پوپولیسم اقتصاد سیاسی به دنبال پرداخت یارانه بیشتر - عبدالرسول خلیلی *

پوپولیسم اقتصاد سیاسی به دنبال پرداخت یارانه بیشتر - عبدالرسول خلیلی * تهران - ایرنا - رییس مجلس شورای اسلامی با انتقاد از وعده برخی کاندیداهای ریاست جمهوری انتخابات دوازدهم، که از افزایش سه برابری یارانه صحبت می کنند، امکان افزایش مبالغ یارانه را منتفی دانسته و انجام این وعده را با توجه به درآمدها و هزینه های دولت غیر ممکن عنوان کرد.

پیشینه پرداخت یارانه ها به ۲۸ آذر ۱۳۸۹ برمی گردد که تا کنون سالانه یک میلیون و۵۰۰ هزار میلیارد ریال برای کشور هزینه در بر داشته است، از این تاریخ بود که حامل‌های انرژی، آب و نان در سراسر ایران با بهای جدید ارایه شد؛ قیمت بنزین آزاد لیتری ۷۰۰ تومان و قیمت سی‌ ان ‌جی (گاز اتومبیل) مترمکعبی ۳۰۰ تومان و قیمت گازوئیل آزاد نیز لیتری ۳۵۰ تومان تعیین شد.در اولین مرحله واریز یارانه نقدی به حساب خانوارها، با پرداخت ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان به ازای هر نفر در ماه، در مجموع ۴ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان به حساب‌های خانوارها واریز شد.دولت نهم نیز نزدیک به ۵ هزار میلیارد تومان به منظور واریز ۸۱ هزار تومان یارانه نقدی دو ماهه به ازای هر فرد، برای ۶۰ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر مشمول طرح در این مرحله درنظر گرفته بود. درآمد حاصل از هدفمندی یارانه‌ها از آغاز تا ۳۱ خرداد ۱۳۹۱، ۳۰ هزار میلیارد تومان و میزان مصارف ۶۲ هزار میلیارد تومان بود که این ارقام بیانگر کسری ۳۲ هزار میلیارد تومانی بود.دولت بخش زیادی از پرداخت‌های نقدی را از شرکت‌های آب و فاضلاب و گاز تامین کرد و بانک مرکزی ۵ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان اسکناس برای پرداخت یارانه نقدی منتشر کرد. محاسبات نشان می‌دهد، با مقایسه سطح قیمت ۱۴ قلم کالای خوراکی شامل ماست، شیر، پنیر، تخم مرغ، مرغ، گوشت، قند و شکر، میوه، چای، گوجه و خیار، سبزیجات، حبوبات، برنج و روغن در دو مقطع آذرماه ۱۳۸۹ و اردیبهشت ۱۳۹۱ و با احتساب سرانه مصرف یک خانوار ۴ نفره در ایران، افزایش هزینه ماهانه این خانوار در مصرف هر یک از این اقلام خوراکی؛ رشد قیمت این ۱۴ قلم کالای خوراکی موجب افزایش ۱۶۲ هزار تومانی هزینه‌های ماهانه یک خانوار ۴ نفره در مدتت یک سال و نیم شده ‌است و تنها ۲۰ هزار تومان برای هزینه‌های دیگر مانند آب، برق، گاز، سوخت و... باقی می‌ماند.همچنین یک سال پس از اجرای این طرح، برخی بررسی‌ها نشان داد که کاهش مصرف انرژی پس از هدفمندی یارانه‌ها مقطعی بوده و رفتار مصرفی مشترکان دوباره به حال سابق (قبل از پرداخت یارانه) برگشته است.ضمن آنکه دولت وقت برای تامین اعتبار پرداخت یارانه ها، افزایش صوری قیمت ارز و فروش آن را در بازارهای ترکیه و دبی به دلایل واهی، منبع افزایش یارانه نقدی به خانوارها تلقی می کرد.

۲۲ میلیارد دلار را در بازارهای کشورهای خلیج فارس فروختند تا به اصطلاح قیمت ارز را پایین بیاورند و همین باعث شد تا قیمت دلار از ۸ هزار ریال ۴۰ هزار ریال افزایش پیدا کند.از این رو است که افزایش شدید قیمت ارز بیشتر گمانه تقویت تامین منابع لازم برای دو برابر کردن پرداخت یارانه‌های نقدی قلمداد شده تا جبران کسری بودجه دولت، قیمت بنزین از ۳۵۰ تومان به ۷۰۰ تومان افزایش یابد.در آغاز اجرای طرح (۱۳۸۹) قیمت دلار ۱۱۰۰ تومان (قیمت بنزین: ۰٫۳۱۸ دلار) بود، در صورتی که قیمت دلار در نهم شهریور ۱۳۹۲، مبلغ ۳ هزارو ۲۶۵ تومان (قیمت بنزین: ۰٫۲۱۴ دلار) شده بود.با شروع مرحله دوم طرح هدفمندی یارانه‌ها، از۲۰ فروردین ۱۳۹۳، درچارچوب تبصره ۲۱ قانون بودجه سال ۱۳۹۲، از جمله اهداف تعیین ‌شده طرح، اصلاح قیمت حامل‌های انرژی مانند بنزین، گازوئیل و نفت کوره و نزدیکتر کردن آنها به قیمت فوب خلیج فارس، مد نظرقرار گرفت.طبق نظرسنجی های انجام شده بالغ بر ۹۱٫۲ درصد از مردم ایران تمایل خود را برای دریافت رایانه مرحله دوم اعلام کردند و حدود ۲ میلیون خانوار معادل ۶ میلیون نفر از دریافت یارانه نقدی انصراف دادند که منابع ناشی از آن برای دولت، حدود ۳ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان بود. گفته شده، ۷.۵ میلیون نفر از مردم از دریافت یارانه نقدی در فاز دوم انصراف دادند و حدود ۲۲ میلیون خانواده (۷۰ میلیون نفر) در این مرحله متقاضی دریافت یارانه شدند.در مرحله دوم،۱۰ هزار میلیارد تومان برای کمک به بخش تولید اختصاص داده شد تا در برابر افزایش قیمت انرژی آسیب مورد حمایت قرا گیرند.در این مرحله، همچنین قیمت هر لیتر بنزین سهمیه‌ای از ۴۰۰ به ۷۰۰ تومان، بنزین آزاد از ۷۰۰ به ۱۰۰۰ تومان، گازوئیل سهمیه‌ای از ۱۵۰ به ۲۵۰ تومان، گازوئیل آزاد از ۳۵۰ به ۵۰۰ تومان، نفت سفید از ۱۰۰ به ۱۵۰ تومان، نفت کوره از ۷۰۰ به هزار تومان، گازوئیل سهمیه‌ای از ۱۵۰ به ۳۰۰ تومان، گازوئیل آزاد از ۳۵۰ به ۵۰۰ تومان، تغییر کرد.گفته شده، با درنظر گرفتن نرخ تورم در ایران و کاهش ارزش ریال، پس از گذشت۴۰ ماه، ارزش یارانه ۴۵ هزار تومانی در آذر ۱۳۸۹ به ۱۹ هزار تومان در اردیبهشت ۱۳۹۳ کاهش یافت، به طوری که «محمدباقر قالیباف» که امروز انصراف داد، ارزش آن را ۱۵۰ هزار ریال دانسته است، و در برنامه های خود، مانند آقای رییسی نامزد دوازدهمین دوره ریاست جمهوری، به دنبال افزایش ۱۵۰۰ هزار ریالی یا افزایش سه برابری یارانه برای هر نفر است که نه تنها با توجه به درآمدها و هزینه های دولت امکان پذیر نیست بلکه انجام آن اقتصاد ایران را به نابودی می کشاند و عملا نوعی رخوت و سستی را در افراد به ویژه در روستاها که باید محل تولید باشند، ایجاد می کند. تاکید بر افزایش یارانه نشان از نوعی عوام گرایی برای اخذ رای بیشتر دارد که با توجه به آگاهی مردم، این کاندیداها مطمئن باشند با این وسیله، حتی آنهایی که در روستاها و نواحی دور افتاده ساکن هستند، اهمیتی به آن نداده و به آنها رای نخواهند داد چرا که به این درک رسیده اند که تزریق پول نقد، عاملی تورم زا برای بنیان اقتصاد ایران خواهد بود که در دراز مدت دود آن به چشم خودشان خواهد رفت، یارانه ای که دولت پرداخت کند از کیسه مردم می رود. اقتصاد ایران، امروز بیش از تزریق پول نقد به درایت، ساماندهی و سرمایه گذاری برای تولید و اشتغال نیازمند است.مردم متقاضی کاراند نه پول مفت، ورود به عرصه موج سوم و چهارم تکنولوژی زیرساخت های نوی را می طلبد تا تولید زمینه صادرات پیدا کند و بازارهای منطقه ای و بین المللی بر روی ایرانیان گشوده شوند.---------------------------------------**استاد دانشگاه