منصوری: عنوان دانشگاه های نسل اول و دوم بی معنی است- ۱

منصوری: عنوان دانشگاه های نسل اول و دوم بی معنی است- 1 تهران - ایرنا - استاد دانشگاه صنعتی شریف می گوید: آنچه که در ایران تحت عنوان دانشگاه های نسل اول و نسل دوم مطرح می شود، بی معنی است. ما از اصل نهاد دانشگاه و نقش آن در اجتماع علمی غفلت کرده ایم و دانشگاه نداریم که حالا نسل اول یا نسل دوم باشد.

بحث و گفت و گو پیرامون مفهوم دانشگاه در ایران حداقل چند دهه است که بیش از گذشته به گوش می رسد. اینکه دانشگاه دارای چه مختصات و مفهومی است و دانشگاه های ایرانی چه نسبتی با این مفهوم دارند از جمله مباحث اصلی این مناقشات محسوب می شود. بررسی طرح تحول ساختاری، دلایل ضعف دانشگاه های ایرانی و اینکه دانشگاه های ما چه کارکردی را باید بر عهده بگیرند، بخش دیگری از موضوعات این گفت وگو است. دکتر «رضا منصوری» 72 ساله استاد تمام فیزیک دانشگاه صنعتی شریف است که در باب این مناقشه اندیشیده و یکی از نتایج این تامل فکری او، کتاب 'معماری علم در ایران' است. وی که در دوران دولت اصلاحات، کسوت معاونت پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری را عهده دار بود، تحول ساختاری را طرح خوبی می دانست که برای اجرای آن گفتمان سازی مناسبی صورت نگرفت. منصوری بر این باور است دانشگاه های ایران بیشتر در قالب کالج فعالیت می کنند و هنوز نتوانسته اند به جایگاه دانشگاه ارتقاء پیدا کنند.این استاد دانشگاه، بحث پیرامون مفاهیم وارداتی از غرب را که نسبتی با جامعه ایران ندارند بیهوده می داند و منتقد جدی بحث دانشگاه های نسل اول، دوم و سوم است. در ادامه بخش نخست گفت و گوی خبرنگاران دانشگاه ایرنا را با رضا منصوری از نظر می گذرانید. **ایرنا: مناقشه بر سر مفهوم دانشگاه، قدیمی است. از همین مناقشه مصاحبه را شروع کنیم. از نظر جنابعالی دانشگاه چه مختصاتی دارد؟ **منصوری: در ابتدا به این نکته تاکید کنم که این مناقشه همیشه نبوده و امر قدیمی هم نیست. اتفاقاً خیلی جدید هم است. در 20 سال گذشته کسی شکی بر سر مفهوم دانشگاه نداشت و شاید شود دهه 80 را شروع این بحث ها در ایران دانست. نکته دیگر اینکه من به این بحث ها مناقشه نمی گویم، بلکه از آن تحت عنوان گفتمان پیرامون علم در اجتماع علمی یاد می کنم. گاهی دارالفنون را مبداء دانشگاه در ایران می گیرند یا مدرسه هایی مانند مدرسه فلاحت را. نه در آن موقع و نه پس از آن با تاسیس دانشگاه تهران ما سندی پیدا نمی کنیم که پیرامون تعریف دانشگاه بحث بکند. حتی رساله عیسی صدیق هم در این زمینه ساکت است. آن چه در رساله صدیق و نیز در نوشته های بعدی اش آمده است، نشان می دهد تصور او یک کالج متعارف آمریکایی است، یعنی یک مدرسه عالی و نه دانشگاه. نکته سوم هم که همه روی آن اتفاق نظر دارند این است که اگر از این 150 سال عقب تر برویم، نمی توانیم بگوییم در ایران دانشگاه داشته ایم بلکه مدرسه به معنی حوزه داشتیم. نظامیه ها را داشتیم، اما هیچ یک متحول نشد و در ساختار و محتوا راکد ماند و از تاریخ بشر منتزع شد. جندی شاپور قبل از اسلام هم بیش از هر چیز مدرسه ای پزشکی بود که در قرن دوم هجری تعطیل شد. **ایرنا: برای این مکان ها و مراکزی که نام بردید کلمه دانشگاه استفاده نشده بود یا اینکه مختصات دانشگاه را هم نداشتند؟ **منصوری: خیر. مختصات دانشگاه را هم نداشتند؛ می توانیم به آن ها مدرسه عالی یا کالج در سنت گذشته بگوییم. بر اساس خاطرات فروغی، لغت دانشگاه در زبان فارسی برای نخستین بار در سال 1297 روی قصر ارفع الدوله در موناکو دیده شد. همچنین در سال 1313 اولین بار برای دانشگاه تهران کلمه دانشگاه استفاده کردند که قرار بود معادل University باشد اما در عمل یا حداقل تلقی ایرانیان این است. حکمت در کابینه رضا شاه بازهم مدرسه عالی شد و نه دانشگاه. ** ایرنا: به نظر شما دانشگاه چه مختصاتی دارد؟ ** منصوری: هیچ مختصاتی از دانشگاه در ذهن ایرانیان نبود. در حال حاضر هم در 10، پانزده سالی که صبحت از مفهوم دانشگاه است افراد مختلف حرف های مختلفی در این زمینه زده اند. خوشبختانه پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نظرات افراد صاحب نظر را درباره مفهوم دانشگاه در ایران در 26 جلد کتاب چاپ کرد. هر فردی هرنقطه نظری در مورد دانشگاه و مفهوم دانشگاه داشته و تاملاتی در این زمینه انجام داده در این کتاب ها مکتوب شده است. این موضوع اقدام خوبی است و نشان می دهد ما در مورد دانشگاه در ایران حرف زدن و بحث و گفت و گو را شروع کرده ایم. این پدیده کم سابقه است و من کمتر نهاد مدرنی را در ایران می بینم که تا این اندازه در مورد آن بحث و کتاب نوشته شده باشد. در حال حاضر بحثم پرداختن به میزان درستی یا نادرستی این مطالب نیست اما نفس همین کار یعنی شروع به صحبت در مورد دانشگاه، پدیده مهمی است. عده ای مایل هستند منشاء مفهوم مدرن دانشگاه را در دنیا نظامیه های ما بدانند، این گزاره را نمی شود به سادگی به کار برد. به طور قطع، تمدن اسلامی در تحولات اروپا و در علم مدرن موثر بوده است اما توجه داشته باشیم نظامیه ها مدرسه های دینی بوده اند که در آنها اجازه تدریس طبیعیات و ریاضیات و منطق داده نمی شد و این خلاف ایده دانشگاه است که در اروپا ریشه پیدا کرد و به یک پدیده برآمده اجتماعی تبدیل شد. دانشگاه ها در اروپا دارای سابقه چند صد ساله هستند، دانشگاه بلونیا 1200 میلادی یعنی 800 سال پیش تاسیس شده و سابقه دارد و پس از این دانشگاه، دانشگاه های پاریس و وین هستند. در ابتدای امر هم وقتی نگاه می کنیم، می بینیم که دانشگاه در اروپا یک امر انضمامی نیست. برای اینکه مفهوم انضمامی بودن دانشگاه در اروپا بیشتر جا بیفتد یک مثالی می زنم. چهل، پنجاه سال بعد از تاسیس دانشگاه پاریس یک گروه نوآور و بدعت گذار مسیحی در اروپا و به خصوص در فرانسه بدعت دینی گذاشته بودند، کلیسای کاتولیک این ها بدعت ها را برنتابید و این افراد را محکوم و هشت نفر از آن ها را زنده زنده با حضور پادشاه، اسقف اعظم و اساتید دانشگاه پاریس آتش زد. این اتفاق در حالی رخ می دهد که در حال حاضر برای ما اصلاً قابل تصور نیست در دانشگاه که نهاد مدرنِ نوآور و محل تضارب آرا است، 700 سال پیش اساتید به عنوان نگاه می کردند تا عده ای به جرم بدعت (نوآوری) به آتش کشیده شوند. پس دانشگاه یک مفهوم متصلبی نیست که در همه جای دنیا وجود داشته و یکسان باشد بلکه مفهوم دانشگاه در حال تکامل بوده و هنوز هم این تحول ادامه دارد. نمونه این امر دانشگاه هاروارد با سابقه 400 ساله است. یکی از مدیران کالج هاروارد مطلبی نوشته که کالج طی 400 سال در حال تحول بوده است؛ مباحثی مثل اینکه چه درسی باید تدریس شود، دانشجویان چگونه و با چه منظوری تربیت شوند، هنوز هم مورد بحث و گفتگو است. بله؛ این مفاهیم پویا است و در حال تکامل. در کتاب گیدنز که یکی از کتاب های مهم در حوزه جامعه شناسی علم محسوب می شود، اشاره به این امر شده است که مفاهیم تحول پیدا می کنند. در واقع می خواهم بگویم اینگونه نبوده مفهوم خاصی از دانشگاه وجود داشته که همه جا فراگیر باشد، مفهوم دانشگاه همیشه در حال تحول بوده است. نکته دیگری که باید به آن اشاره کنم واژه هایی مانند دانشگاه نسل اول، دوم و چندم است؛ چیزی که در ایران تحت عنوان دانشگاه های نسل اول و نسل دوم مطرح می شود، بی معنی است. دانشگاه همیشه در حال تحول بوده اما بسته به نیازهای جامعه تاکید دانشگاه فرق می کرد. این ها کلیشه هایی است که ما در ایران ساختیم؛ جزیی از یک گفتمان انبوه که اصل را فراموش کرده است. ما از اصل نهاد دانشگاه و نقش آن در اجتماع علمی غفلت کرده ایم و دانشگاه نداریم که حالا نسل اول باشد یا نسل دوم هم باشد. این بحث هایی که مطرح می شود، مثلاً دانشگاه ها اول آموزشی بوده اند بعد پژوهشی شده اند مبحثی انحرافی است چرا که دانشگاه همیشه پژوهش می کرد اما این پژوهشِ حال حاضر، قطعاً در قرن هفدهم نبوده و متفاوت و تکامل پیدا کرده است؛ اما تکامل یاد شده به این معنا نیست که پژوهش در دانشگاه طی قرن های گذشته انجام نمی شده است. تغییر تاکیدها را به اشتباه تغییر تعریف دانشگاه گرفته ایم. اصل لغت «ساینتیست» تازه در قرن 19 ساخته شد که پیش از آن در انگلیسی وجود نداشت؛ منظور کسانی هستند که حرفه شان این مسئله است، استخدام می شوند تا کارعلمی انجام بدهند. معلوم است حرفه ای به وجود آمده که از قبل نبوده است. ما اینها را در نظر نمی گیریم. نیوتن، ماکسول و اینشتین، دانشگاهی بودند اما استخدام نشدند. این چهره ها و افراد شبیه به آنها انقلاب های علمی را از قرن 17 تا 20 میلادی به وجود آوردند. این انقلاب های علمی یک مقیاس زمانی می خواهند تا تبدیل به فناوری شوند و به درد جامعه بخورند، وقتی به درد جامعه خورد صنعت هم متحول می شود. این مقیاس زمانی در گذشته خیلی طولانی بود که به عنوان مثال 200 سال طول می کشید. بنابراین خود دانشگاه روی بحث های صنعتی تاکید نمی کرد و مشغول فعالیت های علمی خودش می شد اما در حال حاضر این فضا عوض شده است. **ایرنا: چرا دانشگاه های ایران را دانشگاه نمی دانید؟ **منصوری: برای اینکه تاکید ما در دانشگاه ها با فاصله زیاد روی آموزش است. از روز اول هم که دانشگاه در ایران طراحی شد برای آموزش دانش موجود و مکتوب در کتاب های کشورهای صنعتی به جوانان ایران بود، یعنی طراحی یک مدرسه عالی. اساسنامه دانشگاه های ما را نگاه کنید؛ دانشگاه تهران، دانشگاه شریف یا هر دانشگاه دیگری با همین هدف نوشته شده است. این مکان را باید کالج بنامیم، کالج یعنی محل آموزش. آموزش های فراتر از آموزش هایی که در دبیرستان داده می شود. حقوق و بودجه ای که دولت برای دانشگاه ها تعیین می کند بر اساس سرانه دانشجو است. از این رو ما کالج های خوبی داریم اما نمی توانیم این کالج ها را دانشگاه بنامیم. چند سال پیش رئیس دانشگاه استنفورد اعلام کرد شریف یکی از بهترین کالج های دنیا است و اشاره ای به اینکه شریف دانشگاه است، نکرد و از مفهوم کالج استفاده کرد. ما در این کالج ها افراد را آموزش می دهیم تا یک سری کتاب ها را یاد بگیرند اما دانشگاه جایی است که کتاب تولید می کند یعنی به دنبال سوال می گردد، توان طرح سوال دارد، کار پژوهشی به منظور درک سوال انجام می دهد و نتیجه را به صورت مقاله منتشر می کند تا اجتماع علمی از نتیجه تحلیل با خبر شود. مرحله نهایی این فرایند، تولید کتاب است. ما در ایران این کتاب ها را می گیریم و آموزش می دهیم پس کالج هستیم. ** ایرنا: می توانیم بگوییم دانشگاه کارخانه است که در فرایند این کارخانه علم تولید می شود؟ ** منصوری : اصلاً این حرف را نزنید، متاسفانه این مسئله را نخستین بار مَلِکُم به کار برد و بعد هم امام خمینی فرمودند دانشگاه کارخانه آدم سازی است که این کارخانه آدم سازی برآمده از مشروطه بود. دانشگاه کارخانه نیست. نهاد دانشگاه بخشی از پدیده علم در جوامع مدرن است که در مجموعه اجتماع علمی معنی می دهد. آنچه این مجموعه تولید می کند دانش علمی است. دانشگاه هم در تولید دانش علمی نقش دارد. پس دانشگاه نه انسان می سازد و نه علم تولید می کند. این سوء تفاهم و ابهام را باید بلند فریاد زد تا هر چه زودتر از انحرافی که با ورود ما به دنیای جدید دچار آن شدیم و با انقلاب اسلامی هم تشدید شد، خلاص شویم. دانشگاه جایی است که در آن انسان هایی با توانایی خاص گردهم آمده اند. از این حیث تفاوتی با حرفه نجاری و نجارها هم ندارند. این توانایی در شناخت و به کارگیری روش های حل هر مسئله است. به عنوان مثال مسئله می تواند این باشد که کهکشان از کجا آمده یا مسائلی که از جامعه به دانشگاه می آید. جامعه سوال می دهد و دانشگاه سوال را تبدیل به پاسخ می کند و پاسخ ها را به جامعه بر می گرداند تا جامعه به هر روشی که خود صلاح می داند، استفاده کند. علاوه بر این، دانشگاهیان توان آموزش این نوع روش، هر مسئله، تفکر، دانش و مهارت های مرتبط را به جوانان دارند. ** ایرنا: در اینجا مسئله پژوهش مطرح می شود، درست است؟ ** منصوری: پژوهش بخشی از آن روش علمی است که اشاره کردم. علم خیلی وسیع تر از صرف پژوهش است. وقتی از علم سخن می گوییم، بررسی، مطالعه، تحقیق، پژوهش، تربیت دانشجو، توان ترجمه مشکل های جامعه به مسئله های قابل بررسی، توان چانه زنی با جامعه به منظور دریافت امکانات برای بررسی فعالیت های ضروری، توان دیدن آینده و مشکلات پیش رو و در کل مجموعه فعالیت های اجتماعی در داخل اجتماع علمی است که صرفاً متکی به پژوهش نیست. این اجتماع علمی، اجازه مداخله به هیچ فرد و نهادی خارج از دانشگاه را نمی دهد؛ به عنوان مثال سیاستمدار نباید در این اجتماع علمی دخالت و مداخله کند. ادامه دارد... **9492**9487**1601**

انتهای پیام /*

برچسب ها

علمی آموزشی

رضا منصوری

مصاحبه تفصیلی

دانشگاه نسل اول

ارسال دیدگاه ها برای ارسال دیدگاه از فرم پایین صفحه استفاده کنید فرستنده * پست الکترونیک کد امنیتی ارسال یادداشت ارسال نظر   موضوع از شما گزارش از ما سخن شما با مسئولین دیدگاه شما با موفقیت ارسال شد.

ارتباط با سردبیر newsroom@irna.ir

تماس بی واسطه با مسئولین

گالری تصاویر پربیننده اختصاصی ایرنا؛ منشا: دلیل اخراجم را نمی دانم دروازه بان تراکتورسازی از حضور در عرصه‌های فوتبالی محروم شد مدیر اینستکس : آماده اولین تبادل تجاری با ایران هستیم واکنش کاربران به تحقیر ملک سلمان از سوی ترامپ، ترامپ سعودی ها را بدوش نروژ:نهنگ جاسوس روسیه در سواحل قطب شمال به دام افتاد جدیدترین مطالب سایت نرخ 16 ارز رسمی افزایش و 17 ارز کاهش یافت وزیر اطلاعات: وجود آرامش و آسایش نیاز امروز جامعه است مصرف زیاد قهوه، موجب تشدید حملات میگرنی می شود ثبت نام وام ازدواج فرزندان بازنشستگان کشوری آغاز شد اسماعیل آذر در گفت وگو با ایرنا؛ معیری؛ ترانه سرایی در طلب گنج گوهر وجود موضوعات مرتبط

• صفحه اول
• سایر
• دانشگاه
• اساتید و نخبگان
• پژوهش و دانشگاه
• تشکل ها
• مراکز آموزش عالی
• سایر