروی طالبان تا مرز سقوط رانده شدند. طالبان و رژیم "امارت اسلامی" هم را بمب‌ افکن‌های آمریکا و ناتو در‌هم شکست.

از اینرو شاید بتوان گفت که سیاسیون افغانستان شرکت در رقابت‌های دموکراتیک و بدون درگیرهای خونین گذشته را در یک دهه اخیر آغاز کردند. با این احتساب آنها فقط تجربه رقابت در چهار انتخابات سراسری را دارند که از این میان می‌توان گفت که انتخات اخیر مجلس و انتخابات اخیر ریاست جمهوری،نتوانست جایزه رقابت منصفانه و جوانمردانه را ببرد.

نورمحمد نور، سخنگوی کمیسیون انتخابات است. کمیسیونی که در افغانستان متصدی انتخابات به حساب می‌آید و سرانجام نتیجه را اعلام خواهد کرد.

شرط "تحمل‌پذیری"

"برای یک حزب سیاسی برنده شدن در یک انتخابات بسیار مهم است اما نه به قیمت از دست رفتن اعتبار حزب در افکار عمومی. ولی برای نامزد بدون نظارت حزبی، برنده شدن در انتخابات هدف غایی است. دوره بعدی میدانی دیگر است و پهلوانی دیگر و این چیزی است که ممکن است نامزدها و تیم های انتخاباتی را در مواردی برای شکستن قاعده بازی وسوسه کند؛ وسوسه‌ای که بالقوه رقابت‌ها را از حالت جوانمردانه خارج خواهد کرد."

آقای نور در پاسخ به این سوال که چقدر امیدوار است سیاسیون افغانستان در انتخابات ریاست جمهوری پیش رو منصفانه و جوانمردانه رقابت کنند؟ با احتیاط سخن می‌گوید: "ما امیدوار هستیم. تحمل پذیری سرانجام باید در افغانستان رایج شود. نامزدها می‌دانند که از میانشان یکی برنده خواهد شد و بقیه باید به او تبریک بگویند. دشواری‌هایی خواهد بود اما ما امیدواریم که سیاست‌مداران ما فرهنگ تحمل پذیری را داشته باشند."

احمد بهزاد، نماینده مجلس در حالی که امیدوار است رقابت در انتخابات آینده منصفانه و جوانمردانه باشد، اما به نظارت عمومی و شهروندان آگاه به عنوان پیش شرط برآورده شدن این مهم، تاکید می‌کند.

او معتقد است: "سیاست‌مداران افغانستان از جامعه جدا نیستند آنها می‌دانند که رعایت قانون بازی و رقابت سالم در چارچوب قانون و اخلاق، از مطالبات جدی جامعه است و اگر آن را رعایت نکنند به ضرر خودشان خواهد بود اما همه چیز بستگی دارد به حوزه نظارت عمومی، سیاسیون باید احساس کنند که تحت نظارت کامل شهروندان هستند."

افزون بر تجربه خونین در عرصه سیاسی افغانستان، آنچه مردم را نگران می‌کند، برخورد موقتی سیاستمداران این کشور با مسایل و مشکلات سیاسی است.

بسیاری از ناظران مسایل افغانستان هم عقیده هستند که کشور به همان میزان که احزاب نظامی و رزمنده ریشه‌دار و با تجربه زیاد دارد، جای احزاب سیاسی که تجربه گرم و سرد مبارزات سیاسی مسالمت آمیز و دموکراتیک را داشته باشند، در این کشور خالی است.

یازده نامزد برای رقابت در انتخابات ریاست جمهوری ثبت نام کرده اند

اما شاید ضعف دیگر و جدی کنونی این باشد که قانون انتخابات افغانستان به احزاب سیاسی این کشور نقشی ملموس و روشن نداده است. نامزدهایی که در رقابت‌های انتخاباتی برای راه یافتن به مجلس نمایندگان، شوراهای ولایتی و یا هم ریاست جمهوری پیروز می‌شوند، بعد از نشستن بر صندلی مورد نظر، از سوی حزب سیاسی به مفهوم دمکراتیک آن نظارت نمی‌شوند.

شاید بشود گفت که آنها فردی عمل می‌کنند و در نهایت خود را پهلوانهای برنده میدان می‌پندارند. از این‌رو نبود احزاب سیاسی قوی در سیاست افغانستان سبب شده است که نگاه موقت، تاکتیک‌های موقتی و کم‌بها دادن به برنامه‌های درازمدت، در فرهنگ سیاسی افغانستان معمول شود.

برای یک حزب سیاسی برنده شدن در یک انتخابات بسیار مهم است اما نه به قیمت از دست رفتن اعتبار حزب در افکار عمومی. ولی برای نامزد بدون نظارت حزبی، برنده شدن در انتخابات هدف غایی است.

دوره بعدی میدانی دیگر است و پهلوانی دیگر و این چیزی است که ممکن است نامزدها و تیم های انتخاباتی را در مواردی برای شکستن قاعده بازی وسوسه کند؛ وسوسه‌ای که بالقوه رقابت‌ها را از حالت جوانمردانه خارج خواهد کرد.