کاربران ایرانی، امید کوکبی را ترند جهانی کردند

کاربران ایرانی، امید کوکبی را ترند جهانی کردند »
» نسخه قابل چاپ
» ارسال به بالاترین
» ارسال به فیس بوک »

رادیو زمانه: همزمان با نودمین سالروز تولد ملکه بریتانیای کبیر و همچنین مرگ پرینس، ستاره آمریکایی موسیقی پاپ و برنده هفت جایزه گرمی، در تمام بعد ازظهر و شب پنج‌شنبه، ۲۱ آپریل، دوم اردی‌بهشت (به وقت تهران) هشتگ #FreeOmid، جزو سه و در مواقعی چهار ترند اصلی توئیتر جهانی بود.

عبارت Free Omid (امید را آزاد کنید)، اشاره داشت به امید کوکبی، غیرسیاسی‌ترین زندان سیاسی جمهوری اسلامی.

دانشجوی دکترای فیزیک در آمریکا که بهمن ماه ۸۹ برای دیدار با خانواده‌اش به تهران آمده بود، یک روز بعد از این که در دفتر معاون سازمان انرژی اتمی به درخواست همکاری مسئولان جواب منفی داد، در فرودگاه امام خمینی تهران دستگیر شد. ۳۶ روز را در سلول انفرادی گذراند و ماه‌ها بدون محاکمه در بازدشت بود تا نهایتا به اتهام «ارتباط با دول متخاصم و کسب درآمد نامشروع» به ۱۰ سال زندان محکوم شد.

امید، وکیل و خانواده‌اش می‌گویند تنها دلیل محکومیت او، این است که حاضر نشده با نهادهای امنیتی و نظامی جمهوری اسلامی همکاری کند.

در فروردین ماه ۹۵ اما معلوم شد که امید به سرطان کلیه مبتلا شده است. پزشکان می‌گویند عمر بیماری او چهار سال است، چهارسالی که او تمامش را در زندان بوده، بدون آن‌که یک روز مرخصی داشته باشد. در پنج‌ سالی که زندان بوده، بارها به‌خاطر درد کلیه و خونریزی داخلی در درمانگاه سونوگرافی شده و به‌ او گفته‌اند سنگ کلیه دارد. مرخصی درمانی به او نداده‌اند و نگذاشته‌اند خارج از زندان معاینه و مداوا شود تا یکم اردی‌بهشت ماه ۱۳۹۵، پزشکان مجبور شدند کلیه راستش را از بدنش خارج کنند.

مورد خاص امید کوکبی بودن

امید کوکبی، از نظرهای مختلف یک مورد ویژه است. هرچند نه گفتن به پیشنهاد مشارکت در فعالیت‌های غیرشفاف و امنیتی-‌نظامی یک حکومت غیردموکراتیک، یک «نه» کاملا سیاسی است؛ اما او تا قبل از بازداشت و حتی بعد از آن، هیچ فعالیت سیاسی مستقیمی نداشته. در زمان اعتراض‌های سال ۸۸، اصلا ایران نبوده که در آن‌ها شرکت کند و اتهام اجتماع و تبانی علیه امنیت ملی به او نچسبیده است. موضع‌گیری سیاسی‌ای هم از او در رسانه‌‌ها پیدا نمی‌شود. نامه‌های پس از بازداشتش هم، بیش از آنکه سیاسی باشند، حقوقی‌اند: او بر بی‌گناه بودنش پای‌فشاری کرده، به روند دادرسی معترض است و باز هم گفته که تنها گناهش نه گفتن به نهادهای نظامی و امنیتی است.

کوکبی معتقد است دانشمندان نباید در فعالیت‌هایی که برای بشر ضرر دارد، شرکت کنند.

شرف اهل علم

در کشوری که «من سیاسی نیستم» اغلب اسم رمز «آری» گفتن به خواسته‌های نظام حاکم و تن دادن به روابط ناعادلانه موجود است و بهانه «تخصص»، هر نوع همکاری و هم‌دستی‌ای با حاکمیت را توجیه می‌کند، امید کوکبی در برابر تمام تهدیدها و تحدیدها ایستاده، حکم ۱۰ سال زندان را به جان خریده، سرطان گرفته و کلیه‌اش را از دست داده است.

او در حالی‌که پنج سال دیگر باید در زندان بماند، می‌گوید: «باور می‌کنی بعد پنج سال هنوز نمی‌دانم چرا در این وضعم؟»

امید، تاریخ توئیتر

انتقال امید به بیمارستان و جراحی و بیرون‌ آوردن کلیه او، واکنش عفو بین‌الملل و چند نهاد حقوق بشری و فعالان حقوق بشر را به دنبال داشت.

رسانه‌های خارج از ایران مانند تمام موارد مشابه، به موضوع پرداختند. در ایران اما تنها خبرگزاری کار (ایلنا) بود که در گفت‌و‌گویی با وکیل امید کوکبی، خبر ابتلای او به سرطان کلیه را منتشر کرد. سایر رسانه‌های داخلی در برابر آن سکوت کردند.

آن‌‌چه در توئیتر اتفاق افتاد، به شهادت کاربران، تاریخ توئیتر فارسی را به قبل و بعد از خود تقسیم می‌کند.

پیش از این مسائلی مانند توافق هسته‌ای در سطح توئیتر جهانی مطرح شده بود و به جمع ۱۰ ترند اول جهانی رسیده بود. در مورد امید کوکبی اما احتمالا اولین بار بود که کاربران توانستند مساله‌ را بدون همراهی رسانه‌ای و بدون اعلام و قرار قبلی، به یکی از مسائل مهم توئیتر تبدیل کنند.

۲۲۰ هزار توئیت با هشتگ #FreeOmid تا پایان روز دوم اردی‌بهشت به وقت تهران به ثبت رسید و البته ماجرا هنوز ادامه دارد، هرچند با پایان روز، کم‌‌کم کاربران فارسی توئیتر را ترک کردند و هشتگ‌شان دیگر در صدر ترندها نیست.

دقیقا نمی‌توان گفت پیشنهاد و ایده این توفان توئیتری را چه کسی و کِی مطرح کرد، اما چند فعال حقوق بشر و چند کاربر مستقل توئیتر با اسم مستعار که فالوئرهای زیادی دارند، در انتشار آن نقش داشتند.

آن‌چه روشن است این‌که هیچ نهاد و رسانه‌‌ای به کاربران خط نداد و این کاربران بودند که رسانه‌ها را مجبور کردند واکنش نشان دهند.

میزان و سرعت توئیت‌هایی که با خواستار آزادی امید کوکبی بودند، قبل از همه برای خود کاربران توئیتر غیرمنتظره بود.

چند ساعت قبل از فتح فضای مجازی به دست آنان، یکی از کاربران قدیمی با ناامیدی نوشته بود که مطمئنم حتی نمی‌توانیم #FreeOmid را ترند کنیم.

اما پس از آغاز موج، به فاصله کوتاهی تقریبا تنها چیزی که در هر تایم‌لاینی از توئیتر فارسی دیده می‌شد، هشتگ #FreeOmid بود.