نه شرقی نه غربی؛‌ گفتگو با حافظ ناظری

شرکت سونی کلاسیکال در یک ماه گذشته، آلبوم "بُعد یازدهم" از پروژه سمفونی رومی، حافظ ناظری را با عنوان دیگری (Untold یا ناگفته) در آمریکا منتشر کرد. این آلبوم در هفته های اخیر به صدر جدول فروش آلبوم های سنتی رسید و همچنان در رده های بالای جدول آلبوم های کلاسیکال قرار دارد.

خبر این میزان فروش در آمریکا که تازگی به گوش خود حافظ رسیده است او را غافلگیر کرده. او می گوید: "در تاریخ آهنگسازان سنتی خاورمیانه این یک اتفاق بی نظیر و تشویق بزرگی است."

حافظ ناظری، آهنگساز، خواننده و نوازنده ایرانی مقیم نیویورک است که در تازه ترین کار خود با نگاه متفاوتی موسیقی شرق و غرب را ادغام کرده است. کاری که به گفته خودش حرکت یازدهم یا بعد دیگری از تکامل کارهاش در موسیقی است.

بُعد یازدهم، شامل چهار بخش مجزاست که در کل، حماسه هستی را در قالب موسیقی بازگو می‌کند. داستان با آغاز زمان شروع می‌شود و با شکل گیری کره خاکی و زندگی روی آن، ظهور انسان و سفر روحانی در هفت اقلیم سلوک، ادامه می‌یابد و با عروج به مقصدی ناشناخته و ناگفته به پایان می‌رسد.

"شرکت سونی کلاسیکال در یک ماه گذشته، آلبوم "بُعد یازدهم" از پروژه سمفونی رومی، حافظ ناظری را با عنوان دیگری (Untold یا ناگفته) در آمریکا منتشر کرد"

نه شرقی نه غربی

حافظ ناظری در گفت و گو با بی بی سی به این سوال پاسخ می دهد که چرا همه کارهایش را زیر عنوان سمفونی رومی بیرون می دهد:

"برخلاف تصور همگان کار من بر اساس اشعار مولانا نیست. پروژه سمفونی رومی یک الگوی کاری یا چراغ راه برای ساخته های من است. منظور من از ترکیب این دو اسم "سمفونی" و "رومی" یا مولانا استفاده از روش فنی اجرای گروه نوازندگان در یک سمفونی است که از قرن ۱۳ میلادی اروپا ریشه گرفته و برای بیان معنویت مولانا جلال الدین بلخی، شاعر و عارف پرآوازده قرن هفتم هجری قمری که سمبل فرهنگ شرق است به کار رفته. جالب است که این دو پدیده یعنی شکل گیری سمفونی در غرب و عروج مولانا در شرق همزمان بوده اند. بنابراین سمفونی رومی یا سمفونی مولانا نوعی از تلفیق موسیقی شرق و غرب است که نه شرقی ونه غربی است بلکه هویت جدیدی است که به آن رسیده ام و سعی دارم که این نگاه جدید را در شکل مجموعه های مختلف به جهانیان معرفی کنم.

این بار یازدهمین مرحله یا بعد یازدهمش را به نغمه درآورده ام.

حافظ ناظری اضافه می کند که: " حرکت بعدی یا بُعد بعدی که به کارهایم اضافه خواهم کرد شاید ادغام رومی با شکسپیر، یا حتی کاری الکترونیک و به زبان انگلیسی باشد."

او امیدوار است که بتواند با ایجاد پیوندی این چنینی بین موسیقی شرق و غرب، توجه جهان را به سهم تمدن ایران در ساختن فرهنگ بشر جلب کند.

حافظ ناظری از انتخاب نوازندگان برای ضبط این اثر می گوید: "هنرمندانی را انتخاب کردم که استاد رشته خود هستند و در کشورشان از سرشناس ترین هنرمندان به حساب می آیند. کسانی که در کار خود نوگرایی دارند. بسیاری از نوازندگان این آلبوم برندگان جایزه گِرَمی هستند. چنین هنرمندانی به اندازه ای خواهان دارند که سالها باید در نوبت بود تا فرصت ضبط و همکاری شان را پیدا کرد.

"کاری که به گفته خودش حرکت یازدهم یا بعد دیگری از تکامل کارهاش در موسیقی است.بُعد یازدهم، شامل چهار بخش مجزاست که در کل، حماسه هستی را در قالب موسیقی بازگو می‌کند"به همین دلیل ضبط آلبوم ۵ سال طول کشید و در ۵ کشور مختلف انجام گرفت. برای مثال ذاکر حسین - تبله نواز هندی با اینکه در نزدیکی من در سانفرانسیسکو زندگی می کند ولی فقط چند روزی در شهر گلاسکو در بریتانیا فرصت ملاقات پیدا کرد و برای دیدارش از نیویورک به اروپا سفر کردم تا که برای آلبوم، قسمتش را ضبط کند."

حافظ و شهرام ناظری در مراسم دریافت لوح تقدیر به دلیل فروش کامل بلیت های کنسرتشان در سالن نوکیای لس آنجلس

همراهی با پدر

گفتن ندارد که حافظ در یک خانواده اهل هنر بزرگ شده و از ۱۹ سالگی پدرش، شهرام ناظری را در کنسرت ها همراهی کرد. و شاید اولین بُعد پروژه سمفونی رومی اش در سال ۲۰۰۰ میلادی شکوفا شد وقتی که برای اولین بار در کنسرت سعد آباد، چهار خط هارمونی سه تار و کمانچه آلتو و عود را اجرا کرد. اجرای همین کنسرت در نیویورک بود که توجه منتقدان را جلب کرد و او را به مخاطبان خارج از ایران معرفی کرد. کاری که در آلبوم مولانا در سال ۲۰۰۶ (۱۳۸۵شمسی) بیرون آمد.

حافظ ناظری از کودکی با ساز سه تار آشنایی داشته؛ چرا که پدرش، شهرام ناظری از علاقمندان و نوازندگان این ساز است. شاید به همین دلیل حافظ در دهه گذشته با همکاری سازندگان سه تار در ایران نمونه‌ای متفاوت از این ساز را ساخته است که صدایش در این اثر شنیده می‌شود. او خود نام "حافظ" را برای این ساز انتخاب کرده است. ساز حافظ نسبت به سه تار دسته پهن ‌تری دارد و دو سیم زیر به مچموعه سیم‌هایش اضافه شده تا قابلیت این ساز را برای اجرای در گروه افزایش ‌دهد.

او درباره اجرای سه تارش در این آلبوم می گوید: "چند ماهی فرصت پیدا کردم که در کانادا با ساز خودم خلوت کنم و بعد از شش ماه به آن مرحله ای از توان اجرا برسم که برای این آلبوم انتظار داشتم. برای اجرای این قطعه از سه تار دست و انگشتان باید در حالت غیر طبییعی ای قرار می گرفت تا به تارها آن زخمه دلخواهی را که در نظر داشتم بزنم.

"داستان با آغاز زمان شروع می‌شود و با شکل گیری کره خاکی و زندگی روی آن، ظهور انسان و سفر روحانی در هفت اقلیم سلوک، ادامه می‌یابد و با عروج به مقصدی ناشناخته و ناگفته به پایان می‌رسد"حتی برای مدتی رباطهای انگشتانم به دلیل ساعت ها تمرین و اجرا صدمه دید. و به این خاطر و فقط در این آلبوم است که قابلیت های سه تار حافظ به معنی واقعی نشان داده می شود."

آلبوم ناگفته یا بعد یازدهم در جدول پرفروش ترین آلبوم های موسیقی کلاسیکال در آمریکا

حافظ در این مجموعه از همکاری دیوید فراست، برنده عنوان بهترین تهیه کننده سال در بخش کلاسیک جایزه گرمی، برخوردار است.

در این طرح، غیر از ذاکر حسین، نوازنده چیره دست تبله، می توان از گلن ولز، نوازنده درام و برنده جایزه گرمی، مت هیموویتز و یوهانس موز، نوازنده ویولون سل، پل نوییباوار، نوازنده وایولا و گروه کر نیویورک نام برد.

یکی از نکات این آلبوم حضور شهرام ناظری، پدر حافظ و خواننده موسیقی عرفانی و ملی ایران است که خود از خوانندگان شاخص اشعار مولانا به موسیقی سنتی ایران بوده.

حافظ ناظری می گوید: "من فقط هنرمندانی را به همکاری دعوت کردم که نوآور و خلاق باشند و طبیعی بود که شهرام ناظری در زمینه آواز و شناخت اشعار مولانا را برای این کار انتخاب کنم چرا که او در کمال استادی انعطاف های لازم برای اجرای این نوع موسیقی را داراست. کلام مولوی در این مجموعه به زبان انگلیسی و با ترجمه دیپاک چوپرا ارائه می‌شود- شخصیتی هندی آمریکایی که در دو دهه گذشته نقش کلیدی در معرفی اشعار مولانا به غرب داشته است.

برای همه گیر شدن موسیقی خود چه کرده‌ایم؟

حافظ ناظری درباره وضعیت و جایگاه موسیقی ایرانی در جهان می گوید:

"استقبال از کنسرتهای ایرانی رو به رکود است، گاهی به ن‍ظر می آید که موسیقی ما در حال در جا زدن است. موسیقی ما نتوانسته به طور وسیعی به دنیا معرفی بشود و با نسل جوان که خارج از ایران زندگی می کنند ارتباط برقرار کند. اجراهای ما هنوز قالب یک موسیقی خصوصی را که برای یک جمع کوچک اجرا می شده حفظ کرده و جنبه نمایشی و آوایی مورد پسند امروز را به خود نگرفته.

اکنون دوره ارتباطات است، دوره اینترنت،‌ دوره ای که همه به هم وصل اند و یک فرهنگ مجزا فرصت بقا نخواهد داشت. ما در این نقش بزرگ تر، ناچار به ارتباط با دیگران هستیم و با همکاری با هنرمندان نامی دنیای امروز می توان به کلید طلایی موفقیت دست یافت. در ایران کنسرت های زیادی برگزار می شود و استقبال هم می شود ولی ما برای همه گیر شدن موسیقی خود چه کرده ایم؟ رقیبان امروز ما در جهان چهره هایی چون لیدی گاگا و گروه های راک و پاپ اند. ما باید در این فضا جلب توجه کنیم . مگر خود "سنت" چه بوده؟ مجموعه ای از خلاقیت های قدیمتر.

مسئولیت بر روی دوش ماست که با خلاقیتها و مرزشکنی ها خود، سنت های جدیدی را پایه بریزیم."

تور کنسرتهای "بُعد یازدم" یا "ناگفته" سمفونی رومی در شهرهای متعدد آمریکا و کانادا جریان دارد و آخرین اجرای این تور ۲۶ آوریل برابر با ۵ خرداد در شهر ونکوور کانادا خواهد بود.

هنوز تاریخ شروع کنسرتهای اروپا و خاورمیانه مشخص نشده ولی گمان می رود که همزمان با نشر بین المللی آلبوم از طرف شرکت سونی کلاسیکال ازپاییز امسال شروع شود.