«اوپک گازی»؛ اصطلاحی که فقط ایران به کار می برد

دوازدهمین اجلاس مجمع کشورهای صادرکننده گاز روز پنجشنبه در قاهره پایتخت مصر آغاز به کار ‌کرده است، مجمعی که ایران ایده تاسیس آن را داد، برای مذاکرات پیرامون تشکیل آن از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۹ تلاش و میزبانی کرد و نام «اوپک گازی» را هم بر آن نهاد. دوازدهمین اجلاس مجمع کشورهای صادرکننده گاز روز پنجشنبه در قاهره پایتخت مصر آغاز به کار ‌کرده است، مجمعی که ایران ایده تاسیس آن را داد، برای مذاکرات پیرامون تشکیل آن از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۹ تلاش و میزبانی کرد و نام «اوپک گازی» را هم بر آن نهاد.   با وجود آن که ایران به عنوان مبتکر این طرح حق احراز دبیرکلی این مجمع را برای خود می‌دید، نهایتا مقر این دبیرخانه به قطر و دبیر کلی ادواری آن به مدت دو سال به لئونید بوخانوفسکی، معاون شرکت ترانس استروی روسیه، واگذار شد.   سپس ایران ابراز تمایل کرد که اولین نشست کمیته اجرایی این مجمع در تهران برگزار شود که با اجماع و تصمیم ۱۰ کشور عضو دیگر، در دوحه پایتخت قطر برگزار شد و در اولین نشست کمیته اجرایی مجمع در ۱۱ آذرماه، مصر به عنوان دومین میزبان نشست کمیته برگزیده شد، اجلاسی که از روز پنجشنبه در قاهره برگزار می شود.   از سال ۲۰۰۱ ایران بر لزوم تشکیل سازمانی مشابه اوپک برای فروشندگان گاز تاکید داشت، ایده ای که بصورت یکجانبه اصطلاح «اوپک گازی» را نیز بر روی ایده خود گذاشته بود و هنوز هم همان اصطلاح را برای این مجمع بکار می برد؛ صرف نظر از اینکه خود اصطلاح اوپک حروف اول (Organization of petroleum Exporting Counteries) به معنی سازمان کشورهای صادرکننده نفت است و اضافه کردن کلمه گاز به این اصطلاح اصولا معنی ندارد.

"  تقسیم بازار، تعیین حجم تولید و قیمت کالا، تضعیف و از بین بردن رقابت و تسلط بر بازار یک کالای خاص از جمله ویژگی‌هایی است که موجودیت یک کارتل را تعریف می‌کنند و نمونه بارز آن کارتل «اوپک» است"شاید اصطلاح «کارتل گازی» برای نام نهادن این ایده ایران مناسبتر باشد، اما کارشناسان در گفتگو با رادیو فردا بر این باورند که اصولا تشکیل کارتل گازی نیز آرزویی است که تنها ایران در سر می پرورد و دیگر کشورهای دارنده یا صادر کننده گاز عملا بخاطر ناممکن بودن ایجاد چنین کارتلی توجه خود را معطوف به پیشرفت پروژه های گازی، افزایش تولید، بازاریابی و  منافع اقتصادی خود کرده اند.   تقسیم بازار، تعیین حجم تولید و قیمت کالا، تضعیف و از بین بردن رقابت و تسلط بر بازار یک کالای خاص از جمله ویژگی‌هایی است که موجودیت یک کارتل را تعریف می‌کنند و نمونه بارز آن کارتل «اوپک» است.   "هومن پیمانی" محقق ارشد موسسه تحقیقات انرژی دانشگاه ملی سنگاپور در گفتگو با رادیو فردا می گوید: «در حال حاضر این مجمع نقش تعیین کننده ای در کنترل بازار و تعیین قیمت گاز ندارد، این، مجموعه ای است از کشورهای صادر کننده گاز که هر از گاهی برای یکسری تصمیم گیریها جمع می شوند و این تصمیم گیریها در مورد قیمت گذاری گاز نیست، چون قیمت گاز منطقه ای تعیین می شود و بستگی به این دارد که صادرات گاز بصورت «ال.ان.جی» (گاز طبیعی مایع) باشد، گاز فشرده باشد یا از طریق خطوط لوله صادر شود. به همین خاطر گاز قیمت ثابت جهانی ندارد.» خبرگزاری مهر ایران در آستانه برگزاری اجلاس وزاری نفت کشورهای عضو مجمع صادرکنندگان گاز در قاهره می نویسد: «دوازدهمین اجلاس اوپک گازی در غیاب وزیر نفت ایران انجام می شود.» این خبرگزاری می افزاید: «طرح تاسیس مجمع کشورهای صادرکننده گاز ۱۰ بهمن سال ۱۳۸۵ از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران حضرت آیت الله خامنه ای در دیدار با ایگور ایوانف دبیر شورای امنیت وقت روسیه مطرح شد. در این نشست به جز وزیر نفت ایران، همه وزیران نفت و انرژی کشورهای عضو در کنار اعضای ناظر حضور خواهند داشت و بر اساس برنامه، گزارشهای آخرین تحولات بازار گاز، دبیرخانه مجمع، گزارشهای مالی، اداری و هماهنگی و پیگیری مقدمات برگزاری اجلاس سران در این نشست بررسی خواهد شد.» در حال حاضر ۱۱ کشور به عنوان عضو و سه کشور ناظر در مجمع کشورهای صادرکننده گاز حضور دارند که کشورهای عضو ۴۲ درصد از تولید گاز جهان، ۷۰ درصد از ذخایر گازی جهان، ۳۸ درصد از انتقال گاز با خط لوله و ۸۵ درصد از تجارت گاز طبیعی مایع شده (ال.ان.جی) را در اختیار دارند.

  اقای پیمانی می گوید این مجمع کشورهای صادرکننده گاز سعی می کند زمینه ای برای گفتگو میان کشورهای صادرکننده گاز به وجود بیاورد، اما در حال حاضر این سازمان «کارتل گازی» نیست و هیچکدام از کشورهای عضو مایل به ایجاد کارتل نیستند و مذاکرات حول تعیین قیمت گاز انجام نمی شود. بگفته این کارشناس، تعیین قیمت ثابت جهانی برای گاز و کنترل بازار گاز مانند آنچه که «اوپک» برای نفت انجام می دهد، غیر ممکن است. رضا تقی زاده کارشناس امنیت انرژی نیز در گفتگو با رادیو فردا می گوید: «واقعا تشکیل سازمان هماهنک کننده کشورهای صادرکننده گاز با آنچه که روسیه و ایران ابتدا فکر می کردند که با ایجاد سازمانی مانند اوپک که بتواند منافع تولید کنندگان گاز را تامین کند و قیمت گاز را کنترل کند، فرق می کند و این هم به خاطر تفاوت طبیعت گاز با نفت است». تقی زاده در ادامه می گوید:«تنها گازی که شبیه نفت است، گاز مایع است که قیمت آن هم بصورت منطقه ای تعیین می شود، مثلا قیمت گاز مایع حوزه ژاپن با حوزه پاسیفیک (اقیانوس آرام) فرق دارد و به آن نمی شود یک شکل حمایتی تعریف کرد.»   بگقته این کارشناس، بعضی از کشورها مانند قطر بشتر به تولید گاز مایع توجه دارند، بعضی ها به گاز فشرده (سی.ان.جی) و بعضی هم از طریق خطوط لوله گاز خود را صادر می کنند.   تقی زاده می گوید: «در دوره ای روسیه شاید به غلط ایران را قانع کرد که داخل این ماجرا شود، چون آقای ولادیمیر پوتین در ان زمان هم نزدیکی سیاسی به تهران و هم به نوعی تاثیر گذاری روانی بر بازار نفت و گاز و همینطور نزدیک شدن به ایران و مانع تراشی برای تکمیل پروژه صادرات گاز ایران به پاکستان و هند، مشوق ایران برای تشکیل اوپک گازی بود، چیزی که با توجه به اینکه در طی چهار سال گذشته که مجمع شکل گرفته، هیچ تاثیری در قیمت گاز در بازار نداشته است.»   بگفته وی، اصرار ایران برای نام نهادن «اوپک گازی» به این مجمع، اصرار بر در دست داشتن کنترل بازار گاز است، چیزی که نه وجود دارد و نه به وجود خواهد آمد.

"بگفته این کارشناس، تعیین قیمت ثابت جهانی برای گاز و کنترل بازار گاز مانند آنچه که «اوپک» برای نفت انجام می دهد، غیر ممکن است"ایران اصولا گاز چندانی مازاد بر مصرف داخلی برای صادرات ندارد. تقی زاده می افزاید که این مجمع بیشتر محلی برای گرد آمدن کشورهای صادرکننده گاز برای مشاوره و مبادله تجربه است تا تعیین قیمت گاز.