از سقوط فرزندآوری تا سونامی طلاق

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو، با اجرای غیرکارشناسانه برنامه جامع کنترل جمعیت و قانون تنظیم خانواده که از میانه دهه شصت در کشور در دستور کار قرار گرفت، نرخ رشد جمعیت کشور از ۹/۳ درصد در سال ۱۳۶۵ به ۲۴/۱ درصد در سال ۱۳۹۵ تنزل یافته و نرخ باروری از ۵/۶ فرزند به ازای هر زن در سال ۱۳۶۵ به ۸/۱ فرزند در سال ۱۳۹۵ سقوط کرد. کاهش سریع و بی نظیر نرخ باروری در ایران پیامد‌های گسترده‌ای در پی داشته است که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به انقلاب روابط خانوادگی و سونامی آماری طلاق اشاره کرد.

از جمله اصلی‎ترین مصادیق آسیب‌های اجتماعی برآمده از کاهش نرخ رشد جمعیت (YGR)، سقوط نرخ فرزندآوری (TFR) و رواج الگوی بی فرزندی و تک فرزندی در جامعه ایران می‌توان به کاهش بعد خانوار، دگرگونی ساختاری نهاد خانواده و روابط خانوادگی اشاره کرد که منجر به تضعیف و گسست روابط عاطفی بین اعضای خانواده و به ویژه همسران شده است. افزایش محسوس نرخ طلاق در سال‌های آغازین زندگی که معمولا به‌صورت توافقی انجام می‌شود و فراتر از آن تشدید گسترده پدیده طلاق عاطفی، متغیری است که به شدت از دگرگونی الگوی فرزندآوری، کاهش نرخ رشد جمعیت (YGR) و نرخ باروری (TFR) متاثر شده اند.

بعد از رنسانس و انقلاب صنعتی در مغرب زمین که به تولد مدرنیته و تغییر بنیادین سبک زندگی و نگرش بشر به حیات مبدل گشت و بدین وسیله کلیه ابعاد زندگی انسان متاثر از فضای نوین به وجود آمده، دگرگون شد. از جمله مهم‌ترین مفاهیم دگرگون شده در سبک زندگی جدید بشر غربی؛ خانواده، ازدواج، روابط جنسی و الگوی فرزندآوری است که در مطالعات اجتماعی با عناوینی مثل؛ دگرگونی سبک زندگی و انقلاب خانوادگی از آن‌ها یاد می‌شود.

بر اساس الگوی پیش‌بینی جمعیت توسط صندوق جمعیت سازمان ملل متحد و در صورت تداوم روند کنونی، ایران از سال ۱۴۲۵ یعنی از حدود ۳۰ سال آینده در مسیر کاهش جمعیت قرار خواهدگرفت و سالانه حدود ۲۰۰.۰۰۰ نفر از جمعیت کل کشور کاسته خواهدشد. البته بدیهی است با نرخ بالای سالمندی و تداوم کاهش نرخ باروری در ایران، امکان وقوع زودتر این پدیده نیز متصور است.



پروفسور مایکل کوک نیز با پروژه‌ای با عنوان «بحران جمعیت در ایران» تحولات ساختاری هرم سنی جمعیت در کشورمان را بررسی کرده و در نهایت اظهار داشته: تا اواسط این قرن، این جوانان، سالمند خواهند شد و جمعیت در سن کار نسبتا کمی برای حمایت از آن‌ها در جامعه‌ای با روابط شدیدا تضعیف شده خانوادگی، وجود خواهد داشت.