بحرانی شدن فرونشست زمین در اصفهان؛ اعظم بهرامی: در صورت ادامه، این معضل «غیرقابل بازگشت» می‌شود

موضوع فرونشست زمین که هر چند وقت یک بار به سرخط خبرهای داخل ایران راه پیدا می‌کند، این بار با اظهار نظر نماینده اصفهان در مجلس شورای اسلامی که گفت «اگر تا چند سال آینده فکری برای آن نشود، همه ما باید اصفهان را ترک کنیم»، خبرساز شد.

خشکی زاینده رود که از معضلات عمده کنونی در حوزه محیط‌زیست ایران است، آبخوان‌های دشت اصفهان را خالی کرده و بر اساس گزارش‌های منتشرشده، تعداد چاه‌‌های غیرمجاز فعال در این منطقه را به بیش از ۱۰ هزار حلقه رسانده است.

فرونشست زمین رابطه تنگاتنگی با برداشت آب های زیرزمینی دارد. در ایران، ۴۰۰ دشت از ۶۰۸ دشت در «محدوده قرمز» قرار دارند و هرگونه برداشت آبی از آنها ممنوع شده است.

با این حال، گفته می‌شود هزاران حلقه چاه با مجوز و بدون مجوز در دشت اصفهان- برخوار که شهر اصفهان در آن واقع شده و به دلیل افت سطح آب‌های زیرزمینی از سال ۱۳۴۵ جزو مناطق ممنوع حساب می‌شود، حفر شده است.

سال‌ها است کنشگران مدنی و زیست محیطی، چه در داخل و چه در خارج از ایران، نسبت به برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی و فرونشست زمین هشدار می‌دهند، اما به نظر می‌رسد در این سال‌ها هیچگونه اقدام جدی در این رابطه صورت نگرفته است.

وزارت نیرو کمیته‌ای را تحت عنوان «سازگاری با کم آبی» تشکیل داده است ولی کارشناسان می‌گویند این کمیته کوچک ترین اقدامی در رابطه با برداشت از آبخوان‌ها، کسری آبخوان‌ها و فرونشست زمین انجام نداده است.

در دی‌ماه سال ۱۴۰۲، رئیس سازمان نقشه‌برداری متوسط نرخ فرونشست ایران را پنج برابر میانگین جهانی عنوان کرد و گفت که متوسط فرونشست در ایران به ۱۵ سانتی‌متر رسیده است.

پدیده فرونشست زمین منحصر به ایران نیست.

همچنین ببینید:

هشدار یک نماینده مجلس در مورد تشدید فرونشست؛ اگر فکری نشود اصفهان باید تخلیه شود

اعظم بهرامی، پژوهشگر و کنشگر محیط‌زیست ساکن ایتالیا، به صدای آمریکا گفت که در ایران مهمترین راه‌کار، جلوگیری از گسترش این وضعیت از طریق مدیریت حوزه کشاورزی، عمران و آب است.

خانم بهرامی یکی از موانع عمده برای مقابله با این معضل محیط‌زیستی را عدم هماهنگی میان نهادها و سازمان‌های داخل ایران دانست و گفت که آنها اهدافی متناقضی دارند که باعث می‌شود نتوانند با یکدیگر تعاملی سازنده داشته باشند.

این پژوهشگر محیط‌زیست تأکید کرد که پیوند مستقیم فرونشست و برداشت از آب های زیرزمینی از بیش از ۲۰ سال پیش مطرح شده بود.

او گفت: «سال ها برای حل این بحران فرصت داشتیم و همچنین از سال ۲۰۱۵ می‌دانستیم که ایران جزو پنج کشور نخست دنیا در مصرف آب های زیرزمینی خود بوده است ولی بینش و نظری برای حل آن وجود نداشت و وضعیت به همین شکل ا‌دامه یافت و هر چه می‌گذرد نیز پیچیده‌تر شده و راه‌حل را پرهزینه‌تر ‌می‌کند و معضل فرونشست در نهایت غیرقابل بازگشت خواهد شد.»

خانم بهرامی توضیح داد که در سطح جهان قوانینی وضع شده است که عوامل به وجودآورنده فرونشست را کنترل می‌کنند از جمله جلوگیری از تراکم بیشتر جمعیت در این مناطق پرخطر، مدیریت مصرف آب و یا در نظر گرفتن سازه‌های عمرانی برای شهرهایی که تحت تأثیر تغییر سطح آب رودخانه‌ها قرار دارند.

این‌ پژوهشگر و کنشگر محیط‌زیست می‌گوید این کشورها معمولا اولویت‌بندی می‌کنند و با توجه به میزان برآورد خسارت‌ها، اقداماتی را در نظر می‌گیرند از جمله اندونزی که سالهاست به دلیل معضل فرونشست زمین، برای تغییر پایتخت خود در حال برنامه‌ریزی است.

تحقیقات جدید پژوهشگران دانشکده معادن کلرادو نشان داده است که ۶.۳ میلیون کیلومتر مربع از سطح زمین (حدود ۵ درصد از کل مساحت زمین) مستعد میزان فرونشستی است که ممکن است باعث آسیب شود و نیازمند رسیدگی است چرا که حدود ۲ میلیارد نفر (۲۵ درصد جمعیت جهان) را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

این تحقیق نشان داده است که آسیای جنوبی بیشترین وسعت زمین در معرض خطر فرونشست را دارد و همچنین بیشترین تعداد افرادی را که تحت تأثیر آن قرار دارند (۲۰ میلیون) در برمی‌گیرد. کشورهای دیگر با نرخ فرونشست بیش از ۵۰ میلی‌متر در سال شامل فیلیپین، ایران، کاستاریکا، اندونزی و ازبکستان هستند.

خانم بهرامی می‌گوید در ایران یک خلاء قانونی وجود دارد و قوانین نظارتی و کنترلی مناسبی در حوزه‌های مرتبط با این موضوع وجود ندارد.

او افزود نقشه دقیقی در دست نیست که بر اساس آن بتوان برای توسعه صنایع و یا کشاورزی برنامه‌ریزی کرد. به علاوه، ایستگاه‌های پرشماری برای پایش فرونشست زمین وجود ندارد.

اعظم بهرامی گفت:« برنامه‌ریزی مناسب، مستلزم پایش طولانی‌مدت و دقیق است تا بتوان با توجه به مجموعه داده‌ها به نتیجه‌گیری معناداری در این رابطه رسید.»‌