پایان سفرهای محمد بن سلمان؛ روزهای خوش شاهزاده‌ای که قرار بود مطرود عالم شود

"طرح مساله خروج آمریکا از سوریه یا لزوم پرداخت هزینه‌‌های نظامی آمریکا در خاورمیانه توسط اعراب در دوران دونالد ترامپ مطرح شد"طرح مساله خروج آمریکا از سوریه یا لزوم پرداخت هزینه‌‌های نظامی آمریکا در خاورمیانه توسط اعراب در دوران دونالد ترامپ مطرح شد. و در همان دوران بود که محدودیت‌های غرب در حمایت از ریاض در لحظاتی مانند حمله بزرگ به تاسیسات آرامکو خودش را نشان داد.

چنان‌که برخی از مشاوران محمد بن سلمان در جریان سفرهای یک هفته اخیر به خبرگزاری‌های غربی گفته‌اند، لزوم استقلال سیاسی-نظامی کشورهای منطقه از آمریکا از جمله مسایلی بوده که او در تمامی دیدارهایش با سران کشورهای عربی خلیج فارس به آن اشاره کرده است. از خریدهای تسلیحاتی از روسیه و چین و تا حتی سرمایه‌گذاری در صنایع نظامی داخلی - شبیه به ایران - از جمله راه‌حل‌‌های مورد نظر اوست.

او همچنین در ماههای اخیر، بعد از مدت‌ها مزه شیرین یک موفقیت چندجانبه را نیز در برابر ایران تجربه کرد. در جریان بحران اخیر در لبنان بر سر حرفهای جرج قرداحی، عربستان نه تنها از حرف‌های نقادانه وزیر لبنانی نگذشت، بلکه به رغم تهدیدهای حزب‌الله لبنان و نمایش تبلیغاتی همه‌جانبه متحدان ایران در منطقه، وزیر متحد حزب‌الله را مجبور کرد از کابینه لبنان استعفا کند.

همین بحران در نهایت به زمینه سفر امانوئل مکرون به ریاض نیز تبدیل شد؛ اقدامی که برای پاریس بی‌هزینه نبود، اما در نهایت آنها به این نتیجه رسیدند چنین هزینه‌ای، به پایان بخشیدن بحران لبنان می‌ارزد. بدین ترتیب در جریان این مجادله، محمد بن سلمان با یک تیر دو نشان زد.

هم حزب‌الله لبنان (و در واقع ایران) را عقب راند و هم زمینه‌های پایان روابط تیره‌اش را با غرب فراهم کرد.

آخرین جایی که می‌توانست در مقابله‌جویی عربستان و ایران، به نمایش اتحاد مورد نظر محمد بن سلمان خدشه‌ای وارد کند، شورای همکاری خلیج فارس بود که در غیاب قطر برای مدتی حتی در معرض فروپاشی قرار گرفته بود. اما آنجا نیز از ژانویه ۲۰۲۱، بعد از تنش‌زدایی با قطر دیگر برای محمد بن سلمان و متحدانش یک نقطه ضعف محسوب نمی‌شود.

وقتی دوشنبه هفته گذشته شیخ تمیم، امیر قطر پای پلکان هواپیما در دوحه محمد بن سلمان را به گرمی در آغوش کشید، یکی از نتایج مهم این تنش‌زدایی در چنین روزهای مهمی خودش را نشان داد؛ ابتکار عملی که موجب شد تا باب تنش‌زدایی میان ترکیه و کشورهای عربی خلیج فارس نیز گشوده شود و محمد بن سلمان نیز از نتایج آن بی‌بهره نماند.

حالا دیگر در پایان سال ۲۰۲۱، کمتر کسی از روزهای جنجالی سال ۲۰۱۸ و لحن پر از تحقیر رجب طیب اردوغان، وقتی درباره محمد بن سلمان حرف می‌زد، صحبت می‌کند. برعکس شرایط به شکلی است که حتی برخی از احتمال ملاقات اردوغان و محمد بن سلمان در جریان سفر رئیس‌جمهور ترکیه به قطر صحبت می‌کردند.

منبع تصویر،

Anadolu Agency

توضیح تصویر،

بخش قابل ملاحظه‌ای از سفر اخیر محمد بن سلمان به دیدارهایی از این دست در کاخ‌های حاکمان کشورهای خلیج فارس گذشت

علاوه بر موضوعات مرتبط با قطر و ترکیه، سفر اخیر به امارات و دیدار با محمد بن زاید نیز برای محمد بن سلمان بی‌اهمیت نبود. محمد بن زاید که زمانی از سوی رسانه‌های غربی «مرشد» محمد بن سلمان توصیف می‌شد، سال‌هاست که تلاش کرده هویت بین‌المللی مستقلی از خود خلق کند و چه بسا در مواردی از محمد بن سلمان و جنجال‌هایش فاصله بگیرد.

همین موضوع عملا به یک رقابت ژئوپولتیک مهم درون شبه جزیره عربستان دامن زده که می‌توانست (و می‌تواند) تبعاتی بسیار جدی‌تر از مساله قطر داشته باشد.

"برعکس شرایط به شکلی است که حتی برخی از احتمال ملاقات اردوغان و محمد بن سلمان در جریان سفر رئیس‌جمهور ترکیه به قطر صحبت می‌کردند"از اختلاف‌نظر بر سر جنگ یمن و نحوه برخورد با ایران گرفته تا حتی برخی قراردادهای تجاری، همه مسایلی هستند که به ریشه‌های اختلافات عربستان و امارات تبدیل شده‌اند.

اما محمد بن زاید در استقبال از محمد بن سلمان همانقدر مایه گذاشت که باقی سران حاشیه خلیج فارس. و همزمان بسیاری از رسانه‌های معتبر پر شدند از خبرهای حل و فصل اختلافات دو کشور به نقل از منابع دیپلماتیکی که نامشان فاش نمی‌شد.

محمد بن سلمان در دوران کوتاه حضورش در عالی‌ترین سطوح سیاست خاورمیانه، نامش به جنجال‌های بسیاری پیوند خورده. از جنگی که در دوران وزارت دفاع او در یمن آغاز شد و مدتهاست برای بسیاری یادآور کشته شدن غیرنظامیان و کودکان است، تا مجبور کردن نخست‌وزیر لبنان به استعفا، دستگیری دسته‌جمعی ده‌ها عضو خاندان سعودی یا قتل تکان‌دهنده یک روزنامه‌نگار منتقد در سفارتخانه عربستان. در این مدت قدرت و مشروعیت سیاسی او در داخل کشورش نیز با چالش‌هایی روبه‌رو بوده.

با این همه او هم ولیعهدی و سکان قدرت را کشورش حفظ کرد و هم موفق شده چهره بین‌المللی‌اش را بهبود ببخشد.

این تغییر به حدی جدی بود که وقتی حدود یکماه گذشته یکی از ماموران امنیتی عربستان او را متهم کرد که قصد داشته ملک عبدالله، پادشاه پیشین عربستان را به قتل برساند، نه تنها در داخل عربستان بحرانی جدی شکل نگرفت، بلکه حتی موجب نشد تا کسی مانند رئیس‌جمهور فرانسه قید سفر به ریاض و دیدار با او را بزند.

او در حال حاضر خودش را به عنوان یکی از مهم‌ترین بازیگران منطقه‌ای در برابر جمهوری اسلامی ایران تعریف کرده و همچنان اصرار دارد که می‌تواند این نقش را بازی کند. پیش‌بینی می‌شود که در نشست سران کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز مساله ایران، برجام و «دخالت تهران در امور داخلی اعراب» مهم‌ترین مساله این نشست باشد؛ گفتمانی که تا وقتی حکومت ایران به غرب‌ستیزی و اسرائیل‌ستیزی ادامه می‌دهد و به زیرپاگذاشتن عرف و قوانین بین‌المللی متهم است، در سطح قدرت‌های جهانی نیز خریدار دارد.

و عملکرد ولیعهد سعودی نشان می‌دهد که او آرام آرام آموخته که چگونه از امتیاز دشمنی با جمهوری اسلامی ایران برای رسیدن به خواسته‌هایش استفاده کند؛ خواسته‌هایی مانند تبدیل کردن عربستان به قدرت منطقه‌ای و عقب‌راندن ایران در خاورمیانه، به زیر سلطه بردن سراسر شبه‌جزیره عربستان و همچنین مسلط شدن بر منطقه خلیج فارس.