اجرای طرح غربالگری تنبلی چشم از سوی بهزیستی استان تهران

به گزارش خدمت؛ از هر 100 كودك 2 تا 3 نفر در اثر تنبلي چشم و عدم پيشگيري دچار كم بينايي و يا نابينايي مطلق مي شوند و با توجه به توصيه سازمان بهداشت جهاني، كودكان در سه نوبت سه ماهگي، 3 تا 4 و 4 تا 6 سالگي بايد مورد معاينه قرار گيرند تا از درمان بهنگام استفاده شود و بتوان از اختلال جلوگيري كرد.

به منظور آشنایی با بیماری تنبلی چشم و دلایل بروز آن و نحوه درمان و پیشگیری از آن با دکتر ضیاالدین یزدیان فوق تخصص چشم پزشکی اطفال و انحراف چشم و استاد سابق دانشگاه علوم پزشکی تهران و بنیانگذار رشته انحراف چشم در ایران گفت و کرده‌ایم.

دکتر یزدیان در این گفت و گو بر این مساله تاکید کرد که سن درمان تنبلی چشم زیر 12 سال است و در صورت دیرکرد در درمان به سختی بتوان در سنین بالاتر این عارضه را که احتمال دارد منجر به کم بینایی یا ناشنوایی شود را درمان کرد.

بنیانگذار رشته انحراف چشم در ایران در تعریف بیماری تنبلی چشم گفت: تنبلی چشم از بیماری‌هایی است که بر اثر استفاده نکردن از چشم به دلیل انحراف یا تاری دید یا صدمات وارده به چشم یا ضعف مادرزادی عضلات چشم ایجاد می‌شود. این بیماری در حقیقت به دلیل عدم استفاده از چشم در زمان تکمیل بینایی و از سنین زیر 10 سال بروز پیدا می‌کند. در این زمان است که مغز به دلیل انحراف یا ضعف بینایی فرمان به استفاده از جشم را نمی‌دهد. از هر چشم ما یک تصویر به مغز می‌رود و در مغز این دو تصویر با یکدیگر ترکیب می‌شود و در نهایت ما یک تصویر رابه صورت واضح می‌بینیم. اما اگر به دلیل ضعف بینایی در یک چشم مغز از آن استفاده نکند، این چشم در اصطلاح دچار تنبلی می‌شود. در آمریکا 2 تا 3 درصد از مردم به بیماری تنبلی چشم مبتلا هستند، در ایران نیز متاسفانه بین 3 تا 4 درصد از مردم به این عرضه ابتلا دارند.

دکتر یزدیان افزود: نکته مهمی که در این میان وجود دارد این است که اگر بیماری تنبلی چشم به موقع تشخیص داده شود قابل درمان است. در واقع این بیماری را تا قبل از 10 سالگی می‌توان درمان کرد. اما مشکل در این جا است که نمی‌توان با آزمایشات مختلف تشخیص داد که کدام چشم دچار تنبلی است یا اینکه آیا فرد اساسا از تنبلی چشم رنج می‌برد یا خیر. امکان دارد بر اثر تنبلی چشم انحراف به وجود بیاید یا خیر. انحراف چشم باعث دو بینی می‌شود، البته دوبینی بیشتر از سن ده سالگی به بعد که بینایی تکامل یافته ایجاد می‌شود. در بچه‌ها ما دوبینی نداریم.

این متخصص درباره درمان تنبلی چشم و احتمال درمان این عارضه در سنین بالاتر نیز گفت: امکان درمان تنبلی چشم بعد از 10 سالگی خیلی کم است. شاید بیماران انگشت شماری باشند که بعد از سنین 10 تا 12 سالگی بتوان بیماری تنبلی و انحراف چشم را در آن‌ها درمان کرد. حتی در کشورهایی که علم پزشکی پیشرفت کرده و از فناوری‌های نوین برای درمان تنبلی چشم استفاده می‌کنند احتمال درمان افراد 12 تا 17 ساله بسیار پائین است. زمانی که یک چشم دچار انحراف می‌شود تصویر روی نقطه اصلی تشکیل بینایی نمی‌افتد، بنابراین تصویر در نقطه‌ای دیگر از شبکیه تشکیل می‌شود. حداکثر هدایت بینایی روی نقطه زرد است و اگر تصویر روی این نقطه نیافتد و در جای دیگری تشکیل شود، تصویر به طور واضح دریافت نخواهد شد و باعث خواهد شد تا ما تصاویر را تار ببینیم. تصویر تار از چشم منحرف به مغز انتقال پیدا می‌کند و تصویر واضح از چشم سالم این دو تصویر در نهایت باید در مغز با یکدیگر ترکیب شوند تا بتوانیم یک شی را به صورت واحد ببینیم، اما تصویر تار را مغز نمی‌تواند استفاده کند یا به اصطلاح فیوز کند مغز آن تصویری را که مربوط به چشم منحرف است حذف می‌کند، بنابراین ما می‌گوئیم آن کودکی که در سن 4 یا 5 سالگی دارای انحراف در یک چشم است و چشم دیگر وی انحراف ندارد، دچار تنبلی چشم است. در مان این عارضه نیز به این صورت است که ما چشم قوی تری را که دچار انحراف نشده می‌بندیم تا ان چشمی که دچار انحراف و تنبلی است فعال شود و دیدش بهتر شود، البته برای اینکه چشم تنبل را فعال کنیم در ابتدا باید چشم منحرف را معاینه کنیم تا اگر عیب انکساری دارد این عیب را با عینک اصلاح کنیم تا تصویر واضحی از چشم به مغز برود و سپس درمان را با بستن چشم سالم آغاز کنیم. یعنی اگر چشم ضعیف باشد و ما با استفاده از عینک چشم را درمان نکنیم، نخواهیم توانست انحراف و تنبلی چشم را در مراحل بعدی درمان کنیم.

دکتر یزدیان همچنین به این نکته اشاره کرد که از دلایل نتبلی و انحراف چشم ضعف عضله است، او در این باره گفت: زمانی که ضعف عضله ایجاد می‌شود چشم به طور طبیعی انحراف پیدا می‌کند، در واقع ضعف عضله باعث انحراف چشم می‌شود و انحراف چشم هم تنبلی چشم را در پی می‌آورد. ضعف عضله چشم می‌تواند ارثی هم باشد. یا بر اثر سانحه‌‌ای پدید آمده باشد.