امام صادق(ع)؛ بنیانگذار مکتب تشیع و دانش‌گستر علوم اسلامی

به گزارش خبرنگار مهر، امام جعفر بن محمد(ع) شمشین پیشوای شیعیان در روز ۱۷ربیع الاول سال ۸۳ هجری در دامان پاک "ام فروه" و  پدر ارجمندش امام باقر(ع) در شهر مدینه منوره دیده به جهان گشود.

نور امام(ع) طلوع کرد و شرف جدیدی بر امت بخشید و بشارت داد به شاهکار تاریخ در طول تاریخ و امامان زین العابدین و امام باقر با شور و شعف منتظر ولادت او بودند،چون آنها می دانستند که او وارث امامت خواهد بود.

خانه ای که حضرت در آن به دنیا آمد و بزرگ شد خانه علم، تقوا و پارسایی بود این مولود عزیز در دامان پر مهر و پاک پدری که حجت خدا و امام مسلمانان بود ،رشد کرد و  کمالات اخلاقی در روح و رفتار او بروز یافت و از او انسانی والا و پیشوایی بی نظیر،تحول آفرین و پر برکت پدید آورد.

امام بزگوار به القاب متعددی نام گرفت از جمله صادق. در این باره آمده است: ابن خلکان می‌نویسد: امام صادق(ع) یکی از ائمه دوازده گانه مذهب امامیه و از سادات اهل بیت رسالت است. از این جهت به وی صادق می‌گفتند که هر چه می‌گفت راست و درست بود و فضیلت او مشهورتر از آن است که گفته شود.

همچنین رسول خدا(ص) به آن سفارش کرده است، که وقتی فرزندم جعفربن ومحمد بن علی بن الحسین بن علی بن ابیطالب متولد شد او را صادق بنامید، چون در فرزندان او کسی است که به این نام خواهد بود و ادعای امامت بغیر حق خواهد کرد و او را کذاب خواهند نامید.

دوران حیات آن امام، مصادف با هشت نفر از خلفای بنی امیه و بنی عباس به نام‌های: هشام، ولید، عبدالملک مروان، یزیدبن ولید، ابراهیم بن ولید، مروان بن حمار، سفاح و منصور دوانیقی بود.

امام صادق(ع) تا ۱۲ سالگی، معاصر جد بزرگوارش امام زین العابدین‌(ع) بود. مدت ۱۹ سال نیز پس از آن، دوران حیات پربار پدرش امام محمدباقر(ع) را درک کرد. وقتی پس از شهادت پدر به پیشوایی مسلمانان رسید، ۳۱ سال داشت.

پیشوای پنجم شیعیان دانشگاه فکری را بنا نهاد و در این کار فرزندش امام صادق‌(ع) آن کسی که در آن واحد هم دانشجو هم معلم بود، روش امام جعفر صادق مطابق با جدیدترین روشهای آموزش و پرورش در جهان بوده است.

"در این باره آمده است: ابن خلکان می‌نویسد: امام صادق(ع) یکی از ائمه دوازده گانه مذهب امامیه و از سادات اهل بیت رسالت است"حوزه درسی آن حضرت، به تربیت متخصصان اهتمام نشان می داد.

کسانی که به مدرسه امام صادق(ع) می آمدند، اهل منطقه و ناحیه ای خاص نبودند. سرشت جهان اسلام در عصر امام صادق چنان بود که گسترش علم و فرهنگ و معرفت را در هر خانه‌ای اقتضا می‌کرد. زیرا فتوحات پی در پی مسلمانان، دروازه‌های تازه‌ای از راه‌های گوناگون زندگی و آداب و رسوم و اندیشه‌های مردم را به روی آنان می‌گشود و موجب پدید آمدن برخوردی تازه میان اندیشه های اسلامی و تئوریهای دیگر می شد.

این برخورد تازه در طریقه زندگی در نزد مسلمانان و امتزاج آن با آداب و روسوم ایرانیان و رومیان و دیگر همسایگان حکومت اسلامی موجب می شد تا جامعه نوینی پدید آید که عمیقا و کاملا تحت تاثیر وضع جدید قرار گیرد و از راه اسلام منحرف گردد و همین امر باعث ایجاد تناقضاتی در حیات جامعه مسلمانان شد و بازنمودهای منفی بسیاری از این امتزاج طبیعی و ناگهانی از خود بر جای گذارد.

از این رو، مردم در آن روزگار به فراگیری علم و دانش شتاب ورزیدند و برای دستیابی به دانش بیشتر،خود را به محضر امام صادق(ع) رساندند.

طوایف گوناگونی از گوشه و کنار جهان اسلام به نزد آن حضرت رفتند،مرکز حساسی که آن حضرت انتخاب کرده بود، دستیابی آنان را به وی آسان می ساخت چرا که آن حضرت در بیشتر عمر خود، مدینه را که به مثابه عصب حساس جهان اسلام به شمار می آمد به عنوان مقر و پایگاه خود اختیار کرد.

هر ساله گروههای بسیاری از مسلمانان برای ادای مناسک حج و رفع مشکلات و مسائل عملی و نظری خود به حرمین(مکه و مدینه) رهسپار می شدند و در آنجا بود که آنان با امام صادق و مدرسه بزرگ آن حضرت برخورد می کردند و در هر آنچه را که می خواستند در نزد حضرتش می‌یافتند.

معروف است که آن حضرت، بیش از چهار هزار شاگرد داشت، یعنی کسانی که در زمینه های مختلف و نشست‌های گوناگون، احادیث او را می‌شنیدند و ثبت و ضبط و روایت می‌کردند و "قال الصادق" گویان، علوم آل محمد(ص) را همه جا منتشر می‌ساختند.

امام خود در مناظرات مهم علمی شرکت می‌کرد، در بحث‌ها پیروز می‌شد و توجه اطرافیان را به مکتب غنی شیعه جلب می‌کرد و شیعه را زنده و بالنده و سرافراز می ساخت.

امام صادق(ع) مسائل را که پراکنده بود ، به صورت منظم درآورد، و در هر رشته از علوم و فنون شاگردان زیادی تربیت فرمود که باعث گسترش معارف اسلامی در جهان گردید. دانش گستری امام (ع) در رشته‌های مختلف فقه‌، فلسفه و کلام، علوم طبیعی آغاز شد از این رو فقه جعفری همان فقه محمدی یا دستورهای دینی است که از سوی خدا به پیغمبر بزرگوارش از طریق قرآن و وحی رسیده است.

مالک بن انس از شاگردان امام صادق(ع) در باره‏ شخصیت علمی‏ امام بیان کرده است: "من فقیه‏ تر و داناتر از جعفر بن محمد ندیده‏ ام. او داناترین فرد این امت است" از این رو پیشوای ششم نه تنها در بعد علمی بلکه در کلیه صفات نیکو و سجایای اخلاقی سرآمد روزگار بود او عالم، فداکار ، ایثارگر، شجاع، مدیر و مدبر، راستگو، با تقوا، مومن و پرهیزگار، بخشنده و مهربان بود.

سرانجام، امام صادق(ع) با توطئه منصورعباسی مسموم شد و در۲۵ شوال سال۱۴۸ هجری در مدینه چشم از جهان بست پس از وفات، بدن حضرت امام صادق(ع) را در قبرستان بقیع،کنار پدر و جدش دفن کردند و امروز مزار ساده او زیارتگاه دلسوختگان شیعه است.

آن پیشوای صادق و شهید،هنگام وفات۶۵ سال داشت؛ مدت امامت او ۳۴ سال طول کشید و چون از نظر طول عمر، از همه امامان بیشتر زیست او را "شیخ الائمه" گفته اند.
 

.