اوکراین گرانیگاه نزاع روسیه و غرب / ضربه جدی استقلال کریمه به هژمونی آمریکا

سرویس سیاسی «فردا»؛ بحران اوکراین امروز به یک بحران بین المللی تبدیل شده است. پس از منازعه روسیه و غرب بر سر دولت اوکراین که به شکست روسیه انجامید. اینبار روسیه با اجرای طرح همه پرسی کریمه به غرب نشان داد که از سر مواضع خود کوتاه نخواهد آمد. همه پرسی کریمه  که با رای 96 درصدی موافقان استقلال این شبه جزیره استراتژیک همراه شد، به عنوان فصل تازه‌ای از معادلات جهانی محسوب می شود. در این زمینه به هیمنه و هژمونی آمریکا در جهان لطمه جدی وارد شد. روسیه در شورای امنیت با توجه به اهرم قدرتی که دارد قعطنامه غرب علیه خود را وتو کرد و چین نیز با رای ممتنع خود نشان داد که راه خود را در این روند از غرب جدا ساخته است و به دنیای تازه ای می اندیشد.

با این اوصاف باید در آینده منتظر درگیری بیشتر این سه قدرت جهانی باید باشیم، موضوعی که آمریکایی ها با نگاهی که به عمق تحولات جهان دارند پیش از اینها به آن اشراف پیدا کرده اند اما به نظر می رسد که هنوز عادت ابرقدرتی در وجود آنها سبب می شود که بر برخی از مسائل سرپوش بگذارند. روسیه با سردمداری پوتین اینک در جبهه مقابل رویارویی آمریکا قرار گرفته است و اتحادیه اروپا نیز باتوجه به اینکه به شدت به منابع انرژی روسیه وابسته است به نوعی گروگان روسیه محسوب می شود. از این رو به نظر نمی اید که تهدیدات و تحریم‌هایی که آمریکا و بویژه اتحادیه اروپا از آن دم می زنند، چندان در عالم واقع مطرح نباشد. در این زمینه آلمان بیش از همه موارد به گاز روسیه وابسته است. آلمان که به عنوان قطب صنعتی اروپا محسوب می شود وجایگاهی نسبتا برتر نسبت به دیگر کشورهای اروپایی دارد با شدت گرفتن این منازعه بیشتر از سایر کشورهای اروپایی آسیب خواهد دید و این موضوعی نیست که آلمانی ها را وادار سازد تا با روسیه گلاویز شوند و شکست تاریخی دیگری پس از جنگ جهانی دوم برای خود در مصاف با این کشور رقم بزنند.

از این باب نیز به نظر می رسد که روسیه چندان نگران تهدیدهای توخالی اتحادیه اروپا نیست و حرکت آرام خود را به رهبری پوتین بیش از پیش ادامه خواهد داد. این پیروزی پس از شکست روسیه در اوکراین برای سردمداران این کشور بسیار دلنشین بود و پیروزی روحیه بخشی که در این زمینه در مقابله با آمریکا دست یافت برای پوتین بسیار خرسند کننده است.

به حیثیت آمریکا نیز در این روند خدشه جدی وارد شد. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که اوباما بدترین بحران بین المللی خود را تجربه می کند و وی فرصت اندکی برای جبران این شکست دارد. همین موضوع سبب می شود که آمریکا موضوع تحریم‌ علیه روسیه را پیش بگیرد تا از فشار افکار عمومی بر خود بکاهد اما موضوع قابل توجه در این روند شکست هژمونیک آمریکا در برابر روسیه است که در تاریخ ماندگار شد.

البته روسیه در این مسیر با محدودیت هایی نیز روبروست. مردم کریمه باید پس از پیروزی که با مسرت و شادمانی آنرا جشن گرفتند، منتظر روزهای تلخ و فشار آمریکا و متحدانش بر این شبه جزیره باشند. مساله ای که آنها بیش از پیش به روسیه وابسته می سازد. از سوی دیگر روسیه نیاز جدی به اوکراین دارد و موضوع استقلال کریمه از این کشور بیش از پیش به روابط این دو کشور لطمه وارد می سازد. اوکراین به نوعی دروازه روسیه به اروپاست و روسیه با اوکراین است که از نظر ژئوپلوتیکی خاصیت اوراسیایی پیدا می کند . از سوی دیگر اوکراین به عنوان پل ارتباطی انرژی میان روسیه و اروپا عمل می کند و در این صورت باید گفت که نیاز روسیه به اوکراین یک نیاز مداوم و پایدار است و باید دید که پس از این تنش ها این روابط چه نقشی در معادلات منطقه ای وجهانی ایفا خواهد کرد.

اوکراین در این زمینه به گرانیگاه آینده روسیه بدل شده است و روسیه باید در این روند از ابزار انرژی به خوبی استفاده کند زیرا با از دست رفتن این اهرم فشار بیش از پیش آسیب پذیر خواهد شد و نمی تواند برای آینده خود چندان تصمیم جدی اتخاذ کند. البته در این روند به نظر می رسد که آمریکایی ها و غربی ها به این نتیجه رسیده باشند که در تحولات اوکراین زیاده روی کرده اند. بخصوص حضور مقامات اتحادیه اروپا در تظاهرات مردم اوکراین علیه دولت این کشور یکی از این موارد بود که به تنش میان روسیه و غرب دامن زد. شاید همین زیاده روی بود که با زیاده روی دیگری همراه شد و روسیه با دخالت در کریمه سبب جدایی این شبه جزیره از اوکراین شد.

شکستی که غرب در این زمینه تجربه کرد شاید محصول بلندپروازی های آمریکا و اتحادیه اروپا در عقب راندن و منزوی کردن روسیه پوتین بود.  به هر جهت به نظر می رسد که غربی ها و بخصوص اتحادیه اروپا به این نتیجه رسیده باشند که بیش ازاین روسیه را تحریک نکنند؛ چراکه تبعات این تحریک بیش از هر چیزی دیگری دامن انها را می گیرد و در این روند روسیه بهانه ای برای ورود بیشتر به معادلات جهانی پیدا خواهد کرد.