ایران و اسرائیل؛ چگونه دو کشور متحد به دشمنان قسم‌خورده تبدیل شدند؟

آخرین باری که یک دولت به صورت مستقیم به کشور اسرائیل حمله کرد به سال ۱۹۹۱ و بمباران این کشور توسط عراق تحت حکومت صدام حسین بازمی‌گردد.  

حالا پس از نزدیک به ۳۵ سال، ایران پس از دهه‌ها رویارویی غیرمستقیم در شنبه شب به طور مستقیم و بی‌سابقه‌ای با بیش از ۳۰۰ موشک و پهپاد به خاک اسرائیل حمله کرده است.

اما آن اتحاد نخستین، چگونه تبدیل به دشمنی کنونی میان دو کشور شد؟ برای دانستن ریشه‌‌های تخاصم کنونی باید اندکی به عقب بازگشت.

دو سال پس از تشکیل دولت اسرائیل، ایران که در آن زمان بزرگترین جامعه یهودیان در خاورمیانه را داشت در سال ۱۹۵۰ دومین کشور مسلمان پس از ترکیه لقب گرفت که دولت جدید را به رسمیت شناخت.

اسرائیل نمایندگی دیپلماتیک بزرگی در این کشور تاسیس کرد و ۴۰ درصد از نفت مورد نیاز خود را در ازای تسلیحات، فناوری و محصولات کشاورزی از ایران وارد می‌ساخت.

نیروی پلیس مخفی ایران، یا همان ساواک، در سال ۱۹۵۷ با کمک سازمان سیا آمریکا و سپس موساد اسرائیل ایجاد شد. در سال ۱۹۷۷، ایران و اسرائیل حتی همکاری خود را برای ساخت موشک‌های بالستیک آغاز کردند.

انقلاب ایران؛ سرآغاز جدایی

در سال ۱۹۷۹ با وقوع انقلاب ایران و استقرار جمهوری اسلامی، تهران اعلام کرد که دیگر اسرائیل را به رسمیت نمی‌شناسد و کلیه روابط رسمی خود را با این کشور قطع کرد.

سفارت فلسطین جایگزین سفارت اسرائیل شد و مقامات ایرانی کلید ساختمان آن را به سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف) تحویل دادند. در سال ۱۹۸۰، جهاد اسلامی با الهام از انقلابیون ایرانی اولین سازمان اسلامگرای فلسطینی نام گرفت که علیه اسرائیل دست به سلاح برد.

در این میان رویدادهای دیگری اتفاق افتادند. از مهم‌ترین آنها این بود که در طول جنگ ایران و عراق علیرغم قطع ارتباط رسمی، اسرائیل موشک‌هایی به تهران تحویل داد.

این معامله که به عنوان بخشی از ماجرای فروش تسلیحات آمریکایی به ایران در قبال آزادی گروگان‌های آمریکایی در لبنان انجام شده بود، در جریان رسوایی «ایران‌کنترا» در آمریکا فاش شد.

به اینستاگرام یورونیوز فارسی بپیوندید 

حزب‌الله، شاخه مسلح ایران

در سال ۱۹۸۲، اسرائیل برای جلوگیری از حملات شبه‌نظامیان فلسطینی به لبنان حمله کرد. در مقابل سپاه پاسداران در این میان کمک کرد تا یک سازمان سیاسی‌نظامی شیعه جدید به نام «حزب‌الله» در جنوب لبنان تاسیس شود و رهبری مبارزه مسلحانه علیه اسرائیل را به دست گیرد.

از آن زمان تا کنون ایران و حزب‌ا‌لله بارها توسط دولت اسرائیل متهم شده‌اند که در چندین حمله علیه منافع اسرائیل یا یهودیان در خارج از این کشور دست داشته‌اند. بمب‌گذاری مرکز یهودیان «آمیا» در آرژانتین یکی از این حوادث است.

ایران در دهه هشتاد و نود میلادی موضع خود را علیه اسرائیل تشدید کرد تا جایی که علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی در موارد متعدد از آن کشور به عنوان یک «غده سرطانی» یاد کرده است.

اسرائیل نگران از اقدامات تسلیحاتی ایران

ایران در سال ۱۹۹۸ مدعی شد برای اولین بار موشک زمین به زمین شهاب-۳ را با برد ۱۳۰۰ کیلومتر آزمایش کرده است که می‌تواند به اسرائیل برسد. با انتخاب محمود احمدی نژاد به مقام ریاست‌جمهوری در سال ۲۰۰۵، تنش‌ها چندین پله افزایش یافت. او بارها محو اسرائیل را پیش‌بینی کرد و هولوکاست را یک «افسانه» خواند.

در همان سال، ایران فعالیت‌های غنی سازی اورانیوم خود را در اصفهان از سر گرفت. پس از چند سال کشمکش و مذاکره سرانجام در ژوئیه ۲۰۱۵، ایران با قدرت‌های بزرگ بین‌المللی توافقنامه‌ای موسوم به برجام را در مورد برنامه هسته‌ای خود منعقد کرد.

• چرا اسرائیل هزینه انفعال در برابر حمله ایران را بیشتر از واکنش نظامی می‌داند؟
• آیا دفاع اسرائیل در برابر حملات موشکی سپاه پاسداران یک پیروزی محسوب می‌شود؟

در سوی مقابل اما بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر وقت اسرائیل هشدار داد: «اسرائیل به این توافق متعهد نیست (...) زیرا ایران همچنان خواهان نابودی ما است.»

اسرائیل زمانی که دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا در ماه مه ۲۰۱۸ اعلام کرد از توافق خارج می‌شود، از ایالات متحده حمایت کرد.

سوریه؛ صحنه درگیری

از سال ۲۰۱۳ و در حالی که جنگ داخلی در سوریه جریان داشت، اسرائیل به منظور مقابله با مداخله نظامی حزب‌الله و جمهوری اسلامی در این کشور صدها حمله را علیه نیروهای دولتی سوری، نیروهای ایرانی و جنگجویان حزب‌الله انجام داد.

اتحاد علیه ایران

در نوامبر ۲۰۱۷، بنیامین نتانیاهو از همکاری «مستمر» و «مخفیانه» اسرائیل با کشورهای عربی در زمینه نگرانی‌ها در خصوص نفوذ فزاینده ایران در خاورمیانه صحبت کرد. در سپتامبر ۲۰۲۰، امارات و بحرین متحدان عربستان سعودی که خصومت مشترکی با ایران داشتند، توافق‌های عادی سازی روابط با اسرائیل را امضا کردند.

به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید

شدت‌گیری حملات متقابل

در ماه‌های بعد اسرائیل ایران را به حملات علیه کشتی‌هایش در دریا متهم می‌کرد، در حالی که ایران نیز برای ترورهای هدفمند و خرابکاری در کارخانه غنی‌سازی اورانیوم نطنز انگشت اتهام را به سمت اسرائیل نشانه می‌رفت. حملات منتسب به اسرائیل علیه اهداف ایرانی در سوریه در حال افزایش بود و یک سرهنگ (در نوامبر ۲۰۲۲) و سپس یک فرمانده سپاه پاسداران (در دسامبر ۲۰۲۳) در این حملات کشته شدند.

تازه‌ترین فاز تنش‌ها میان این دو کشور اما در اول آوریل ۲۰۲۴ رخ داد. زمانی که یک حمله منتسب به اسرائیل کنسولگری ایران در دمشق را تخریب کرد و ۱۶ نفر از جمله دو فرمانده سپاه قدس را کشت.

۱۲ روز بعد و در حالی که بنیامین نتانیاهو اطمینان داده بود کشورش برای «احتمال حمله مستقیم از سوی ایران» آماده شده است، جمهوری اسلامی با پرتاب نزدیک به ۳۰۰ پهپاد و موشک به خاک اسرائیل سیاست سنتی خود در پاسخ نامتقارن را شکست.

با این اقدام حالا توپ در زمین اسرائیل افتاده است و مقامات این کشور وعده انجام اقدامی تلافی‌جویانه را داده‌اند.