چرا بیانیه آمریکا و سه کشور اروپایی درباره برنامه ای هسته ایران مهم است؟/ موضع روسیه و چین چه خواهد بود؟

بین الملل تابناک: «علی باقری» معاون سیاسی وزیر امور خارجه هفته گذشته در سفر به بروکسل و مسکو با «انریکه مورا» معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و مقامات روسیه دیدار و گفتگو داشت. سفری که مقدمه ای است برای آغاز مذاکرات هسته ای پس از چند ماه توقف.

در همین راستا، پس از آغاز تحرکات دیپلماتیک ایران در زمینه برجام، روز گذشته آمریکا به همراه سه کشور اروپایی انگلیس، آلمان و فرانسه بیانیه مشترکی پیرامون برنامه هسته ای ایران منتشر کردند که از جهات مختلفی قابل توجه است.

«جو بایدن» رئیس جمهور آمریکا، «آنگلا مرکل» سرپرست صدر اعظمی آلمان، «بوریس جانسون» نخست وزیر انگلیس و «امانوئل ماکرون» رئیس جمهور فرانسه روز شنبه بیانیه مشترکی درباره ایران منتشر کردند.

در این بیانیه آمده است: «ما، رئیس جمهور فرانسه، صدر اعظم آلمان، نخست وزیر انگلیس و رئیس جمهور آمریکا امروز در رُم با یکدیگر دیدار کرده تا درباره خطراتی که برای امنیت بین‌المللی به دلیل تشدید برنامه هسته‌ای ایران ایجاد شده، بحث کنیم».

در ادامه این بیانیه آمده است: «ما عزم خود را برای اطمینان از اینکه ایران هرگز نتواند به توسعه سلاح هسته‌ای یا دستیابی به آن، بپردازد ابراز کردیم و نگرانی شدید وفزاینده خود را به اشتراک گذاشتیم،‌ این در حالی است که ایران مذاکرات بازگشت به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را از ماه ژوئن متوقف کرده و گام‌های تحریک آمیز هسته‌ای نظیر تولید اورانیوم با درصد غنای بالا و اورانیوم فلزی غنی شده را شتاب بخشیده است».

آمریکا و تروئیکای اروپا در این بیانیه مدعی شدند: «ایران هیچ نیاز غیرنظامی معتبری برای این اقدام نداشته اما هر دو اقدام برای برنامه‌های تسلیحات هسته‌ای مهم هستند».

در ادامه این بیانیه آمده است: «این گام‌ها تنها باعث افزایش هشدارها می‌شود که همزمان با این گام‌ها، ایران همکاری و شفافیت با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را کاهش داده است».

آمریکا و تروئیکای اروپا در این بیانیه اضافه کردند: «ما توافق کردیم که ادامه پیشرفت‌های هسته‌ای ایران و موانع برای فعالیت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی امکان بازگشت به برجام را با خطر مواجه می‌کند».

در این بیانیه آمده است: «شرایط کنونی، بر اهمیت راه حل مذاکره شده تاکید دارد که برای بازگشت آمریکا و ایران به پایبندی کامل به برجام فراهم شده و زمینه را برای ادامه تعامل دیپلماتیک برای حل دیگر نقاط اختلاف فراهم می‌کند».

در ادامه این بیانیه تاکید شده است: «با این روحیه، ما از تعهد شفاف رئیس جمهور بایدن، برای بازگرداندن آمریکا به پایبندی کامل به برجام و اجرای کامل آن تا زمانی که ایران همان کار را انجام دهد، استقبال می‌کنیم».

آمریکا و تروئیکای اروپا در این بیانیه اشاره کردند: «ما رئیس جمهور رئیسی را فرامی‌خوانیم تا از این فرصت استفاده کرده و به تلاشی با حُسن نیت برای به نتیجه رسیدن مذاکرات با توجه به فوری بودن موضوع، بازگردد. این تنها راه برای جلوگیری از تشدید خطرناک بوده که به نفع هیچ کشوری نیست».

در این بیانیه اضافه شده است: «ما از تلاش دیپلماتیک شرکای منطقه‌ای‌ برای کاهش تنش‌ها استقبال کرده و خاطر نشان می‌کنیم که بازگشت به برجام هم باعث کاهش خطر و هم برداشته شدن تحریم‌ها می‌شود که اجازه می‌دهد مشارکت منطقه‌ار ارتقا یابد».

چرا بیانیه آمریکا و سه کشور اروپایی مهم است؟

این پرسشی است که رحمان قهرمانپور کارشناس حوزه بین الملل و مسائل هسته ای در گفتگو با تابناک بدان پاسخ داده است.

قهرمانپور در رابطه با این بیانیه گفت: این بیانیه از چندنظر مهم است. اول اینکه به صراحت اعلام نگرانی می‌کند و می‌گوید پیشرفت های هسته ای ایران، احیای برجام را تهدید می‌کند؛ یعنی از نظر آمریکا و اروپا این پیشرفت های هسته ای که ایران در ماه های اخیر انجام داده و به طور مشخص غنی سازی ۶۰ درصدی و ساخت فلز اورانیوم و راه اندازی سانتریفیوژهای پیشرفته از نظر غربی ها امتیاز مهمی برای ایران است و بصورت طبیعی دست ایران را در میز مذاکرات باز میکند و قدرت چانه زنی ایران را بیشتر میکند.

لذا طبیعی است که طرف اروپایی و آمریکایی به دنبال این است که این امتیاز ایران را به نوعی خنثی کند. بنابراین تلاش می کند که راه های جدیدی را برای اعمال فشار بر ایران باز کند که در گذشته بحث مذاکره آمریکا با چین برای کاهش خرید نفت از ایران بود و اخیرا هم بحث تحریم افراد جدید که فعال بر حوزه ی پهپاد ها هستند مطرح شده است.

"بین الملل تابناک: «علی باقری» معاون سیاسی وزیر امور خارجه هفته گذشته در سفر به بروکسل و مسکو با «انریکه مورا» معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و مقامات روسیه دیدار و گفتگو داشت"بنابراین دوطرف مذاکره تلاش میکنند که قبل از بازگشت به مذاکرات با دست بازتر، پرتر و با امتیاز بیشتری وارد مذاکرات شوند تا بتوانند دست برتر را در مذاکرات داشته باشند.

قهرمانپور افزود: اهمیت دوم این بیانیه در این است که در شرایطی که مرکل از صدر اعظمی کنار می رود و آقای اولاف شولتز جانشین او می شود و در شرایطی که بین فرانسه و آمریکا اختلاف جدی بر سر پیمان آکوس بوجود آمده بود، این بیانیه مشترک درواقع تاکید دوباره‌ای است بر نزدیک‌تر شدن فرانسه به آمریکا در موضوع هسته‌ای ایران و همچنین همسویی بریتانیا با آلمان و فرانسه و آمریکا در مسئله هسته‌ای. بنابراین از نظر نمادین مهم است و نشانه تلاش اروپا و آمریکا برای کاهش شکاف فرا اتلانتیکی محسوب می‌شود.

موضع روسیه و چین چه خواهد بود؟ 

این کارشناس مسائل هسته ای در در رابطه با موضع روسیه نسبت به مذاکرات پیش رو اظهار داشت: بنظر می رسد که موضع روسیه و چین در مسئله‌ی هسته‌ای ایران تابعی از شرایط نظام بین الملل و تلاش آمریکا برای کاهش حضور نظامی در منطقه خاورمیانه است. در این راستا روسیه براین باور است که احیای برجام در شرایط فعلی می تواند از سطح تنش ها در منطقه کم بکند و زمینه را برای افزایش حضور و نفوذ مسکو در خاورمیانه فراهم کند. روس ها امیدوارند که بعد از موفقیت همکاری قدرت های بزرگ در چهارچوب ۱+۵ برای حل مسئله برجام بتوانند از چهارچوب مشابهی برای افزایش حضور و نفوذ خودشان در خاورمیانه و بطور مشخص خلیج‌فارس استفاده بکنند و اگر چنین چهارچوب چند جانبه‌ای موفق نشد روس ها تلاش دارند که بصورت انفرادی و بصورت یک جانبه حضور خودشان را در منطقه افزایش بدهند. بنابراین دراین راستا روس ها برخلاف گذشته تاکیدی بیشتری بر احیای برجام دارند زیرا باورشان براین است که در شرایط فعلی روسیه می‌تواند از فواید حاصل از احیای برجام استفاده کند.

قهرمانپور در رابطه با موضع چینی ها نیز گفت: باید توجه کرد که چین همواره یک سیاست مرضی الطرفینی را در موضوع هسته‌ای درپیش گرفته؛ طوری که تلاش کرده از مواجه مستقیم با آمریکا خودداری کنید و در عین حال بر حقوق هسته‌ای ایران تأکید کند.

اتفاق جدیدی که در مورد چین افتاده این است که آمریکا اصرار دارد که چین هم در توافق های کنترل تسلیحاتی دوجانبه با روسیه وارد شود. یکی از دلایل عدم تمدید پیمان INF یا موشک های میانبرد هسته‌ای بین آمریکا و روسی این بود که دولت ترامپ اعلام کرد در صورتی این توافق تمدید می‌شود که چین هم به آن ملحق شود. این مسئله برای چین خیلی خطرناک است و چین بشدت مخالف اینکار است.

وی ادامه داد: از طرفی دیگر الان بحث این است که آمریکایی ها چین را هم وارد پیمان استارت جدید کنند که بعید بنظر می‌آید. بنابراین اتفاق جدیدی که درمورد رویکرد چین به مسئله هسته‌ای ایران رخ داده این است که آمریکا دارد فشار می‌آورد به چین که آن ها هم وارد پیمان ها کنترل تسلیحاتی دوجانبه‌ با روسیه شوند و این پیمان ها تبدیل به پیمان های سه جانبه ای شود. چین برای جلوگیری از اینکار افزون بر مواضع تندی که مستقیما در مقابل آمریکا گرفته است در موضوع هسته‌ای هم قدری بیشتر از گذشته متمایل به سمت ایران شده است، ولی این به معنای حمایت تمام‌ عیار از ایران و مقابله مستقیم با آمریکا در موضوع هسته‌ای نیست.

دومین دلیلی که چین اصرار دارد بر احیای برجام این است که پکن هم مثل مسکو بر این باور است که احیای برجام در شرایطی که آمریکا می‌خواهد حضور خودش را در منطقه کاهش بدهد می‌تواند از نظر امنیتی به کاهش تنش در منطقه کمک کند و کاهش تنش در منطقه می‌تواند به نفع سرمایه گذاری های چین در منطقه خاورمیانه باشد.