دانشنامه‌ای گرانقدر در یازده جلد، گوشه‌ای از دریای بی‌کران امیرالمومنین (ع)

بنا به دعوت برادر ارجمندم آقای دکتر آیت پیمان ، دبیر کلً مجمع جهانی شیعه شناسی،  پیش از ظهر یکشنبه دوم مهرماه ۱۴۰۰ شمسی ، هم زمان با فرخنده زاد روز پیامبر اکرم (ص) و نیز تولد امام صادق(ع)، در آیین رونمایی ترجمه فارسی دانشنامه أمیرالمومنین علی بن ابیطالب(ع) که در بیت تاریخی آیة الله العظمی بروجردی برگزار شد، حضور یافتم.
علاوه بر بهره گرفتن روحی و معنوی از این خانه تاریخی که علاوه بر جایگاه حضور مرحوم آیة الله العظمی بروجردی ، دیگر بزرگانی همچون مرحوم آیات شیخ عبد الکریم حائری ، مرحوم میرزای نایینی ، مرحوم سید أبو الحسن اصفهانی و جز اینها از دیگر بزرگان دو حوزه نجف أشرف و قم ، در رخدادهایی گام به درون این بیت نهاده اند ، در مراسم یاد شده شرف حضور یافتم.

در آغاز حجة الاسلام و المسلمین حسین گنجی ضمن سخنانی به مناسبت بزرگداشت این روز بزرگ ، از جایگاه رسول خدا ص در جهان خلقت به مواردی اشاره نمود ، از آن جمله هنگام تولد حضرت ، به خشک شدن دریاچه ساوه ، خاموش شدن آتشکده هزار ساله فارس و دیگر رخدادهای تاریخی را پیامی عنوان نمود که ای مردم ، نماد بت شکنی آمد.

سپس دکتر پیمان طی سخنانی در این راستا اظهار داشت: نوشتن و سخن گفتن درباره شخصیت أمیرالمؤمنین علی ع کاری بس سترگ و با عظمت است که پایانی برای آن متصور نیست. علی ع در لسان نبی (ص)، معیار حق و میزان سنجش عمل است. مواجهه‌ بایسته و عالمانه با آن حضرت، سیره‌ای سرتاسر ستودنی و کلماتی مشحون از حکمت را به ارمغان می‌آورد. شخصیت این حجت بزرگ الهی، آنچنان بلندمرتبه است که به تعبیر پیامبر أعظم ص جز او و خدا، کسی علی ع را نشناخت.
او گفت: با این حال در همه‌ی اعصار، هر انسان مشتاق و اندیشمند نامداری به قدر ظرف خویش از این دریای کرامت و عدالت جرعه‌ای نوشیده است و وصفی شنیدنی از لذت آن را به عنوان سند افتخار خویش در قالب شعر و کتاب و مقاله به همگان عرضه کرده است.
دبیر شورای دین پژوهان گفت: علامه‌ی فقید باقر شریف القُرَشی ره در پژوهشی استوار با عنوان «موسوعه الأمام أمیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه‌السلام » در ۱۱ جلد کتاب منقح و مستند و دارای وزانت علمی ، گوشه‌ای از دریای بی کران سیره و سخنان و مرام أمیرمومنان علی ع را به زبان عربی تألیف نموده است که لازمه بهره‌برداری حداکثری از این اثر گرانسنگ نزد میلیون‌ها فارسی زبان، ضرورت ترجمه این اثر را روشن ‌می‌سازد.

او تصریح کرد: دانشنامه أمیرالمؤمنین علی ع ، ترجمه شیوای این کتاب به زبان فارسی است که به همت استاد سیدمحمد صالحی‌ کاشانی به سرانجام رسیده است. سعی بلیغ و اهتمام روحانی جانباز شهید شیخ علی انصاری نیا بویراحمدی نیز جهت تسریع در فرایند ترجمه این اثر مشکور و نزد أمیرمؤمنان ع مأجور است.
دکتر پیمان گفت: کتاب «دانشنامه امام أمیرالمؤمنین علی ع» در ۱۱ عنوان به طور مفصل فرازهایی از زندگی و سخنان أمیرمومنان ع را گردآوری و شرح کرده است.

"مواجهه‌ بایسته و عالمانه با آن حضرت، سیره‌ای سرتاسر ستودنی و کلماتی مشحون از حکمت را به ارمغان می‌آورد"یکی از آثاری که در زمینه تاریخ اهل بیت(ع) بسیار ارزشمند است دانشنامه امام أمیرالمومنین(ع) است.

آنگاه حجة الاسلام و المسلمین رضا مختاری مدیر موسسه کتاب شناسی شیعه در سخنانی کوتاه بدین مناسبت چنین عنوان کرد: از ویژگی های بارز کتاب دانشنامه أمام امیرالمومنین(ع) ، قابل فهم بودن برای همه و قلم روان است.
وی افزود: بیان روان،  لازمه کار کسی است که قصد معرفی اهل بیت(ع) به مردم را دارد و در اثر دانشنامه امام أمیرالمومنین(ع) می بینیم که موسوعه ارزشمندی گردآوری شده است.
مدیر موسسه کتاب شناسی شیعه گفت: مواضع سیاسی و علمی صحیح، قلم روان و جذاب با مطالعه فراوان و تبیین دقیق از ویژگی های بارز آثار علامه قرشی بود.

وی با اشاره به مصاحبه ای از آیة الله سید مهدی خرسان ، یکی از علماء و برجستگان حوزه علمیه نجف أشرف ، اضافه کرد: ایشان در این مصاحبه به این نکته اشاره کرده اند  که در حال حاضر جامعه شیعه بیش از آنکه نیاز به تقریب بین مذاهب داشته باشد، نیازمند تقریب درون مذهبی است.
مدیر موسسه کتاب شناسی شیعه، مطرح کرد: متاسفانه شاهد هستیم که در بین شیعیان ، انفکاک هایی به نام اصولیون، اخباریون و غیره ایجاد شده که شکاف بین معتقدین به این نحله ها بعضا عمیق است.

سپس حضرت آیة الله علوی بروجردی طی سخنانی فرمودند : ما چنین آثاری در زمینه تاریخ اهل بیت(ع) نداشته ایم؛ این آثار ارزشمند از خدمات حوزه نجف بوده و این خدمات حوزه نجف در سطح بین المللی و جهانی است.
علامه «قرشی» فردی ملا، فهیم، اهل تحقیق و بسیار خوش سلیقه بود و ما کتاب ایشان را با خیال راحت می توانیم به دیگران معرفی کنیم.
مسئله ترجمه یکی از مشکلات مهم بوده و افرادی که می خواهند ترجمه کنند، گاهی خیال می کنند که همین مقدار دانش زبان که دارند کافی است، در حالی که برخی اصطلاحات خاص بوده و مترجم باید آن را درست بفهمد و بعد بتواند به زبان دیگر ترجمه کند.

آیت الله علوی بروجردی مطرح کرد: نوعا آثار شیعه که به غرب عرضه شده، آثاری بوده که به زبان اصلی نوشته شده است.
او تاکید کرد: ما علما مانند یک بچه تاجری هستیم که پدر خود را از دست داده و نمی داند که چگونه از مال پدر خود استفاده صحیح بکند؛ ما ثروتی که اهل بیت(ع) برایمان گذاشته اند را نتوانسته ایم استفاده کنیم؛ تلخ تر اینکه این ثروت را به باد می دهیم و گاهی اوقات خطاکاری های خود را به أمیرالمومنین(ع) نسبت می دهیم.
ایشان در ادامه فرمودند : ما در سفری که در مکًه حضور داشتیم، و آقای دکتر انصاری بیاد دارند ، که ما در مسجد الحرام با جوان های سنًی مأنوس بودیم و مشاهده می کردیم، خواندن دعای کمیل در شب های جمعه ، و دعای افتتاح در طواف ، و دعای سمات در عصر روز جمعه ، چگونه بر طواف کنندگان مسلمان و سنًی ، تاثیر می گزارد و از این راه ما چه جلساتی را با أساتید دانشگاه أمً القرای مکًه و جز اینها از دیگر کشورهای اسلامی برقرار کرده و موجب ارتباط وشناسایی آنان از اهل بیت گرامی پیامیر ص می گردید.

او اضافه کرد: علی بن ابیطالب(ع) کسی است که از خودش می گذرد برای اینکه مکتب بماند؛ آن حضرت ارزش بالاتری را متصور بودند و آن ارزش، حفظ هویت مکتبی بود که انسان را به صرف داشتن عقیده زندانی و مجازات نمی کند.
آیت الله علوی بروجردی یادآور شد: أمیرالمومنین(ع) کاری که با خوارج کرد بی نظیر بود؛ همه آن ها که دم از حقوق بشر می زنند باید این کار ایشان را مورد توجه قرار دهند.
او اضافه کرد: خوارج هرچه علیه أمیرالمومنین(ع) ناسزا می گفتند، آن حضرت هیچ اقدامی در راستای دستگیری و مجازات نکرد؛ تا زمانی که آن ها متعرض جان و مال و ناموس مردم شدند که اینجا آن حضرت که خلیفه مسلمانان بود با این اقدامات مقابله کردند.
ایشان تصریح کرد: خوارج در مملکتی که تحت حکومت حضرت أمیر(ع) بودند اسلحه تهیه کردند؛ وقتی جنگ شروع شد حضرت أمیر(ع) با وجود اینکه می توانست در یک نصف روز بر لشکر خوارج چیره شود، قریب به سه ماه جنگ را طول داد تا آن ها را متقاعد کند که دست از جنگ بردارند؛ بعد از سه ماه کسانی ماندند که هیچ راهی برای نجات نداشتند.

ایشان بیان داشتند: بعد از جنگ حضرت فرمود کشته ها را با احترام دفن کنید؛ مجروحان را درمان و سپس آزاد کنید و فرار کرده ها را دنبال نکنید؛ آن حضرت در میان کشته های خوارج قدم می زدند؛ وقتی بالای جنازه یکی از کشته های آن ها رسیدند گریه کردند که این فرد لحن دلنشینی در قرآن داشت اما عاقبت بخیر نشد؛ آن حضرت برای عاقبت بخیر نشدن دشمن گریه کرد.
آیت الله علوی بروجردی اضافه کردند : ما چنین شخصیتی داریم و نمی توانیم از ایشان استفاده کنیم؛ توان معرفی آن ها را به دیگران نداریم؛ ما امروز امکانات زیادی در اختیار داریم؛ چرا از این فرصت برای معرفی حضرت أمیر(ع) به جهانیان استفاده نمی کنیم؟
او خاطرنشان کرد: یک عده ادعا می کنند که حضرت علی(ع) افراد زیادی را کشت؛ وقتی یهود و دشمنان در مقابل آن حضرت صف آرایی می کنند، جای خشوع نمی ماند و طبیعی است که در مقابل آنان ایستادگی کند.
ایشان خاطرنشان کردند : ما باید اسلام و تشیع را به دیگران عرضه کنیم؛ اما باید دقت کنیم که نمی توانیم این آموزه ها را به کسی به اجبار تحمیل کنیم.
آیة الله علوی بروجردی یادآور شدند : به بیان جرج جرداق مسیحی، علی بن ابیطالب(ع) شخصیتی بود که بسیار مظلوم واقع شده است و وقتی از او سوال شد که بین مسیح و علی بن ابیطالب(ع) کدام را ترجیح می دهی بیان کرد که اگر بگویم علی بن ابیطالب را، مسیح پیامبرم است و نمی توانم؛ اگر بگویم مسیح را، با عقل و منطق جور در نمی آید.

در این هنگام از ترجمه فارسی دانشنامه امیر المومنین ع با حضور حضرت آیة الله علوی بروجردی ، استاد سید محمد صالحی کاشانی مترجم دانشنامه و جمعی از حوزویان که حقیر نیز افتخار حضور داشتم، رونمایی گردید.

«دانشنامه امام امیرالمؤمنین ع » در ۱۱ عنوان به طور گسترده ، فرازهایی از زندگی و سخنان امیرمومنان ع را گردآوری و شرح کرده است. نویسنده در مقدمه کتاب در ضمن ۱۱ شماره ویژگی‌های شخصیتی امام علی ع  را برشمرده است. پس از پیشگفتار ، نسب‌شناسی آن حضرت و توصیف خاندان پرکرامت بنی هاشم قرار دارد. تاکید بر موحد بودن پدران أمیرمؤمنان ع از جناب ابوطالب ع تا عبدالمطلب و عبدمناف و هاشم از دیگر مباحث این بخش است. توصیف تاریخ و چگونگی ولادت معجزه‌ آسای آن حضرت نیز در همین بخش قرار دارد.
 در بخش دوم کتاب، سیر تاریخی زندگی آن حضرت ارائه شده است.

مجاهدات أمیرمؤمنان ع در رکاب پیامبر عظیم الشأن اسلام (ص)، حوادث پیش و پس از رحلت پیامبر (ص)، داستان حجة ‌الوداع ، و غدیر خم ، و نزول آیه اکمال دین ، موضوع سقیفه ، و سیره آن حضرت در چگونگی تعامل با حکومت خلفای سه‌گانه، بخشی از مهم‌ترین مباحث این فصل از دانشنامه است. سخنان ‌آن امام همام پیرامون قرآن کریم و تفاسیر آن حضرت از آیات قرآن ، بخش سوم کتاب را شکل می‌دهد؛

چنانکه برشمردن فواید دعا و اهمیت آن از زبان مبارک امام و بخشی از ادعیه و مناجات‌های آن حضرت در موضوعات، مکان‌ها و زمان‌های مختلف در بخش چهارم کتاب مطرح شده است.
 نقل تعدادی از روایات پیامبر (ص) توسط أمیرمؤمنان ع با عنوان «مسند الأمام» در بخش پنجم کتاب گرد آمده است. وصایا، مواعظ و حکمت‌های ارزشمند آن حضرت به تفکیک در بخش ششم و سیره‌ علمی أمیرمؤمنان علیه‌السلام، بخشی از خطبه‌ها و سخنان آن حضرت در مورد تکریم علم و عالم و مذمت جهل و جاهل در بخش هفتم نقل شده است.
در بخش هشتم کتاب، احتجاجات آن حضرت با خلفا، مهاجرین، شورای شش نفره، عایشه، طلحه، زبیر و معاویه، همچنین مناظره با مسیحیان، یهودیان و زنادقه و منجًمین آمده است. قضاوت‌های آن حضرت در زمان رسول‌ اکرم (ص) و خلفا و ایام حکومتشان در بخش نهم و موضوع حکومت، حقوق حاکمان بر مردم و حق مردم بر حاکمان در بخش دهم قرار دارد. در آخرین بخش کتاب ، به جنگ‌های سه‌گانه امام بر ضد منحرفین از حق پرداخته شده است.

گفتنی است پدید آورنده این دانشنامه ، علامه فقید آیة الله محمد باقر شریف القُرَشی در سال ۱۳۴۴ق.

"شخصیت این حجت بزرگ الهی، آنچنان بلندمرتبه است که به تعبیر پیامبر أعظم ص جز او و خدا، کسی علی ع را نشناخت"در شهر نجف متولد شد. پدرش شیخ شریف از علمای نجف و نیای او  شیخ مهدی قرشی از شاگردان میرزای بزرگ شیرازی بود. باقر شریف از کودکی به تحصیل مشغول شد و پس از گذرانیدن دروس اولیه و آموختن ادبیات، از سال ۱۳۸۰ قمری به درس خارج فقه و اصول پرداخت. او از محضر اساتید بزرگی همچون آیات سید موسی بعاج، شیخ بشیر عاملی، شیخ محمد تقی ایروانی، سید محمود مرعشی نجفی، شیخ محمد طاهر آل شیخ راضی، آیة الله خویی و آیة ‌الله سید محسن حکیم بهره برد. به گفته وی، بیست سال در دروس مرحوم آیة الله خویی حاضر شده و مباحث علمی و مهم وی را در فقه و اصول نوشته است که به صورت خطی در کتابخانه امام حسن ع که مزار او در آن قرار دارد ،  در نجف نگهداری می‌شود.
مرحوم آیة الله باقر شریف قرشی، به همراه برخی علما و طلاب مانند محمدحسین حرزالدین به مقابله با کمونیسم و طرفداران آن پرداخته و با سخنرانی‌ها و اعلامیه‌های مختلف سعی بر آگاه کردن اقشار و عامه مردم داشته‌اند.

وی در پی گفتگو با شهید محمدباقرصدر رحمه الله علیه مصصم به تألیف کتبی روشمند در زمینه اهل‌بیت شد. به همین جهت تا کنون از حدود پنجاه اثر منتشر شده از او ، ۴۶ اثر راجع به اهل بیت علیهم‌السلام است. قرشی بارها به ایران سفر کرد و جایزه پنجمین سال کتاب ولایت در سال ۱۳۸۲ش به وی اهدا شد. اینجانب در دوسفر أخیر او در پایان دهه هشتاد شمسی ، توفیق آن را یافتم که بستر درمان و عمل ایشان را فراهم آورم.

وی سرانجام در روز یکشنبه ۲۶ رجب ۱۴۳۳ق برابر با ۲۸ خرداد ۱۳۹۱ش در نجف أشرف درگذشت و مرحوم آیة الله سید محمدسعید حکیم رحمه الله علیه بر پیکر او نماز گزارد. پیکر مقدس او در کتابخانه ای که وی سالها در آن به فعالیت مشغول بود و به کتابخانه امام حسن ع نامگزاری شده است ، بخاک سپرده شد.

 روحش شاد و نامش مانا.