صالح نیکبخت: بابک زنجانی در پشت پرده دلگرمی دارد/ دادگاه حامیان او را مشخص کند

چکیده :صالح نیکبخت می گوید: به نظر می‌رسد بابک زنجانی از برخی مسائل پشت پرده آسودگی خاطر دارد که مسائل را زیاد جدی نمی‌گیرد. بابک زنجانی به این نتیجه رسیده که ممکن است قربانی بده بستان‌های پشت پرده شود و به همین دلیل تلاش می‌کند خود برای بازگرداندن پول‌های مفقود شده تلاش کند....

تاکنون هشت جلسه از دادگاه بابک زنجانی سپری شده و اتفاقات مختلفی در این داداگاه رخ داده است. زنجانی که در ابتدا حاضر نبود تخلفات را بپذیرد به یک‌باره تغییر موضع داد و عنوان کرد حاضر است پول‌های مفقود شده را به بیت‌المال بازگرداند. این در حالی است که مشخص شده بابک زنجانی با داشتن سه شناسنامه دارای هویت جعلی نیز بوده است.

«آرمان» برای بررسی جزئیات دادگاه بابک زنجانی با محمدصالح نیکبخت وکیل سرشناس پرونده‌های مهم چند سال اخیر ایران گفت‌وگو کرده است که در ادامه متن این گفت‌وگو را از نظر می‌گذرانید:

پرونده بابک زنجانی و همچنین روند دادرسی به این پرونده را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

بنده نخستین وکیلی بودم که وکالت یکی از پرونده‌های بزرگ مالی را برعهده داشتم. در مساله اختلاس ۱۲۳میلیاردی فاضل خداداد بنده وکیل بانک بودم و به خوبی از روند رسیدگی به جرایم بزرگ مالی مطلع هستم. در این پرونده، متهم ردیف اول، یعنی فاضل خداداد تنها نبود و از سوی برخی از شخصیت‌ها و جریان‌های سیاسی حمایت می‌شد. نکته جالب در پرونده فاضل خداداد این بود که شخصی که وی را به بانک معرفی کرده بود شخصیت مشهوری بود و به نوعی مورد اعتماد مردم قرار داشت. با این وجود بنده معتقدم تحقیقات جامع و دقیقی درباره پرونده فاضل خداداد انجام شد و تمام مسائل مبهم در پرونده به صورت کارشناسی مورد بررسی کارشناسان پرونده قرار گرفت. این در حالی است که پرونده فاضل خداداد بازتاب بسیار گسترده‌ای در رسانه‌های داخلی و خارجی پیدا کرده بود و تحقیقات به راحتی امکان‌پذیر نبود. با این وجود تحقیقات پرونده به صورت دقیق و بدون هیچ گونه مماشاتی انجام شد و روند دادرسی نیز براساس نص صریح قانون صورت گرفت. پرونده فاضل خداداد به یک قاضی خبره و مسلط که خود از ابتدا در جریان جزئیات پرونده قرار داشت سپرده شد و جلسات دادگاه برگزار شد. این در حالی است که به نظر بنده روند موضوعات بابک زنجانی به دقت و ظرافت پرونده فاضل خداداد نبوده و مسائل مبهم زیادی در این پرونده باقی مانده که هنوز درباره آن پاسخ مناسبی به افکار عمومی داده نشده است.

البته باید این نکته را هم در نظر داشت که پرونده بابک زنجانی به مراتب از پرونده فاضل خداداد پیچیده‌تر و بزرگ‌تر است و ابعاد داخلی و خارجی دارد که همه این مسائل رسیدگی به این پرونده را مشکل می‌کند. نکته مهمی که در روند دادرسی پرونده بابک زنجانی به چشم می‌خورد این است که متهم این پرونده در جلسات دادگاه به جای اینکه پاسخ مناسبی به سوالات دادگاه بدهد مرتب شعار می‌دهد و از پاسخگویی مسئولانه طفره می‌رود. مسئولان باید از ابتدا با استدلال به مصاف بابک زنجانی می‌رفتند تا وی خود را ملزم به پاسخ‌های مستدل درباره پول‌های بلوکه شده کشور کند. سخن گفتن احساسی درباره شرایط امکان پاسخ‌های شعاری برای متهم پرونده را مهیا می‌کند. بابک زنجانی در دادگاه به جای پاسخگویی مناسب بعضا دادگاه را به حاشیه کشانده است.

بابک زنجانی در ابتدا به هیچ عنوان اتهامات خود را قبول نمی‌کرد و از پاسخگویی درباره سرنوشت پول‌های بلوکه شده طفره می‌رفت. به نظر شما چه اتفاقی رخ داد که وی به یک باره عنوان کرد پول‌ها را تحویل خواهد داد؟

متاسفانه حضور افرادی مانند بنده در جلسات دادگاه امکانپذیر نیست و علنی بودن دادگاه زنجانی به معنای حضور همه افراد و به ویژه کارشناسان نیست. این در حالی است که اگر جلسات این دادگاه نیز مانند دادگاه آقای کرباسچی به شکلی بود که ما نیز می‌توانستیم در جلسات دادگاه حضور پیدا کنیم بسیاری از مسائل مبهم پرونده را درک می‌کردیم و به صورت دقیق‌تری اظهارنظر می‌کردیم. با این وجود بنده از روی رفتار، گفتار، جستار و حرکت‌های متهم پرونده در جلسات دادگاه می‌توانم به چند نکته اشاره کنم. نخست اینکه به نظر می‌رسد بابک زنجانی از برخی مسائل پشت پرده آسودگی خاطر دارد که مسائل را زیاد جدی نمی‌گیرد. دوم اینکه بابک زنجانی به این نتیجه رسیده که ممکن است قربانی بده بستان‌های پشت پرده شود و به همین دلیل تلاش می‌کند خود برای بازگرداندن پول‌های مفقود شده تلاش کند. نکته سوم اینکه بابک زنجانی بیش از هر شخصی به این مساله آگاهی دارد که حضور در چنین دادگاه‌هایی که بازتاب بسیار گسترده‌ای در بین افکار عمومی و رسانه‌های داخلی و خارجی دارد بدون شک برای وی تبعاتی خواهد داشت که میزان آن از محکومیت زندان تا اعدام متغیر خواهد بود. در نتیجه تلاش می‌کند تا آنجا که ممکن است خود را از مجازات سخت دور کند. در نتیجه وی در جلسات دادگاه به مظلوم‌نمایی از خود می‌پردازد و تلاش می‌کند خود را یک شخص بی‌گناه جلوه دهد که دیگران در بازداشت و دادگاهی شدن وی سهم بیشتری داشته‌اند.

چرا بابک زنجانی بیش از اندازه در دادگاه از خود خونسردی نشان می‌دهد؟ برخی رفتارهای وی مانند تغذیه خوردن در دادگاه و همچنین لبخندهایی که در مقابل قرائت کیفرخواست می‌زد نشانه چیست؟

خونسردی در حالتی به وجود می‌آید که متهم در جایی دلگرمی داشته باشد. در نتیجه ممکن است بابک زنجانی در جلسات دادگاه خود را خونسرد نشان بدهد. نکته مهمی که درباره این پرونده وجود دارد این است که مبلغ مفقود شده در این پرونده بسیار بالاست و هنوز مشخص نشده که چنین فردی با سابقه‌ای منفی با اجازه چه کسی و به چه وسیله به چنین منابع بزرگ مالی دست پیدا کرده است. این مسائل از ابهامات مهم این پرونده است که ذهن افکار عمومی را نیز به خود مشغول کرده است. در شرایط کنونی یکی از مطالبات اصلی این پرونده این است که چه شخص و اشخاصی زمینه را برای سوءاستفاده بابک زنجانی از بیت المال فراهم کرده است. بدون شک زنجانی به تنهایی توانایی دسترسی به این همه پول را نداشته و شخص یا اشخاصی از وی حمایت کرده و زمینه را برای چنین تخلف بزرگی آماده کرده‌اند. به نظر من در صورتی که قصد داشته باشیم به یک نتیجه مطلوب و قابل قبول برسیم باید همه عاملان این تخلف بزرگ را به دادگاه بکشانیم و آنان را مورد بازخواست قرار دهیم. مساله دیگری که جای سوال دارد این است که طبق اخبار رسیده ظاهرا بابک زنجانی برخی‌ را از زندان اجیر کرده و از درون زندان با بیرون در ارتباط است. بنده متهمانی را سراغ دارم که تمام اتهاماتشان بیش از دویست میلیارد تومان نیست اما خیلی زود به اتهامات آنان رسیدگی شده و تعیین تکلیف شده‌اند. این در حالی است که۳۹ماه از پرونده بابک زنجانی می‌گذرد و هنوز وضعیت این پرونده مشخص نیست و اتفاقا هر روز ابعاد جدیدتری پیدا می‌کند. مساله بابک زنجانی یک مساله «خاص» است، مساله خاص نیز باید در جایگاه خاص خود مورد بررسی قرار بگیرد. در ابتدا باید مشخص شود که پشتوانه و عقبه سخنان بابک زنجانی در دادگاه چیست. اگر عقبه سخنان وی مشخص شود بهتر می‌توان به نیت وی در دادگاه پی برد. بررسی جرم بزرگی مانند جرم بابک زنجانی به شکلی نیست که تنها شریک و معاون جرم را مورد سوال قرار دهیم. در اغلب پرونده‌های مشابه مانند پرونده «بانک صادرات» و «برج‌سازان» افرادی از پشت پرده به حمایت از مجرمان پرداخته‌اند که با بررسی‌های قضائی ماهیت آنها مشخص شده است. به نظر می‌رسد در پرونده بابک زنجانی نیز وضعیت به همین شکل است و وی توسط برخی حمایت می‌شده است. دادگاه محترم باید به صورت دقیق مشخص کند که چه شخص یا اشخاصی در پشت پرده از بابک زنجانی حمایت کرده‌اند و وی به چه وسیله موفق شده چنین تخلف بزرگی را مرتکب شود.

امضای چهار عضو کابینه دولت گذشته شامل وزیر اقتصاد، وزیر اطلاعات، وزیر نفت و رئیس کل بانک مرکزی در مسائل مربوط به بابک زنجانی وجود دارد. آیا شما احتمال می‌دهید دادگاه این افراد را نیز مورد سوال قرار بدهد؟

در ماه‌های گذشته این مساله به صورت مکرر در رسانه‌ها مطرح شده است. با این وجود هنوز مشخص نشده که امضای این افراد به چه دلیل و با چه نیتی در این پرونده وجود دارد. مساله‌ای که در این زمینه وجود دارد این است که نمی‌توان در این زمینه قضاوت عجولانه کرد و بدون دلیل دیگران را متهم کرد. بهتر است خود این عزیزان برای تنویر افکار عمومی در این زمینه اظهارنظر کنند تا مردم خود قضاوت کنند.

یکی از مسائل مورد مناقشه در پرونده بابک زنجانی سرنوشت اموال خارجی وی است. این در حالی است که برخی عنوان می‌کنند نزدیکان خارجی زنجانی پس از دستگیری وی به چپاول اموال وی در خارج از کشور پرداخته‌اند. نظر شما در این باره چیست؟

یکی از وظایف اصلی و اساسی هر مدیری در کشور حفظ دارایی‌ها و منافع ملی از سطح پایین تا بالاترین سطح آن است. به نظر من قبل از برگزاری دادگاه باید وضعیت اموال خارجی وی تعیین تکلیف می‌شد. در این زمینه خود وی نیز باید همکاری‌های لازم را با نهادهای مربوطه انجام می‌داد تا سرنوشت اموال وی هر چه سریع‌تر مشخص شود. در شرایط کنونی نیز مسئولان مربوطه نباید اموال خارجی وی را رها کنند و باید هرچه سریع‌تر زمینه بازگشت اموال خارجی وی را به داخل کشور فراهم کنند. بابک زنجانی عنوان می‌کند برخی از اموال وی در اختیار افراد مجهول‌الهویه‌ای است و سرنوشت نامشخص دارد. به همین دلیل مسئولان مربوطه باید هر چه سریع‌تر این افراد را شناسایی و وضعیت اموال وی را تعیین تکلیف کنند. مساله مهم در این زمینه اینکه تعیین تکلیف اموال داخلی بابک زنجانی بسیار راحت‌تر از اموال خارجی وی است.

بسیاری از قوانین بین‌المللی برای تحقیقات در زمینه محدودیت ایجاد می‌کند و نمی‌توان با قاطعیت و به صورت دقیق در این باره تحقیق و تفحص انجام داد. متاسفانه هنوز دقیقا مشخص نیست که بابک زنجانی چه نقشی در دولت گذشته داشته است. با این وجود شواهد چنین نشان می‌دهد که بابک زنجانی فردی بوده که ظرفیت‌هایی از خود نشان داده که مسئولان دولت قبل گمان کرده‌اند می‌توانند از ظرفیت وی برای دور زدن تحریم‌ها استفاده کنند. نکته دیگر اینکه به احتمال زیاد وی دارای مناسبات خارجی نیز بوده که این روابط و مناسبات خارجی می‌توانسته به وضعیت دولت گذشته کمک کند. در نتیجه مسئولان دولت تلاش کرده‌اند که از طریق وی به بسیاری از خواسته‌های خود دست پیدا کنند. با این وجود مسئولان دولت گذشته از این نکته غافل شده بودند که اگر کسی توانایی دور زدن تحریم‌ها و ایجاد مراوده غیرقانونی با خارجی‌ها را دارد به صورت طبیعی این توانایی را نیز خواهد داشت که پای خارجی‌ها را نیز به منابع داخلی ایران باز کند و زمینه‌ساز ورود خارجی‌ها به فضای اقتصادی کشور باشد.

براساس کیفرخواست یکی از اتهامات بابک زنجانی افساد فی‌الارض است. پیش‌بینی شما از حکم نهایی دادگاه چیست؟

بنده نمی‌توانم در این باره باره به صورت قاطع اظهارنظر کنم. با این وجود من معتقدم وضعیت این پرونده به شکلی در حال پیش روی است که هر لحظه ممکن است شرایط تغییر کند. حتی ممکن است وضعیت در لحظه نهایی نیز تغییر کند و به یک باره افکار عمومی با یک شوک غیرمنتظره روبه‌رو شوند. این مساله با توجه به اظهارات بابک زنجانی محتمل شده که وی در لحظه آخر تمام اموال را برگرداند و روند پرونده به شکل دیگری پیش برود.

اگر بابک زنجانی پول‌ها را برگرداند چه می‌شود؟

در فقه جزایی اسلام تنها درباره محاربین و کسانی که علیه حکومت اسلامی دست به اسلحه می‌برند حکم اعدام صادر می‌شود. فعلا نمی‌توان سخن از حکم اعدام گفت. با این وجود اگر مدعی‌العموم ادعا کند که تخلفات وی باعث آسیب رساندن به اقشار ضعیف جامعه شده و اقدامات وی در سیستم اقتصادی کشور اخلال به وجود آورده است ممکن است وضعیت به شکل دیگری تغییر کند و دادگاه تصمیم دیگری درباره وی اتخاذ کند.