جهان در سال ۲۰۲۱؛ از امید با واکسن کووید تا نگرانی از سویه اومیکرون

در ابتدای تابستان ۲۰۲۱، فقط ۲ درصد از جمعیت قاره آفریقا واکسینه شده بود.

• یک میلیارد دوز واکسن کرونا، وعده رهبران گروه هفت به جهان
• سازمان جهانی بهداشت: واکسن کرونا در کشورهای فقیر رو به اتمام است
• شیوع کرونا چگونه فقیران را فقیرتر خواهد کرد؟

انتظار می‌رفت که با به قدرت رسیدن جو بایدن، دیپلماسی آمریکا در مسیری جدید قرار بگیرد، یا دست‌کم به همان راهی بازگردد که پیش از دونالد ترامپ، باراک اوباما مدافعش بود؛ یعنی همکاری بیشتر با متحدان و گفت‌وگوی سازنده با مخالفان. این رویکرد هرچند در روابط آمریکا و اروپا، و در رقابت با روسیه و چین تا حدی به اجرا گذاشته شد، در خاورمیانه عملی نشد.

توافق هسته‌ای ایران

نهم آوریل، مذاکرات احیای برجام، بدون حضور مستقیم آمریکا، در وین آغاز شد. جو بایدن که بازگشت واشنگتن به برجام را به بازگشت تهران به تمام تعهدات تعریف شده در برجام منوط کرده بود، مذاکرات با ایران را فراتر از مساله هسته‌ای می‌دید و مایل بود درباره برنامه موشکی و سیاست‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی نیز گفت‌وگو کند. اما ایران چنین شرطی را نپذیرفت. مذاکرات به‌طور غیرمستقیم و با میانجیگری اروپاییان شروع شد و تا پایان دوران ریاست جمهوری حسن روحانی نیز ادامه یافت، اما به‌جایی نرسید.

• پایان اولین مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا؛ دور بعدی جمعه ۲۰ فروردین
• تیم مذاکرات هسته‌ای ایران 'تا شروع کار دولت رئیسی به وین باز نخواهد گشت'

بازگشت طالبان به قدرت

چهاردهم آوریل، جو بایدن اعلام کرد که توافق صلح بین طالبان و دولت دونالد ترامپ را به اجرا خواهد گذشت و نیروهای آمریکا را از افغانستان بیرون خواهد برد.

"جو بایدن از «بازگشت به دیپلماسی» و همکاری «دوشا دوش» با متحدان اروپایی خود سخن به میان آورد و از دموکراسی و دموکراسی‌خواهان دفاع کرد و اقتدارگرایان را به نقد گرفت"او در جریان کارزار انتخابی خود نیز بر این نکته تأکید کرده بود که افغانستان «درست شدنی نیست» و دولت وی به «طولانی‌ترین جنگ آمریکا» خاتمه خواهد داد. خروج نظامیان علیرغم هشدارهای مقامات امنیتی آمریکایی و ائتلاف بین‌المللی از ماه مه آغاز شد.

منبع تصویر،

Getty Images

توضیح تصویر،

طالبان در ساختمان ریاست جمهوری افغانستان در کابل

• بایدن: زمان آن رسیده تا طولانی‌ترین جنگ آمریکا پایان یابد
• جو بایدن: افغانستان کشوری سه پاره و درست‌ناشدنی است

چهارم مه، طالبان حملات گسترده‌ای را علیه نیروهای افغان در چندین ولایت از جمله در هلمند آغاز کردند. اشرف غنی که مدعی بود نیروهای تحت رهبریش «کاملاً قادر به دفاع از مردم و کشور خود هستند»، در ظرف دو ماه کنترل کامل کشور را از دست داد و از کابل گریخت.

• محمد اشرف غنی؛ رئیس جمهوری که گریخت
• بحران افغانستان؛ طالبان از پایان جنگ خبر داد، ترامپ خواستار استعفای بایدن شد

پانزدهم اوت، کابل سقوط کرد. محمد نعیم، سخنگوی طالبان، از پایان جنگ خبر گفت و فرا رسیدن « روزی بزرگ برای مردم افغانستان» که «شاهد به ثمر رسیدن فداکاری‌های بیست سال گذشته هستند».

منبع تصویر،

Getty Images

باوجود این اظهارات به‌ظاهر خوشبینانه، واقعیت این بود که سقوط دولت افغانستان و بازگشت طالبان به قدرت، ضربه مهلکی به جامعه مدنی این کشور، به‌ویژه به زنان، خبرنگاران و مدافعان حقوق بشر وارد خواهد کرد. علاوه بر این، از آن روز تاکنون، اقتصاد افغانستان که به کمک‌های جامعه جهانی وابسته بود، درهم شکسته و افغان‌ها را دچار بحرانی دیگر کرده است.

• دفتر خاطرات مخفی زنان از زندگی با طالبان
• چه آینده‌ای در انتظار اقتصاد افغانستان است؟

تنش در خاورمیانه

بحران اقتصادی و تنش‌های سیاسی در لبنان نیز دامن مردم را گرفته و رها نمی‌کرد.

یک سال بعد از انفجاری که بندر بیروت را با خاک یکسان کرده صدها کشته و زخمی برجا گذاشت، احزاب سیاسی همچنان بر سر تشکیل دولت روزآزمایی می‌کردند و لبنانی‌ها را به حال خود رها کرده بودند. افزایش چشم‌گیر فقر و بیکاری بسیاری را بار دیگر به خیابان کشاند.

• آغاز اعتصاب گسترده در لبنان

در ظرف دو سال، ارزش لیره لبنان حدود ۹۰٪ افت کرده و یک سوم جمعیت لبنان به زیر خط فقر فرو رفته است. جنگ نیابتی که بین قدرت‌های منطقه از جمله ایران و عربستان در جریان است، فساد حکومتی مقامات لبنانی و همچنین بی‌توجهی جامعه‌ جهانی به این کشور، لبنان را دچار بحران اقتصادی کرده که در ۳۰ سال اخیر بی‌سابقه است.

دهم سپتامبر، یعنی پس از ۱۳ ماه سردرگمی، سرانجام کابینه جدید لبنان معرفی شد. دولت نجیب میقاتی، ده روز بعد، از مجلس رأی اعتماد گرفت. لبنان اکنون ظاهراً از بن‌بست سیاسی بیرون آمده، اما مشخص نیست دولت جدید چه زمانی بتواند مشکلات معیشتی کشور را حل کند.

• پایان ۱۳ ماه بن‌بست سیاسی لبنان؛ کابینه جدید تشکیل شد

دهم اکتبر، انتخابات پارلمانی عراق با میزان مشارکت پایین و در شرایطی برگزار شد که مردم این کشور نیز با بحران اقتصادی و فساد حکومتی و تفرقه‌های قومی دست و پنجه نرم می‌کردند.

"در حالی که همه‌گیری در ایالات متحده آمریکا، هند و برزیل بیشترین قربانی را گرفته بود و برخی کشورها کارزار واکسیناسیون را آغاز کرده بودند، روند توزیع و تجویز واکسن‌ها به کندی پیش می‌رفت"پیروزی جریان حامی مقتدی صدر، روحانی شیعه که با شعار استقلال و مخالفت با نفوذ خارجی وارد انتخابات شده بود، و ناکامی ائتلاف الفتح، وابسته به گروه‌های شبه‌نظامی تحت حمایت ایران، بر فضای پرتنش حاکم بر این کشور افزود.

منبع تصویر،

Getty Images

توضیح تصویر،

محل سکونت آقای کاظمی در منطقه سبز بغداد هدف حمله یک پهپاد پر از مواد منفجره قرار گرفت

• پایان رای‌گیری در انتخابات عراق؛ 'مشارکت پایین بود'
• معترضان نتیجه انتخابات عراق به تحصن خود ادامه می‌دهند
• آمریکا به 'ماموریت رزمی' نیروهایش در عراق خاتمه می‌دهد

هفتم نوامبر، در حالی که اعتراضات گسترده به نتیجه انتخابات همچنان ادامه داشت، محل سکونت مصطفی کاظمی نخست وزیر عراق، هدف حمله یک پهپاد قرار گرفت. او از این حمله سلامت جان به در برد، اما نزاع‌های سیاسی در این کشور تا امروز فروکش نکرده است. در این میان، نیروهای ائتلاف بین‌الملل به رهبری ایالات متحده آمریکا قرار است تا پایان سال ۲۰۲۱ عراق را ترک کنند.

• نخست وزیر عراق از 'سوءقصد' جان به در برد
• آمریکا به 'ماموریت رزمی' نیروهایش در عراق خاتمه می‌دهد

در نتیجه بی‌ثباتی سیاسی و بحران اقتصادی پیامدی خاورمیانه و آسیای میانه، در سال ۲۰۲۱ نیز شاهد کوچ بسیاری از ساکنانش بود؛ از عراق و سوریه گرفته تا لبنان و افغانستان و ایران، پناهجویان این بار نه از طریق سواحل ایتالیا و یونان که از مرز بلاروس و لهستان کوشیدند راهی به اروپا بیایند.

بحران پناهجویان در مرز اروپا

بسیاری، الکساندر لوکاشنکو، رئیس‌جمهور بلاروس، را بانی و باعث شکل‌گیری این بحران جدید در مرز اروپا می‌دانند. او که به «آخرین دیکتاتور اروپا» معروف شده، متهم است که پناهجویان را به عنوان«اهرم فشار» در رویارویی با اتحادیه اروپا به کار گرفته است.

بیست‌وسم مه، بلاروس هواپیمای مسافربری را که در مسیر یونان به لیتوانی، از آسمان این کشور عبور می‌کرد، مجبور به تغییر مسیر و فرود در فرودگاه مینسک کرد. هدف بازداشت رومن پروتاسویچ، روزنامه‌نگار منتقد دولت بلاروس بود.

اروپاییان این اقدام دولت بلاروس را «هواپیماربایی» نامیده و تصمیم گرفتند تحریم‌های جدیدی را علیه این کشور اتخاذ کنند.

• اتحادیه اروپا بلاروس را تحریم هوایی کرد
• بحران پناهجویان در مرز بلاروس و لهستان؛ تشدید تحریم‌های اروپا و بازگرداندن داوطلبانه عراقی‌ها

اتحادیه اروپا بلاروس را به دلیل نقض حقوق بشر و سرکوب مخالفان تحریم کرده است. اروپاییان بر این باورند که مقامات بلاروس در واکنش به این تحریم‌ها بود که ارسال پناهجویانی را از خاورمیانه به بلاروس و از آنجا به سوی مرزهای لهستان و لیتوانی ساماندهی کرده‌اند.

منبع تصویر،

Reuters

توضیح تصویر،

تجمع پناهجویان پشت مرز لهستان در نیمه ماه نوامبر؛ سرمای اروپا از راه رسیده و پناهجویان خسته میگویند حاضر نیستند بازگردند

یازدهم نوامبر، بررسی‌های بی‌بی‌سی نیز نشان داد که شبکه‌ای از شرکت‌های مسافرتی و قاچاقچیان، که غالباً از رسانه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند، توانسته‌اند پروازهایی را به مقصد بلاروس هماهنگ و روادیدهای رسمی را نیز به این منظور تهیه کنند.

• پناهجویان بلاروس از چه راه‌هایی استفاده می‌کنند که به مینسک برسند؟

نوزدهم نوامبر، لوکاشنکو در مصاحبه‌ای با بی‌بی‌سی اذعان کرد که «شاید کسی به آن‌ها کمک کرده باشد»، اما نپذیرفت که پناهجویان تحت فرمان او و به‌منظور ایجاد بحران به بلاروس و سپس به مرز این کشور با اروپا فرستاده شده‌اند.

• لوکاشنکو در گفتگو با بی‌بی‌سی: ممکن است به پناهجویان کمک کرده باشیم تا به اتحادیه اروپا بروند

بنابر گفته‌ مقامات لیتوانی، تعداد پناهجویانی که تنها در طول ماه نوامبر امسال به‌طور غیرقانونی از مرز بلاروس عبور کرده و وارد خاک این کشور شده‌اند از مرز ۴۲۰۰ نفر گذشته است. این رقم در ابتدای تابستان، یعنی پیش از شروع بحران، ۴۷۰ تن اعلام شده است.

• تنش بلاروس و لیتوانی بر سر مهاجران؛ لهستان بیش از ۹۰۰ سرباز به مرزها اعزام کرد

در حالی که روز به‌روز بر تعداد پناهجویان در مرز اروپا افزوده می‌شد، اتحادیه اروپا تحریم‌های شدیدتری را علیه بلاروس در نظر گرفت و مقامات لهستان نیز تصمیم گرفتند نیروهای نظامی خود را به نواحی مرزی با بلاروس اعزام کنند.

بخش بزرگی از این نواحی جنگلی مرزی منطقه ممنوعه اعلام شد. ساخت دیوار و کشیدن سیم خاردار در دستور کار ارتش قرار گرفت و امکان رفت‌وآمد خبرنگاران و فعالان حقوق بشری محدود شد.

"در آن زمان، سازمان جهانی بهداشت از کشورهای ثروتمند خواسته بود که واکسن اضافی‌شان را به کشورهای فقیر بدهند"تصاویر معدودی که در این مدت از مناطق مرزی منتشر شده‌اند از رفتار خشن نیروهای نظامی لهستان با پناهجویان حکایت دارد.

رویارویی روسیه و ناتو

تنش در مرزهای شرقی اروپا به بحران مهاجران محدود نشد، رویارویی شرق و غرب در اوکراین نیز ادامه یافت. مانورهای نظامی ارتش روسیه در نزدیکی مرز این کشور با واکنش مقامات اوکراینی و اروپایی همراه شد و اعتراض کشورهای عضو ناتو را برانگیخت.

اوکراین که از سال ۲۰۱۴ دست‌خوش درگیری‌های داخلی است به محل مناقشه اصلی مسکو و بروکسل تبدیل شده است. روسیه در واکنش به درخواست اوکراین برای عضویت در ناتو، در جنگ داخلی اوکراین مداخله کرد. پیامد آن نیز جدایی کریمه از اوکراین و الحاق آن به روسیه بود. از آن زمان تاکنون، نیروهای نظامی ناتو در اوکراین مستقر شده‌اند.

هفتم دسامبر، جو بایدن و ولادیمیر پوتین درباره بحران اوکراین گفت‌و‌گو کردند.

انتظار می‌رفت که تنش کاهش یابد، اما یک هفته بعد، در چهاردهم دسامبر، مقامات اوکراینی اعلام کردند که حدود چهار هزار سرباز ناتو که نیمی از آنها آمریکایی هستند همچنان در خاک این کشور خواهند ماند.

منبع تصویر،

Reuters

توضیح تصویر،

تصویر وزارت دفاع روسیه از تمرین‌های نظامی در نزدیکی مرز اوکراین - کشورهای غربی نگران تهاجم نظامی روسیه هستند

• گفتگوی رهبران آمریکا و روسیه برای کاهش تنش در مرز اوکراین

ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، بارها گفته که حضور نیروهای ناتو در منطقه نفوذ خود را برنمی‌تابد و همواره نسبت به این موضوع مواضع تندی گرفته است.

• بحران روسیه و اوکراین؛ پوتین برای کاهش تنش‌‌ها خواستار تضمین امنیتی فوری از سوی غرب شد

بنابر گزارش‌ها، در حال حاضر دست‌کم ۱۰۰ هزار سرباز ارتش روسیه در مرزهای غربی این کشور مستقر هستند. اروپاییان نسبت به آغاز یک رویارویی نظامی در منطقه ابراز نگرانی کرده‌اند.

• روسیه شرایط کاهش تنش مرزی با اوکراین را به غرب داد

بیست‌و هشتم دسامبر، کاخ سفید اعلام کرد که مقامات روسیه و آمریکا دهم ژانویه سال آتی با یکدیگر دیدار و درباره تحولات اخیر اوکراین گفت‌وگو خواهد کرد. نمایندگان ناتو و روسیه نیز ۲ روز بعد مذاکره خواهند کرد.

آنهایی که از صحنه سیاست کنار رفتند

در سالی که گذشت چهره‌های سیاسی مطرحی نیز بودند که صحنه را به حریفان واگذار کردند و کنار رفتند.

بیست‌وسوم مارس،‌ چهارمین انتخابات اسرائیل در ظرف دو سال برگزار شد، بدون آنکه حزبی به پیروزی قطعی برسد. احزاب نزدیک به بنیامین نتانیاهو نتوانند اکثریت پارلمان را به دست آورند. و نخست‌وزیر اسرائیل را بار دیگر با چالشی جدیدی مواجه شد.

"بوریس جانسون، نخست وزیر بریتانیا، این تصمیم را «گامی بزرگ به سوی واکسیناسیون جهان» توصیف کرد"این‌بار احتمال تشکیل یک دولت ائتلافی دشوارتر از همیشه به نظر می‌رسید.

• انتخابات اسرائیل؛ نتانیاهو اکثریت پارلمانی را بدست نمی‌آورد
• نخست وزیر اسرائیل می‌گوید با توافق هسته‌ای 'خوب' با ایران مخالف نیست