راه حل مجلس یازدهم برای حل معضل اقتصاد چیست؟

اقتصاد؛ موضوعی که این روزها دغدغه اصلی کشور است.

به گزارش خبرنگار حوزه احزاب و تشکل‌های گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، اقتصاد؛ موضوعی که این روزها دغدغه اصلی کشور است و حال نیز با شیوع کرونا موج تازه ای از این بحران آغاز شده است. مسافران یازدهمین قطار بهارستان نیز حالا در تلاشند تا با عزمی جدی تر بر حل این بحران فائق آمده و در این راستا برنامه های بسیاری نیز در نظر گرفته و  از همان روز نخستین تبلیغات نیز اولویت اصلی مجلس خود را حل موضوع اقتصاد اعلام کردند.

برای مثال سید احسان خاندوزی اقتصاددان راه یافته به مجلس یازدهم با اشاره به نیاز وضع قوانین جدید بیان داشت: مجلس یازدهم باید دست به کار تصویب قوانینی در حوزه اشتغال و رونق اقتصادی بزند که ثمره آن افزایش سطح درآمد خانوار و بزرگ شدن سفره رفاه خانوار است. پیش‌تر این مباحث در کارگروه اقتصادی پیشنهاد و تعیین شده است.

او دیگر اقدام مجلس آینده را برداشتن انحصار از بخش‌هایی دانست که مانع اشتغال جوانان است و می گوید: تسریع و تسهیل مجوزهای شروع کسب و کار باید در اولویت باشد، زیرا این موضوع باعث کسب درآمد از پتانسیل و ظرفیت های مغفول مانده می شود. بسیاری از ظرفیت ها اکنون حذف شده که باید از این طریق فعال شوند.

علی نیکزاد منتخب مردم اردبیل و وزیر اسبق راه و شهرسازی، اولویت مجلس آینده را ارتقا معیشت مردم می داند و می گوید: اگر معیشت مردم مورد توجه قرار بگیرد می توانیم بر مشکلات اقتصادی نیز فائق بیاییم. پس اگر مشکلات اقتصادی حل شود می توان گفت که راه زیادی را طی کرده ایم.

البته به نظر می رسد این صحبت‌ها صرفا در حد حرف باقی نماند و منتخبان مجلس یازدهم در عمل نیز نشان دادند که عزمشان برای تحقق این شعار جدی است.

از همین رو بود که در روز شنبه ۲۰ اردیبهشت، نشستی با حضور ۷۵ نفر از منتخبان مجلس یازدهم و سورنا ستاری معاونت علمی ریاست جمهوری موسوم به «فراکسیون اقتصاد دانش بنیان» برگزار شد و در آن محمدباقر قالیباف منتخب مردم تهران در مجلس یازدهم با تصریح به اینکه "اگر می‌خواهیم معیشت و اشتغال را با یکدیگر حل کنیم، مسیرش از رهگذر توجه بیشتر به اقتصاد دانش‌بنیان است"، گفت: اقتصاد دانش‌بنیان اقتصادی مردم‌پایه است؛ نیاز به پول ندارد، مغز و نیروی انسانی می‌خواهد که شکر خدا در کشور وجود دارد و امیدوارم بتوانیم این موضوع را با استفاده از منابع انسانی کارآمد و جوان حل کنیم.

حال اما این سوال برجا می‌ماند که اقتصاد دانش بنیان به چه معناست و اصولا وظیفه آن چیست؟

طبق تعریف سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، اقتصاد دانش بنیان اقتصادی است که بر اساس تولید و توزیع و کاربرد دانش و اطلاعات شکل گرفته و سرمایه گذاری در دانش و صنایع دانش پایه مورد توجه خاص قرار می گیرد.

صنایع دانش بنیان نیز صنایعی هستند که در آنها سطح بالایی از سرمایه گذاری در نوآوری و ابداعات جدید صورت گرفته است. اما آنچه مبرهن است، اقتصاد دانش بنیان اقتصادی نیست که در آن صرفا از فناوری های سطح بالا استفاده شود، بلکه اقتصادی که در آن تمامی کسب و کارها و صنایع به فراخور نیاز خود، از توزیع و کاربرد دانش در پیشبرد اهداف خود بهره می برند.

کمیته اقتصادی مجمع همکاری اقتصادی آسیا ـ اقیانوس آرام، اقتصاد دانش بنیان را اقتصادی می داند که در آن تولید و توزیع و کاربرد دانش عامل و محرک اصلی رشد اقتصادی و تولید ثروت و اشتغال در همه صنایع است.

برخی منتخبان اما نگاه ویژه و جدیدی را با توجه به فناوری های نوین و دانش بنیان به مسائل کسب و کاری دارند. در این زمینه مجتبی رضاخواه منتخب مردم تهران در مجلس آینده گفته است: آمارهای غیر رسمی نشان می‌دهد حدود ۶ میلیون نفر بیکار در جامعه وجود دارد که از ظرفیت اقتصاد دیجیتال می توان در جهت ایجاد اشتغال برای آنها بهره برد. فعالیت‌های آنلاین در فضای اقتصادی باید فراهم شود و مجلس در این زمینه می‌تواند بسترسازی و قانون‌گذاری کند تا تسهیلات خوبی برای توسعه اقتصاد دیجیتال فراهم شود. برای مثال گردش مالی بازار محصولات کشاورزی در سال، ۱۰۰ هزار میلیارد تومان است که عمده  آن نصیب دلالان و واسطه‌ها می‌شود. عملاً کشاورزان و مصرف کننده از عواید بازار محصولات منتفع نیستند، بنابراین باید پلت فرمی ایجاد کرد که کشاورز به مصرف کننده عمده وصل شود و مجلس در این زمینه سیاست‌گذاری خواهد کرد.

رضاخواه همچنین در گفت‌وگو با خبرنگار  گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، با اشاره به تشکیل فراکسیونی موسوم به اقتصاد دانش بنیان در مجلس یازدهم گفته است : ابتدا باید تاکید کنم که فراکسیون‌ها کلا با کمیسیون‌ها متفاوتند و فراکسیون اقتصاد دانش بنیان هم حدود دو الی سه هفته‌ای است که تشکیل شده و جلسه‌ای هم که برگزار شد صرفا اولین جلسه رسمی آن بود.

او درباره وظایف این فراکسیون در مجلس هم گفت: به طور مشخص ما در فراکسیون دانش بنیان به دنبال این هستیم که ارتباط سازمان‌های مختلف را با یکدیگر برقرار کنیم تا ایجاد فضای کسب و کار را برای شرکت‌های دانش بنیان تسهیل کنیم؛ برای مثال اگر نیاز دارند که مجوزی برایشان صادر شود یا به طور مشخص نیاز دارند تا در بازار از تولیداتشان حمایت شود و یا برای صادرات تسهیلاتی برایشان در نظر گرفته شود ما در مجلس این موارد را برایشان ایجاد خواهیم کرد؛ در واقع حوزه‌‌هایی که این شرکت‌ها فعالیت می‌کنند حوزه‌هایی هستند که بخش قابل توجهی از نیاز‌های تکنولوژیک کشور را تامین می‌کند و می‌تواند محصولاتی را برای صادرات تولید کنند که شاید تا به حال فرایند آسانی برای صادراتشان وجود نداشته و حال ما در تلاش هستیم تا این فرآیند آسان را برایشان تامین کنیم.

سمیه رفیعی منتخب دیگر مردم تهران در مجلس یازدهم در گفت‌وگو با خبرنگار  گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان،گفته است: حقیقت این است که یکی از پایه‌های مهم درست شدن اقتصاد کشور و تامین اقتصاد پایدار به نفع مردم، شرکت‌های دانش بنیان هستند که استفاده درست و بهینه از ظرفیت‌های آنها بسیاری از مشکلاتی که امروز به خصوص در بحث تحریم‌ها با آن‌ها مواجه هستیم را حل خواهد کرد.

همچنین یکی از اولویت‌های مجلس یازدهم حل مساله اقتصاد مردم است، زیرا الان شرایط کشور مناسب نیست و این موضوعی است که همه آن را درک کردیم؛ لذا تصحیح شرایط موجود هم خواست مردم و هم خواست منتخبان در دوره یازدهم مجلس است و انشاالله برای این موضوع فکر درستی اندیشیده و مشکلات مردم تا حد زیادی مرتفع شود که البته این موضوع شرایط خاصی را می‌طلبد و باید در قانون بازنگری جدی صورت بگیرد.

بدون شک برای تحقق و موفقیت اقتصاد دانش بنیان در ایران، برنامه ریزی دقیق و اصولی و سیاست‌گذاری‎های مناسب مورد نیاز است اما بر کسی پوشیده نیست که اقتصاد دانش بنیان بدون در نظر گرفتن الزامات آن قابل تحقق نخواهد بود، برای به وجود آمدن و شکل گیری ساختار اقتصاد دانش بنیان و حرکت در مسیر اصلی، ملزوماتی نیز وجود دارد که از مهم‌ترین آن ها می توان به نیروی انسانی متخصص و تحصیل کرده، وجود مشوق ها، در نظر گرفتن بودجه های مورد نیاز و فراهم سازی زیرساخت های ارتباطی اشاره کرد تا با حرکت در مسیرهای تعیین شده، بتوان دانش را تبدیل به ثروت کرد، آن را گسترش داد و با توجه به تحولات جدید و ناگهانی، واکنش مناسبی نشان داد.

غلامرضا انصاری معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه نیز در مراسم هفدهمین رویداد سالیانه پارک فناوری پردیس و تقدیر از شرکت‌های نمونه اظهار کرد: امروز ما به جایگاهی رسیده ایم که می‌توانیم با افتخار بگوییم اگر بخواهیم قادریم هر کاری را انجام دهیم. اقتصاد دانش بنیان راه نجات کشور است و تنها راهی که این اقتصاد سوبسید زده و سیاسی را اصلاح می‌کند همین اقتصاد دانش بنیان است.

انصاری در همین راستا گفت: همه ارکان نظام باید به صورت همه جانبه از اقتصاد دانش بنیان حمایت کنند تا جوانان نیز بتوانند با روحیه انقلابی و اعتماد به نفس بالا در همین راه گام بردارند و قطعا آثار مطلوب آن را در آینده کشور شاهد خواهیم بود.

حال که مجلس گام جدی خود را در این زمینه برداشته، شاید بد نباشد که از خود بپرسیم وظیفه سایر نهاد ها در این زمینه چیست؟

در همین زمینه باید گفت که صرفا مجلس نباید در این زمینه گام بردارد،  بلکه امروزه دولت ها با توجه به این که در اقتصاد دانش بنیان بهره‌وری و بازده تولید بسیار بالا می باشد سعی دارند با استفاده از این اقتصاد در سایر حوزه ها نیز تحولات چشم گیری ایجاد کنند، چرا که هر یک از ارکان اقتصاد دانش بنیان موجب بهبود کارایی عوامل تولید، افزایش بهره‌وری و افزایش تولیدات داخلی می شوند و پیامد گسترش دانش در اقتصاد، موجب تغییرات شگرف در فناوری و بهبود بهره وری موجب کاهش قیمت ها، افزایش درآمدها و در نتیجه کاهش تورم می شود. با توجه به اینکه در ایران نیز همیشه با دو معضل مهم یعنی تورم مزمن و بهره وری پایین مواجه هستیم، دولتمردان می توانند با حمایت بیشتر و تسهیل شرایط، از این اقتصاد در راستای بهبود شرایط کشور استفاده کنند.

موضوعی که در سایر کشورها نیز به اثبات رسیده و به خوبی نشان دادند که با توجه به اقتصاد دانش بنیان می‌توان گام مهمی در جهت رشد اقتصادی برداشت.

چه کشورهایی در مسیر اقتصاد دانش بنیان گام برداشتند؟

برا ی مثال ژاپن این کشور کوچک ولی تأثیرگذار در این مسیر را می‌توان به عنوان الگویی بارز در زمینه بارورسازی اقتصاد با تکیه بر تولیدات علمی به شمار آورد. ژاپن با اینکه در بخش زیرساختارهای علمی و فناوری چالش‌های زیادی دارد و جمعیت این کشور در حال کاهش است که هر دو نشان‌دهنده کاهش رشد اقتصادیبوده، ولی سالهاست به این باور رسیده که با وجود تمامی موانع، تولید علم و سرمایه‌گذاری بخصوص در بخش هایی که تبحر ویژه‌ای در آن دارند می‌تواند هم به تداوم رشد اقتصادی‌شان  کمک کند و هم زمینه لازم برای توسعه دیپلماسی علمی را برایشان فراهم سازد.

ژاپنی‌ها که حالا رشد پر رنگ علمی را به خوبی احساس می‌کنند، در چند عرصه خاص فناوری دست به تحولاتی اساسی زده‌اند که یکی از آنها صنعت روباتیک است. در این روزها در این کشور از انقلاب روباتیک یاد می‌شود، بطوریکه جمعیت روبات‌هایی که در حال خدمت‌رسانی به مشتریان هستند به سرعت چشمگیری در حال افزایش است.

 یکی دیگر از کشورهایی که نگاه ویژه‌ای به توسعه اقتصادی دانش‌بنیان و صادر کردن آن دارد استرالیا است، به طوری که آمارها نشان می‌دهند این روند با چنان سرعتی در حال افزایش است که احتمالاً تا چندین سال آینده این کشور یکی از بارزترین نمونه‌ها در زمینه تأثیر شگرف توسعه علمی بر توسعه اقتصادی به حساب آید. در این کشور برخی شاخصه‌های علمی با سرعت بیشتری در حال رشد هستند تا جایی که تولیدات علمی در زمینه ریاضیات و فیزیک پیشرفته از جمله تأثیرگذارترین فاکتورها بر توسعه اقتصادی این کشور  به شمار می آیند.

طی آخرین تحقیق صورت گرفته در این کشور که نتایج جالب و قابل تأملی دارد «اهمیت علوم ریاضی و فیزیک پیشرفته بر توسعه اقتصادی استرالیا» سهم خیره کننده ۲۲.۵% در فعالیت های اقتصادی این کشور را داشته که ارزش آن سالیانه به ۲۹۲ میلیارد دلار می‌رسد. در ضمن این دسته از تولید علم به تنهایی به تولید بیش از ۷۶۰ هزار فرصت شغلی در ۲۷ هزار بنگاه کسب و کار منجر شده و این یعنی کسب هفت درصد از اشتغال کشور استرالیا. 

آلمان هم به عنوان یک کشور صنعتی همواره در دو بخش خودرو و روبات های صنعتی در زمره کشورهای پیشروی جهان بوده است  و کاملاً از وضعیت اقتصادی مناسبی برخوردار است. آلمان با جمعیت ۸۰ میلیون نفری از جمله کشورهایی می‌باشد که جمعیتش به استفاده از کالاهای تولید شده داخلی اهمیت زیادی می دهند. به همین علت این کشور در دوران رکود بازارهای اقتصادی نیز با رشد صنعتی چشمگیر حدود ۳/۳% همراه بود.

با توجه به سیاست این کشور، اگر تا دیروز آلمان را با صنایع پیشرفته خودروسازی و تولید سیستم‌های روباتیکی صنعتی می‌شناختیم، اما امروز دانش فناوری های سبز در این کشور در حال رشد است.

اگرچه طبق آمار‌های منتشر شده آمریکا در زمینه اقتصاد دانش‌بنیان فعالیت کم تری نسبت به دیگر کشور‌های رقیب در اروپا و شرق آسیا داشته، اما حداقل توانسته رتبه دوازدهم را به خود اختصاص دهد، حال آنکه این رتبه در گزارش سال ۲۰۰۰  رتبه ۲۰ بوده است. آمار‌ها نشان می‌دهند که در طول ۹ سال (۲۰۰۴-۲۰۱۳) نزدیک به ۱۰۰ هزار مورد ثبت اختراع در آمریکا صورت گرفته که این نشان‌دهنده توجه ویژه به نوآوری و استفاده از اقتصاد دانش‌بنیان در توسعه اجتماعی و اقتصادی این کشور است.

سوئد یکی از پیشروترین کشورهای اروپایی در زمینه شاخص‌ اقتصاد دانش‌بنیان بالاتر از فنلاند، دانمارک و هلند قرار دارد، اما نکته قابل توجه اینجاست که این کشور در سال ۲۰۰۰ در رتبه نخست جهانی قرار داشته و این مسئله گویای آن است که سوئد به عنوان یک کشور نه چندان مطرح از لحاظ اقتصادی در اروپا و دنیا توانسته با سیاست مبنی بر تولید علم و کاربرد آن در لایه‌های مختلف اجتماعی به برترین کشور دنیا از لحاظ تکیه اقتصادی بر توسعه علمی تبدیل شود.

ایران، رتبه ۱۵ تولید علم در جهان و رتبه نخست در میان کشورهای اسلامی

پس از نگاه به این آمارها شاید بد نباشد که به رتبه علمی ایران هم در سطح جهان نگاهی بیاندازیم، به نقل از پایگاه علمی «WOS» در سال گذشته جمهوری اسلامی ایران با ۳/ ۲۲ درصد، رتبه ۱۵ تولید علم در جهان و رتبه نخست را در میان کشورهای اسلامی از آن خود کرده است.

پایگاه (Web Of Science (WOS یک نمایه استنادی بر پایه این واقعیت است که استناد در علم به عنوان ارتباط بین اقلام تحقیقات مشابه به کار گرفته می‌شود و منجر به تطبیق یا ارتباط با ادبیات علمی، مانند مقالات مجلات، کنفرانس‌ها، چکیده‌ها، و غیره می‌شود که براساس اطلاعات منتشر شده در این پایگاه علمی، ایران توانسته است با ثبت بیش از ۲۵ هزار و ۵۰۰ مدرک در شش ماهه نخست سال ۲۰۱۸ جزو ۱۵ کشور برتر جهان از نظر میزان تولید علم قرار گیرد و پس از ایران کشورهای روسیه، سوئیس، سوئد، ترکیه و لهستان جایگاه‌های شانزدهم تا بیستم را کسب کرده‏‌اند.

حال شاید به خوبی این نکته اثبات شود که ایران با چنین ظرفیت علمی و جوانان نخبه اگر پای در این مسیر بگذارد می‌تواند تحولی جدی در زمینه رشد اقتصاد و علم داشته و بسیاری از مشکلات اشتغال و معیشت را حل کرده و رتبه علمی خود را در جهان بالا برده و گوی سبقت را از بسیاری از کشورهای نام آور جهان برباید.

انتهای پیام/

فاطمه تورانلو