آیا 'دولت اسلامی' شکست پذیر است؟

دولت اسلامی سربریدن در مقابل دوربین را در مورد اسرای پیشمرگ کرد عراقی هم اجرا کرد ولی آن اقدام هم نتوانست کردها را از ادامه عملیات منصرف کند.

این قساوت و بیرحمی اتفاقا می تواند در بسیج افکار عمومی در جهان علیه گروه موسوم به دولت اسلامی موثر باشد. این عامل مهمی است، چرا که نحوه ورود آمریکا و غرب به جنگ در عراق در سال ۲۰۰۳ و میراثی که بر جای گذاشت، افکار عمومی را نسبت به جنگی دیگر بسیار حساس کرده است. این حساسیت، خود را یک سال پیش و در ماجرای رای منفی پارلمان بریتانیا به دخالت نظامی در سوریه نشان داد. از سوی دیگر، غرب نیم نگاهی هم به احتمال گسترش خطر ناشی از گروه دولت اسلامی به طور خاص، و دیگر گروه های جهادی در سوریه، به طور عام، به سمت اسراییل دارد.

علاوه بر توقف در جبهه نظامی در عراق، حالا دولت اسلامی با همه سر و صدایی که با ویدئوهای جنجالیش براه انداخته، در عمل، در حالت دفاعی قرار دگرفته و استفاده بیش از حد از عنصر وحشت آفرینی می رود تا علیه این گروه عمل کند.

البته در جبهه نظامی، این گروه هنوز یک نیروی موثر است. این گروه چندی پیش در سوریه پایگاه مهم طبقه در استان رقه را تصرف و صدها سرباز اسیر را اعدام کرد.

"تجهیزات این گروه، به‌ویژه در نتیجه غنیمت های گرفته شده از ارتش های سوریه و عراق، چیزی معادل امکانات سه لشگر مجهز است"ولی روند کلی تحولات به نفع دولت اسلامی حرکت نمی کند.

"آمریکایی ها می دانند که ادامه عملیات هوایی در عراق، بدون هدف گرفتن نقاط قوت و نیروهای دولت اسلامی در سوریه، اثر مقطعی دارد"

حالا آمریکایی ها و دیگر کشورها مشغول بررسی گزینه ها برای گسترش دامنه عملیات هوایی به خارج از عراق و زدن اهداف این گروه در خاک سوریه هستند. آمریکایی ها می دانند که ادامه عملیات هوایی در عراق، بدون هدف گرفتن نقاط قوت و نیروهای دولت اسلامی در سوریه، اثر مقطعی دارد. آنها متوجه این نکته شده اند که ریشه دواندن دولت اسلامی در خاک سوریه و عراق این خطر بسیار مهم را به همراه دارد که این نقاط به پایگاهی برای تربیت نسل جدیدی از نیروهای اسلامگرای ضدغربی تبدیل شوند.

خطر دیگر، تهییج افراد تندرویی است که صدها نفرشان از کشورهای مختلف غربی و غیر غربی به صفوف دولت اسلامی پیوسته اند و سرویس های اطلاعاتی نگران تبعات ضد امنیتی این افراد هستند. در گذشته این تجربه به دست آمده که این قبیل افراد تجربیات خود را در خدمت حمله به اهدافی در کشورهای غربی و متحدان غرب قرار می دهند.

گروه تحت امر ابوبکر البغدادی چند نقطه ضعف استراتژیک دارد. یکی اینکه توسل بیش از حد این گروه به خشونت، اگرچه ترس آفرین است، ولی همین عامل می تواند علیه دولت اسلامی عمل کند.

همین حالا افکار عمومی جهان اسلام اقدامات این گروه را بر نمی تابد و بسیاری از علمای سنی در جهان اسلام اعمال این گروه را ضد اسلامی می دانند.

اثر این ویدئوها که با کیفیت بالا و خشونت آشکار تولید می شوند روی افکار عمومی غرب هم روشن است و این خطر را برای جوامع مسلمانان در غرب و دیگر کشورها ایجاد کرده که گروه های ضد مسلمانان هم طرفداران خود را به اقدام علیه مسلمانان تشویق کنند.

از طرفی، تاکتیک ایجاد وحشت فرقه ای قبلا در عراق امتحان شده و شکست خورده است. نمونه اش واکنش سنی ها به گروه تحت امر ابومصعب زرقاوی بود، رهبر القاعده در عراق که به شکلی گسترده دست به کشتار شیعیان و مخالفانش می زد.

"این امیدواری ایجاد شده که با کنار زده شدن نوری مالکی، عراق بتواند بار دیگر از نیروهای جوامع سنی علیه دولت اسلامی بهره بگیرد و این گروه را در نهایت شکست دهد، هر چند برخی ناظران بعید می دانند که عراق بتواند به دوران قبل از تحولات جاری برگردد"

زرقاوی کار را به جایی رساند که ایمن ظواهری، معاون وقت اسامه بن لادن، اقدامات او را مورد انتقاد قرار داد و سنی ها با تشکیل "شوراهای بیداری" علیه نیروهای زرقاوی و امثال وی وارد عمل شدند. این وحشت آفرینی ها عراق را عملا در چنبره یک جنگ خونین فرقه ای داخلی گرفتار کرد. نظر به گستردگی کشتارهای دو طرف شیعه و سنی علیه یکدیگر، خط کشی های عمیقی در جامعه عراق ایجاد شد.

دولت عراق تحت رهبری نوری مالکی هم در کم رنگ کردن این خط کشی ها شکست خورد و سیاست های آقای مالکی، از نظر آمریکا و بسیاری تحلیلگران، خود دلیلی برای پیوستن نیروهای سنی سکولار و بعثی به صفوف دولت اسلامی شد.

حالا این امیدواری ایجاد شده که با کنار زده شدن نوری مالکی، عراق بتواند بار دیگر از نیروهای جوامع سنی علیه دولت اسلامی بهره بگیرد و این گروه را در نهایت شکست دهد، هر چند برخی ناظران بعید می دانند که عراق بتواند به دوران قبل از تحولات جاری برگردد.

جالب است که ایمن ظواهری که حالا رهبر رسمی شبکه القاعده است در مقابل گروه بغدادی در قضیه سوریه هم علیه او وارد عمل شد و از او خواست که جبهه سوریه را به جبهه نصرت بسپارد که بازوی رسمی القاعده در مقابل ارتش بشار اسد است، هر چند که جبهه نصرت در عمل توسط گروه ابوبکر بغدادی ایجاد شده بود، ولی این دو گروه رسما با هم در سوریه وارد جنگ شدند، با تلفات سنگین از هر دو طرف.

نقطه ضعف اصلی دولت اسلامی این است که حالا باید مناطق تصرف شده را اداره و پول و نیرویش را صرف اداره خلافت خود خوانده کند. گروه دولت اسلامی در حوزه تاکتیکی موفقیت هایی داشته، ولی تجربه کشورداری ندارد و تعداد دشمنانش بسیار بیشتر از دوستان احتمالی است.

"این عامل مهمی است، چرا که نحوه ورود آمریکا و غرب به جنگ در عراق در سال ۲۰۰۳ و میراثی که بر جای گذاشت، افکار عمومی را نسبت به جنگی دیگر بسیار حساس کرده است"ابوبکر بغدادی خود را خلیفه مسلمین خوانده ولی تقریبا از سوی هیچ یک از گروه های مذهبی شاخص و کشورها حمایت نشده است. حتی سازمان های پیکارجوی مختلفی که زیر چتر القاعده در یمن، مناطق شمالی پاکستان، سوریه و دیگر نقاط عمل می کنند هم خلافت خود خوانده او را به رسمیت نشناختند.

"مشکل غرب این است که باید هم دست به عملیات علیه دولت اسلامی بزند و هم مدافع بقای رژیم بشار اسد به نظر نیاید و هم اینکه کشورهای سنی منطقه خلیج فارس را نگران نکند که می گویند اقدامات غرب در منطقه و ساقط کردن رژیم صدام در عراق باعث تقویت جایگاه ایران شده است"

غربی ها، به کمک متحدان و کشورهای منطقه به سوی برخورد جدی با این گروه پیش می روند و آمریکایی ها از تشکیل یک ائتلاف بین المللی علیه دولت اسلامی سخن می گویند. قرار است چند روز دیگر، نشست مهمی در ولز در بریتانیا با حضور وزرای خارجه ناتو برگزار شود. البته مشکل غرب این است که باید هم دست به عملیات علیه دولت اسلامی بزند و هم مدافع بقای رژیم بشار اسد به نظر نیاید و هم اینکه کشورهای سنی منطقه خلیج فارس را نگران نکند که می گویند اقدامات غرب در منطقه و ساقط کردن رژیم صدام در عراق باعث تقویت جایگاه ایران شده است.

با این وجود، ایران و عربستان سعودی که در بسیاری از معادلات منطقه ای منافعی متعارض دارند، در مقابل گروه دولت اسلامی تقریبا در یک جبهه قرار گرفته اند، چون هر دو کشور از نظر ترکیب دینی و جمعیتی و نوع حکومت هایشان در مقابل قرائت دولت اسلامی از اسلام و اهداف سیاسی و ژئوپولتیک آن گروه قرار می گیرند.

این همسویی های نامتعارف میان ایران و عربستان و دیگر کشورها، حکایت از احساس خطری است که رویش گروه یا گروه هایی مانند دولت اسلامی به بار می آورد.