از آسیب‌شناسی فرهنگی تا روش‌شناسی آموزشی

تعداد بازدیدها: ۳

فرهیختگان/مریم کامیاب: انتشارات ققنوس یکی از معدود مراکز نشر کتاب در کشور است که حتی پس از برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران نیز دست‌پری در ارائه کتاب‌های جدید به بازار نشر کشور دارد. در هفته‌های پیشین شش کتاب جدید از این انتشارات برای شما معرفی کردیم.

در این مجال سه کتاب دیگر را نیز معرفی خواهیم کرد. کتاب اول در حوزه آسیب‌شناسی فرهنگی، کتاب دوم در حوزه تاریخی و کتاب سوم در حوزه روش‌شناسی آموزشی است.
 
یک نقادی فرهنگی
در ادامه انتشار سلسله رساله‌های فرهنگی و اجتماعی انتشارات ققنوس، کتاب «‌آسیب‌شناسی فرهنگی در ایران» اثر سیدرضا صالحی‌امیری روانه بازار نشر کشور شد. این کتاب با بررسی آسیب‌های نظام فرهنگی در ایران و چالش‌هایی که این نظام را تهدید می‌کند، راه‌حل‌‌های کاهش آسیب یا تبدیل آن به فرصت را مورد توجه قرار می‌‌دهد.

"در هفته‌های پیشین شش کتاب جدید از این انتشارات برای شما معرفی کردیم.در این مجال سه کتاب دیگر را نیز معرفی خواهیم کرد"کتاب «آسیب‌شناسی فرهنگی در ایران» با نگاهی ویژه به تاریخ تمدن و فرهنگی عظیم کشور ایران، تصویر سیاسی نادرست در افکار عمومی جهان را مانع شناخت این تمدن می‌داند؛ تمدنی که صاحبنظران آن را جزو ۱۰ فرهنگ برتر دنیا می‌دانند و براساس مستندات تاریخی و عناصر مادی و معنوی، در ردیف سه تمدن برتر عصر حاضر شناخته شده است. این کتاب با بررسی آسیب‌های نظام فرهنگی در ایران و چالش‌هایی که این نظام را تهدید می‌کند، راه‌حل‌‌های کاهش آسیب یا تبدیل آن به فرصت را مورد توجه قرار می‌‌دهد. «تاخر فرهنگی» پدیده‌ای است که مانند بسیاری از کشور‌های در حال گذار از جامعه سنتی به مدرن با تضادهایی در عرصه‌های گوناگون اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و با ایجاد ناهماهنگی میان عرصه فرهنگ با سایر حوزه‌‌ها ایجاد می‌شود. این پدیده در این آسیب‌شناسی، مورد توجه قرار گرفته است. آسیب‌ها و چالش‌های عرصه فرهنگی در ۱۰ بخش طبقه‌بندی می‌شوند که شامل حوزه های نظری، سیاستگذاری، مدیریت، هدف‌گذاری و برنامه‌ریزی، قانون‌گذاری، آسیب‌شناسی ناشی از کارکرد، چالش‌های مرتبط با منابع انسانی، نظام آموزشی و سرمایه‌گذاری و حمایت است و این پدیده‌ها در این کتاب تحلیل می‌شوند.

آسیب‌شناسی فرهنگی در این کتاب به معنای اوضاعی است که اکثر نخبگان یا جامعه آن را مخل توسعه و اعتلای فرهنگی می‌‌‌‌دانند و رفع آن یک ضرورت تلقی می‌شود. در تبیین مفهوم آسیب‌شناسی از میان مفاهیم مساله، آسیب، تهدید و بحران به مفهوم‌ آسیب اکتفا شده است و هدف از طرح این موضوع توجه به حل آسیب‌های فرهنگی و طراحی الگویی مدیریتی برای این چالش‌هاست. بخش مبانی نظری این کتاب با توجه به تعریف مفهومی فرهنگ، شامل ابعاد و جلوه‌های فرهنگی، ویژگی‌های اساسی، اهمیت، کارکرد و دیدگاه‌های گوناگون درباره این موضوع است. آسیب‌شناسی نظام فرهنگی در قالب ۴۳ چالش، آسیب‌شناسی و معرفی سازمان‌ها، نهاد‌‌های فرهنگی و کارکرد‌های آن و ارائه راهکار‌ها، از دیگر مباحث مطرح شده در این کتاب هستند. اصطلاح آسیب‌شناسی در همه رشته‌های علوم انتزاعی، کاربردی، پایه و غیر پایه، تجربی، طبیعی و انسانی و غیرانسانی به‌ویژه در روانشناسی و تعلیم و تربیت کاربرد خاص خود را دارند.

"کتاب اول در حوزه آسیب‌شناسی فرهنگی، کتاب دوم در حوزه تاریخی و کتاب سوم در حوزه روش‌شناسی آموزشی است"آسیب‌شناسی فرهنگی به نوعی کژکارکردی در سطح سیاست‌ها، نظام‌ها، ساختار‌هار، اهداف، مدیریت، برنامه‌ها و کارآمدی نظام فرهنگی در مسیر دستیابی به آرمان‌ها و اهداف نظام فرهنگی گفته می‌شود. نکته قابل تامل در این کتاب توجه به بحث سیاست‌زدگی فرهنگی و آثار زیان‌بار آن در مدیریت فرهنگی است زیرا با تغییر مدیریت سیاسی کشور از جمله دولت‌‌ها، مدیران فرهنگی عزل و نصب می‌شوند.
 
یک دولت تاریخی
کتاب دیگر «دولت مانا» نام دارد که نوشته سولماز قاشقای است و با ترجمه پرویز زارع‌شاهمرسی روانه بازار نشر کشور شده است. این کتاب به تاریخچه تشکیل نخستین دولت در آذربایجان می‌پردازد. به‌عنوان مقدمه باید اذعان داشت که تمدن‌های گمشده یا جوامع باستانی کمتر شناخته‌شده، عرصه شورانگیزی هستند که همواره توجه و رغبت آدمیان را به خود معطوف می‌کنند.

آنچه باید گفت این است که تمدن‌های بزرگ ریشه در تمدن‌های کوچک دارند و بررسی جوامع کوچک گامی اساسی برای شناخت ماهیت امپراتوری‌های پهناور است. دیگر اینکه مناطق شمال باختری ایران و به‌ویژه نواحی پیرامون دریاچه ارومیه، مهد تمدن‌های باستان و میدان کشمکش‌های بسیار مهم فرهنگی، سیاسی و اجتماعی بوده است. دولت‌های نیرومند و قهاری چون آشور، اورارتو و ماد هر کدام در اندیشه دست‌یافتن به این نواحی بوده‌اند و این خود از اهمیت فراوان این ناحیه حکایت دارد. بیهوده نیست که به دلیل همین رونق تمدنی در این ناحیه، زمینه برای پیدایش دولت‌های تاثیرگذاری همچون دولت مانا آماده شد. اما دولت مانا را چه کسانی و در کجا تشکیل دادند؟ دولت مانا در اوج قدرت خود حوزه جنوبی و شرقی دریاچه ارومیه منطقه میانه و دره قزل اوزن را در اختیار داشته و پایتخت اصلی آن، این برتو نام داشت.

"   یک نقادی فرهنگی در ادامه انتشار سلسله رساله‌های فرهنگی و اجتماعی انتشارات ققنوس، کتاب «‌آسیب‌شناسی فرهنگی در ایران» اثر سیدرضا صالحی‌امیری روانه بازار نشر کشور شد"از مهم‌ترین محوطه‌های منسوب به مانا می‌توان به حسنلو، زیویه، قلایچی و ربط اشاره کرد. دولت مانا در سال‌های پایانی قرن هفتم قبل از میلاد با افزایش قدرت دولت ماد به قلمرو این پادشاهی الحاق شد و برای آخرین بار در سال ۵۹۳ قبل از میلاد از آن به‌عنوان تابع دولت ماد یاد می‌شود. با توجه به نوشته‌ها و نقوش حک‌شده روی آجرها با ابعاد مختلف، کارشناسان میراث فرهنگی معتقدند قطعه ربط دو مربوط به دوران مانا بود و پایتخت موصاصیر است و معبد مهم و مورد احترام اورارتوئی و گاهی آشوری و مانا به نام خدای هالدینی (خالدینی) نیز در آن قرار دارد. محوطه این تپه حدود ۵۰ هکتار بوده و قطعه‌های زیادی نیز به‌عنوان دژهای محافظ این شهر مهم و باستانی در اطراف آن قرار دارد. شهر ربط در دوران مختلف بعد از حکومت مانا در دوران مادها، هخامنشی‌ها و ساسانیان نیز یک شهر و مرکز مهم بوده که قبل از اسلام نام آن رپیتوا یعنی الهه خورشید و تابستان بوده و در زمان حمله اسلام نیز دارای پادشاهی به نام قیروان بوده است.

مردمان آن آتش‌پرست بوده‌اند که در مقابل لشکریان اسلام شکست خورده و به دین مبین اسلام گرویده‌اند. بعد از اسلام نام این شهر رباط بوده و بعدا به ربط تغییر یافته است. اما در کتاب دولت مانا چه می‌خوانیم؟ در کتاب دولت مانا به هزاره نخست پیش از میلاد می‌رویم تا همراه با بررسی جدیدترین کاوش‌های تپه حسنلو و شهر سقز و زیویه در (نزدیک سقز) یعنی آثار باستانی این قوم هنرمند در این باره بیشتر بدانیم. بر کناره‌های دریاچه ارومیه در آن زمان مانایان حکومت می‌کردند. آنها از نبرد آشور و اورارتو بهره جسته و در جلگه جنوبی دریاچه، دولت خویش را تشکیل داده بودند اما سرانجام بازی را به مادها باختند.

"این کتاب با بررسی آسیب‌های نظام فرهنگی در ایران و چالش‌هایی که این نظام را تهدید می‌کند، راه‌حل‌‌های کاهش آسیب یا تبدیل آن به فرصت را مورد توجه قرار می‌‌دهد"ارزش‌های هنر معماری، از جمله کاربرد آجرهای نقش‌دار گوناگون، حکایت از توانایی هنری ماناها در هزاره نخست پیش از میلاد دارد. اما نویسنده کتاب دولت مانا کیست؟ نویسنده کتاب سولماز میرتقی قیزی قاشقای یکی از باستان‌شناسان برجسته‌ای است که سابقه همکاری با باستان‌شناسان معروفی چون ایگور دیاکونف مولف کتاب ارزشمند «تاریخ ماد» را دارد. در منابع علمی مربوط به شرق باستان، تاریخ سیاسی و به‌ویژه اقتصادی اهالی ساکن سرزمین‌های پیوسته به دریاچه ارومیه در اوایل هزاره نخست پیش از میلاد، بسیار ضعیف ارائه شده است. اگرچه منابع مکتوبی وجود دارند که درباره روابط متقابل و منظم میان همسایگان در اوایل هزاره نخست پیش از میلاد، اطلاعاتی ارائه می‌کنند ولی بخش‌های حوزه ارومیه از کانون این پژوهش‌ها برکنار مانده‌اند.
 
یک روش نو در آموزش
کتاب «پرورده با عشق» نوشته شینیچی سوزوکی نیز از دیگر کتاب‌های انتشارات ققنوس است که به تازگی منتشر شده است.

نیک‌زاد در پیشگفتار مترجم می‌نویسد: «اگر جنبنده‌ای به هیئت انسان به دنیا بیاید، بی‌تردید با آموزش و پرورش درست توان فراگیری هر شاخه‌ای از دانش‌ها و داشته‌های بشری را خواهد داشت.» در توضیح مبانی این کتاب باید اذعان داشت استعداد پدیده‌ای مادرزادی نیست. به نظر می‌رسد در جامعه امروز نظر بسیاری از مردم این است که اگر کسی بی‌استعداد به دنیا آمده باشد دیگر نمی‌توان برای او کاری انجام داد و بسیاری از انسان‌ها به سادگی این عنوان (بی‌استعداد) را می‌پذیرند و گمان می‌کنند که سرنوشت‌شان چنین بوده و در نتیجه پذیرش این برچسب مسیر زندگی‌شان دگرگون می‌شود. آنها هیچ‌گاه لذت واقعی زندگی را لمس نمی‌کنند و این جریان بزرگ‌ترین تراژدی بشری است. نویسنده این کتاب با توجه به تجربه ۳۰ ساله‌ای که در آموزش دارد، معتقد است بسیاری از کودکان در محیطی بزرگ می‌شوند که مانع رشدشان است و به آنها آسیب می‌رساند. توضیح معمول بر ناتوانی حاصل از این محیط بد این است که آنها این‌‌گونه زاده شده‌اند و خود بچه‌ها هم متاسفانه این داوری را می‌پذیرند.

"این کتاب با بررسی آسیب‌های نظام فرهنگی در ایران و چالش‌هایی که این نظام را تهدید می‌کند، راه‌حل‌‌های کاهش آسیب یا تبدیل آن به فرصت را مورد توجه قرار می‌‌دهد"سوزوکی در این کتاب درباره چگونگی شکوفا کردن استعداد‌های انسانی نوشته است و توضیح می‌دهد چگونه هر کودک معمولی می‌تواند به انسانی ستایش‌برانگیز تبدیل شود. او شرح می‌دهد که چگونه می‌توان فردی ناتوان را به انسانی با استعداد تبدیل کرد و چگونه یک شخص میانمایه، نابغه‌ای استثنایی می‌شود. اما شینیچی سوزوکی روش‌شناسی آموزشی خود را بر پایه موسیقی توضیح می‌دهد. روش تدریس موسیقی سوزوکی، مبتنی‌بر چگونگی یادگیری زبان مادری است. این روش روش «زبان مادری» هم نامیده می‌شود.

از ابتدای تولد کودکان کلمات و همچنین چگونگی استفاده از آنها را از طریق بارها شنیدن کلمات از دیگران یاد می‌گیرند. «شینیچی سوزوکی» مبتکر روش موسیقی معتقد است افراد باید موسیقی را به همان روشی که زبان مادری را فرامی‌گیرند، بیاموزند.