امام جمعه هر شهر؛ امامزاده زنده آن شهر؟!

چکیده :بر اساس برخی خبرها یکی از ائمه‌جمعه اظهار داشته است که «امام جمعه هر شهر در نقش امامزاده زنده آن شهر است.» این گفته کمی دور از انتظار است که یک روحانی به گونه‌ای سخن بگوید که بتواند گزاره‌ای را وارد دین کند. مساله امامان و امامزادگان برای مردم مقوله مقدسی هستند اما هیچ روحانی و امام‌جمعه‌ای در نگاه مردم و عرف جامعه، مقدس نیست. ...

محمدتقی فاضل میبدی

بر اساس برخی خبرها یکی از ائمه‌جمعه اظهار داشته است که «امام جمعه هر شهر در نقش امامزاده زنده آن شهر است.» این گفته کمی دور از انتظار است که یک روحانی به گونه‌ای سخن بگوید که بتواند گزاره‌ای را وارد دین کند. مساله امامان و امامزادگان برای مردم مقوله مقدسی هستند اما هیچ روحانی و امام‌جمعه‌ای در نگاه مردم و عرف جامعه، مقدس نیست. به این ترتیب باید به هرچیز و هرشخص در جایگاه خود بنگریم.

ما امروز خطاهایی را از برخی امام‌جمعه‌ها در گفتار می‌بینیم. یکی از این خطاها در موضع‌گیری‌های سیاسی است اما اینکه برای هر حرکت سیاسی که بر اساس ذوق و سلیقه باشد، توجیه قرآنی پیدا کنیم این نوعی بدعت به نظر می‌رسد. به عنوان مثال اخیرا یکی از منبری‌ها گفته بود که شعار «مرگ بر» را می‌توان از آیات قرآن استخراج کرد، چرا باید یک شعار سیاسی را مستقیما به حساب آیات قرآن بگذاریم؟! اینها باعث بدبینی در جامعه می‌شود و جوان‌ها را دین‌گریز می‌کند. علت اینکه جوانان و تحصیلکردگان کمتر پای تریبون‌ها حاضر می‌شوند به خاطر سخنانی است که برخی خطبا ایراد می‌کنند و همه‌چیز را به پای دین، اسلام و قرآن می‌گذارند.

اگر ما هر سخن سیاسی و اجتماعی را با نگاه عقلانیت و تجربه بشری بنگریم کمتر به خطا می‌رویم. اینکه ما جایگاه امام جمعه را در کنار جایگاه امامزاده بگذاریم، فردا او را در کنار امام معصوم قرار خواهیم داد و آنگاه است که امامت و عصمت را زیر سوال خواهیم برد. لذا شایسته است هر سخنی که گفته می‌شود به دور از احساس و تعصب باشد. متاسفانه امروز گفتار و مواضع ما بیشتر جنبه واکنشی و احساسی به خود گرفته است. به باور نگارنده، نقد در اسلام آنقدر مهم و جایگاه بارزی دارد که باید گفت هر کسی را می‌توان نقد کرد. همان‌گونه که اخیرا نیز رئیس‌جمهور اشاره کرده است حتی می‌توان امام مسلمین (مسئولان جامعه) را نقد کرد. امیرالمومنین(ع) در اوج قدرت و خلافت خود را در معرض نقد و مشورت قرار می‌داد. طبیعی است که انسان‌های غیرمعصوم را به طریق اولی می‌توان نقد کرد.

به هرحال امام جمعه‌ها هم انسان‌هایی مثل مردم هستند و احتمالا خطای آنها در گفتار بیشتر و بزرگ‌تر باشد چرا که اگر سایر مردم خطایی دارند مخاطبی ندارند و اگر سخن خطایی بگویند آسیب‌های آن کمتر است اما اگر امام جمعه‌ای سخنش جنبه منطقی و استدلالی نداشت در ذهن تاثیر خواهد گذاشت و آسیب آن زیاد می‌شود. این است که حضرت علی بن ابیطالب(ع) فرمود: «زبان عاقل در قلب او قرار دارد.» این جمله بدان معناست که انسان عاقل هنگام سخن گفتن آنقدر باید بیندیشد که سخنش را درست بگوید.

بنابراین از موضع عصبانیت و جناحی سخن گفتن و مشورت نکردن با دیگران آسیب‌های زیادی به دنبال خواهد داشت. متاسفانه امروز در جامعه ما واژه مدح‌کردن و تملق جای واژه نقد را گرفته است. در اسلام از نقد و نقادی ستایش و تمجید فراوان شده و مدح‌کردن و تملق مورد مذمت واقع شده است؛ اما متاسفانه ما امروز به جای آنکه اهل تحلیل باشیم، اهل تجلیل شده‌ایم. امیدواریم که به این فرمایش حضرت موسی بن جعفر(ع) توجه کنیم که فرمودند: «کُونُوا نقّاد الْکلام‏»: سخن هرکس را به نقد بگذارید. این دعوت از همه مردم است و هیچ‌کس نباید به گونه‌ای یکسویه سخن بگوید که معتقد باشد همگان باید سخن او را بشنوند. ابوعلی سینا گفت: «اگرکسی عادت کند که سخنی را بدون استدلال بپذیرد از کسوت انسانیت خارج شده است.» خداوند نیز در قرآن می‌فرماید: «فبشِّرْ عِبادِ الذین یسْتمِعُون الْقوْل فیتبِعُون أحْسنهُ»: سخن دیگران را بشنوید و از بهترین آن تبعیت کنید؛ یعنی سخن‌ها فراوان است اما انتخاب درست اهمیت دارد.

باید یادآور شد مهم‌ترین جایگاهی که انسان باید در آن درست و از روی منطق سخن بگوید، جایگاه خطبه و خطابه مسلمین است. کسی که خطبه می‌خواند همانند استاد دانشگاهی است که سخن می‌گوید. این سخن‌ها ضبط و در دنیا پخش می‌شود، خردمندان و تحصیلکردگان دنیا آنها را گوش می‌دهند و اگر دور از منطق باشد قطعا ضررهایی خواهد داشت.