'الیور استون'؛ فیلمسازی معترض در سینمای سیاسی

به گزارش روز چهارشنبه خبرنگار فرهنگی ایرنا، 'الیور استون' یکی از فیلمسازان معترض مطرح این گونه سینمایی است؛ وی در پانزدهم سپتامبر سال ۱۹۴۶ میلادی در نیویورک به دنیا آمد و پس از تحصیلات دبیرستان به ساخت فیلم های کوتاه روی آورد و در دهه ۷۰ میلادی چند فیلم کوتاه را کارگردانی کرد که با موفقیت نسبی نیز روبرو شد. وی سرانجام در ۳۵ سالگی نخستین اثر بلند سینمایی خود را با نام 'دست' با موضوعی دلهره آور روانه پرده نقره ای سینما کرد که بازخوردهای خوبی را در پی داشت. اما همین موفقیت نصفه و نیمه نیز نتوانست فاصله فیلم اول و دوم وی را کاهش دهد به گونه ای که میان 'دست' تا 'سالوادور' پنج سالی طول کشید! استون که در زمان جنگ ویتنام در این کشور حضور داشته و بسیاری از فجایع این جنگ نابرابر را به چشم دیده بود، 'سالوادور' را در رابطه با خبرنگاری جنگی ساخت که از آمریکا به السالوادور رفته و با حوادثی مرگبار دست وپنجه نرم می کند. فیلمی به شدت غافلگیر کننده با غنای تکنیکی فوق العاده که وجه هولناک جنگ و درگیری های داخلی این کشور را با شدت هرچه تمام تر به مخاطبان خود ارائه کرده و تاثیر عمیقی را برجای می گذارد. بازی های درخشان و مستند 'جیمز وود' در کنار 'جیم بلوشی' کیفیت بهتری به فیلم بخشیده و جنبه گزارشی فیلم را پررنگ تر کرده است.

"وی سرانجام در ۳۵ سالگی نخستین اثر بلند سینمایی خود را با نام 'دست' با موضوعی دلهره آور روانه پرده نقره ای سینما کرد که بازخوردهای خوبی را در پی داشت"'سالوادور' مورد توجه اعضای آکادمی اسکار نیز قرار گرفته و نامزدی اسکار بهترین فیلمنامه را برایش به ارمغان آورد. به فاصله چند ماه، 'جوخه' مهمترین فیلم کارنامه استون به نمایش درآمد و بسیار مورد توجه قرار گرفت. 'جوخه' درامی تلخ و خوفناک درباره گروهی از سربازان آمریکایی است که در ویتنام مشغول جنگ بوده و به مرور تبدیل به شخصیت هایی مخوف می شوند. در این میان تنها یکی از آنها از انسان بودن خویش فاصله نگرفته و به مبارزه با گروهبان خشن گروهان برمی خیزد. استون در این فیلم به شدت سیاست های دولت آمریکا در آن سالها و در رابطه با حضور نظامی در ویتنام را مورد انتقاد قرار داده و بر از دست رفتن ارزش های انسانی در این جنگ خونین تاکید می کند.

وی در مباحث فنی نیز بسیار پخته تر عمل کرده و آن را در خدمت محتوای مورد نظر خود به کار بسته است. جالب آنکه این فیلم مورد توجه اسکار نیز قرار گرفته و اسکار بهترین کارگردانی را نصیب وی ساخت. دوستی الیور استون با یکی از کارگزاران بورس وال استریت به فیلمی بسیار جذاب در این رابطه با عنوان 'وال استریت' ختم شد. فیلمی درباره علاقه دیوانه وار آدم ها در دنیای سرمایه داری آمریکا به پول و سهام که آنها را وارد بازی پیچیده ای می کند. استون در نگارش فیلمنامه 'وال استریت' دقت بسیاری به خرج داد و به خوبی به عمق دنیای کارگزاران بورس نفوذ کرده است.

"فیلمی به شدت غافلگیر کننده با غنای تکنیکی فوق العاده که وجه هولناک جنگ و درگیری های داخلی این کشور را با شدت هرچه تمام تر به مخاطبان خود ارائه کرده و تاثیر عمیقی را برجای می گذارد"'مایکل داگلاس' در نقش 'گوردون گگو' کاملا متقاعدکننده ظاهر شده و بخش عمده ای از بار فیلم را به دوش کشیده است. وی پس از 'وال استریت' بار دیگر به سراغ جنگ ویتنام رفته و این بار در فیلم 'متولد چهارم ژوییه' به ضایعات این جنگ توجه کرده و از طریق شخصیتی واقعی به نام 'ران کوویک' به مشکلات روحی و روانی سربازهای زخمی از این جنگ نقب زده است. فیلمی کوبنده با گفت وگوهای جذاب و بازی فوق العاده 'تام کروز' در نقش 'ران کوویک' که به وضوح از شمایل ستاره گونه اش فاصله گرفته است. پس از آن استون به سراغ گروه موسیقی 'دورز' رفته و فیلمی با فضایی عجیب در رابطه با اعضای این گروه ساخت. فیلمی متوسط با ساختاری بسیار حرفه ای با فیلمبرداری درخشان 'رابرت ریچاردسون' که در همکاری های بعدیشان به کمال خود رسید.

بازی 'وال کیلمر' در نقش اصلی فیلم را می توان مهمترین نقطه قوت آن دانست. استون در دهه ۹۰ میلادی نیز موفقیت های خویش را کم و بیش ادامه داد که فیلم به یادماندنی 'جی.اف.کی' سرآمد همه آنها به حساب می آید. فیلم روایت دقیق و موشکافانه ای از ترور 'جان.اف. کندی' سی وپنجمین رییس جمهور آمریکا است که به ضرب گلوله به قتل رسید. وکیلی به نام 'جیم گریسون' - با بازی کوین کاستنر - که مسوولیت پرونده را برعهده گرفته با ورود به ماجرا، گره های بسیاری را باز کرده و سرانجام به حقیقت می رسد در حالیکه از افشای آن جلوگیری می شود.

"بازی های درخشان و مستند 'جیمز وود' در کنار 'جیم بلوشی' کیفیت بهتری به فیلم بخشیده و جنبه گزارشی فیلم را پررنگ تر کرده است"شیوه روایت مستندگونه استون در کنار فیلمنامه پروپیمان آن به ساخت فیلمی درخشان منجر شده که جنجال های بسیاری را در زمان نمایش آن به راه انداخت و بحث دست داشتن 'اف.بی.آی' در ترور کندی را بار دیگر بر سرزبان ها انداخت. الیور استون در سال های باقیمانده از قرن بیستم، فیلم های 'بهشت و زمین'، 'نیکسون'، پیچ تند'، 'هر یکشنبه موعود' و 'قاتلین بالفطره' را کارگردانی کرد که از میان آنها پیچ تند به علت ساختار پیچیده که در قالب نوآر روایت شده بود در کنار 'قاتلین بالفطره' با موضوع عجیب و غریبش بیش از سایرین مورد توجه قرار گرفت. البته نباید از فیلم سیاسی 'نیکسون' نیز به سادگی گذشت چرا که نگاهی عمیق و موشکافانه به این رییس جمهور بدنام ایالت متحده داشته و در لابه لای آن به رسوایی 'واتر گیت' نیز پرداخته است. وی در 'قاتلین بالفطره' روی خشونت موجود در جامعه آمریکا دست گذاشته و به تاثیر رسانه فراگیری همچون تلویزیون روی این موضوع اشاره کرده است. در یک دهه اخیر، استون به وضوح از دوران اوج خود فاصله گرفته و فیلم های سیاسی اش نیز از عمق و تاثیرگذاری سابق برخوردار نبوده است.

برای نمونه می توان به فیلم 'دبلیو' با محوریت 'جورج.دبلیو. بوش' رییس جمهور جنگ طلب آمریکا اشاره کرد که بسیار کند و کشدار از کار درآمده و تاثیرگذاری لازم را ندارد. 'مرکز تجارت جهانی' نیز که پس از ماجرای یازده سپتامبر در رابطه با انفجار برج های دوقلو ساخته شده، فیلمی متوسط و تا حدودی تبلیغاتی است که ماندگاری چندانی نداشته و تاریخ مصرف مشخصی دارد. طبع آزمایی وی در گونه تاریخی به فیلم ضعیف و آشفته 'اسکندر' ختم شد که نتوانست نظر مخاطبان عام و خاص خود را جلب کرده و شکست نسبتا سختی را هم در گیشه پذیرا شد. آخرین فیلم به نمایش درآمده از او قسمت دوم فیلم موفق وال استریت با نام 'پول هرگز نمی خوابد' است که به هیچوجه قابل قیاس با قسمت اول نبوده و از هر لحاظ کیفیت نازل تری نسبت بدان دارد.

"'سالوادور' مورد توجه اعضای آکادمی اسکار نیز قرار گرفته و نامزدی اسکار بهترین فیلمنامه را برایش به ارمغان آورد"در این میان بازی 'مایکل داگلاس' نیز دردی از این اثر سینمایی دوا نکرده و ضعف های آن را نپوشانده است. فراهنگ ** م.چ ** ۱۰۷۱ انتهای خبر / خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) / کد خبر ۳۰۵۶۳۶۰۷