عربستان اولین مقصد نخست وزیر جدید پاکستان

عربستان اولین مقصد نخست وزیر جدید پاکستان گروه تحقیق و تفسیر خبر- اولین سفر خارجی نخست وزیر جدید پاکستان به عربستان، بیانگر اولویت ریاض در سیاست خارجی اسلام آباد است که با مایه های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی می تواند قابل تحلیل باشد.

'راجا پرویز اشرف' نخست وزیر دولت پاکستان، یکشنبه ۲۵ تیر (۱۵ جولای) برای انجام سفر دو روزه رسمی و دیدار با مقامات عربستان عازم ریاض شد. پرویز اشرف دوشنبه با عبدالله بن عبدالعزیز پادشاه عربستان سعودی دیدار و درباره مسائل مربوط به روابط دوجانبه گفت وگو کرد. وی ضمن انجام مناسک عمره با پاکستانی های مستقر در عربستان نیز دیدار کرد. 'سید خورشید شاه' وزیر امور مذهبی پاکستان، راجا پرویز اشرف را در این سفر همراهی می کند.

"'راجا پرویز اشرف' نخست وزیر دولت پاکستان، یکشنبه ۲۵ تیر (۱۵ جولای) برای انجام سفر دو روزه رسمی و دیدار با مقامات عربستان عازم ریاض شد"رسانه ھای خبری در پاکستان نوشتند: این اولین بار در تاریخ پاکستان است که ھیات نخست وزیری این کشور برای سفر به خارج از افراد محدود تشکیل شده است.

نکته حائز اهمیت در سفر راجا پرویز اشرف آنست که وی عربستان را اولین مقصد خارجی خود انتخاب کرده است. این امر به منزله اولویت و اهمیت عربستان در سیاست خارجی پاکستان به خصوص سیاست خارجی پرویز اشرف است . هر چند انجام مناسک حج عمره بخشی از سفر پرویز اشرف را تشکیل می دهد اما انجام این مناسک برای فردی که در جایگاه یک نخست وزیر قرار گرفته است نمی تواند اولویت اصلی این سفر را به خود اختصاص دهد بنابراین اولویت اصلی سفر اشرف را باید در نکات دیگری جست که می تواند با مایه های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی قابل تحلیل باشد. 'محمد نعیم خان' سفیر پاکستان در عربستان اعلام کرده است که اولین سفر خارجی نخست وزیر پاکستان به کشور عربستان بیانگر روابط قوی دوستانه و برادرانه بین دو کشور است.

نکته دومی که جنس روابط عربستان و پاکستان را آشکار می سازد سطح هیئت سفر کننده است. عالی ترین سطح از نمایندگان پاکستانی (نخست وزیر و وزیر فرهنگ) به ریاض سفر کرده و با عالی ترین مقام در عربستان (ملک عبدالله) دیدار کردند. بنابراین رویکردی که در بین مقامات دو کشور وجود دارد علاوه بر بدنه دولت در سطوح عالی قابل مشاهده است. سال گذشته 'آصف علی زرداری' رییس جمهور پاکستان و 'یوسف رضا گیلانی' نخست وزیر سابق این کشور هر دو در فاصله کمتر از یک ماه به عربستان سفر کردند و با مقامات این کشور به خصوص پادشاه این کشور دیدار و گفتگو کردند.

به هر حال اکنون نوع نگاه در پاکستان به کشور عربستان نگاهی است که از تداوم سیاست های قبلی اسلام آباد نسبت به ریاض حکایت دارد.

"پرویز اشرف دوشنبه با عبدالله بن عبدالعزیز پادشاه عربستان سعودی دیدار و درباره مسائل مربوط به روابط دوجانبه گفت وگو کرد"نخست وزیر فعلی همانند مقامات سابق برای عربستان درجه ای از اهمیت قائل است که در محاسبات سبب شده وی اولین سفر خارجی خود را به این کشور انجام دهد.

** شرایط مشابه در ریاض و اسلام آباد

----------------------------------------------------

اکنون در عربستان و پاکستان تقریبا فضای یکسانی وجود دارد. از یک سو دولت در دو کشور زیر فشار است. در عربستان دولت به دلیل دستگیری 'شیخ النمر' روحانی شیعه توسط نیروهای امنیتی با موج شدیدی از اعتراضات و راهپیمایی های گسترده مواجه است. شیخ نمر باقر آل نمر رهبر شیعیان شرق عربستان علیه فساد حاکم بر حکومت آل سعود سخنرانی کرده بود.

در مقابل در پاکستان دولت به دلیل بازگشایی مسیر تدارکاتی ناتو با اعتراضات میلیونی مردم مواجه است. گفته می شود اعضای 'کنفرانس دفاع پاکستان' که ائتلافی متشکل از حدود ۴۰ حزب مهم سیاسی و مذهبی پاکستان است، در ادامه اعتراض های خود علیه بازگشایی مسیر تدارکاتی ناتو، به مرز چمن در مرز افغانستان رسیده و باعث بسته شدن مسیر تدارکاتی ناتو شده اند.

از سوی دیگر در دو کشور عربستان و پاکستان احتمال تغییرات بسیار زیاد وجود دارد. در عربستان تحولات اساسی از احتمالات در مورد مرگ عبدالله ناشی می شود. خبر مرگ وی کافی است تا رسانه ها جولان دهند و تنش در حلقه های داخلی قدرت در عربستان شدید تر شود.

"'سید خورشید شاه' وزیر امور مذهبی پاکستان، راجا پرویز اشرف را در این سفر همراهی می کند"نزاع بین شاهزاده هایی که قرار است بعد از عبدالله جایگزین شوند پس از درگذشت 'نایف بن عبدالعزیز' ولیعهد سابق کاملا آشکار شد. اما تغییرات در پاکستان به گونه دیگری است. در پاکستان نوع رفتار رییس جمهور فعلی و انتخابات آینده می تواند در این تغییرات تعیین کننده باشد. یوسف رضا گیلانی نخست وزیر سابق پاکستان به دلیل عدم پیگیری اختلاس آصف علی زرداری رییس جمهور پاکستان و ارجاع این موضوع به دادگاه سوییس با رای دادگاه عالی پاکستان از سمت خود برکنار شد. این اولین باری بود که قوه قضائیه در تغییر مقامات رده بالای پاکستانی مداخله می کرد.

اکنون تصمیم و نوع اقدام نخست وزیر جدید می تواند آینده سیاسی وی را مشخص کند. از طرفی انتخابات در پاکستان نزدیک است لذا اگر پرویز اشرف اقدامی انجام دهد که با استقبال عمومی مواجه شود ممکن است دوباره بتواند در آینده کابینه ای قوی با پشتوانه پارلمان داشته باشد.

** معادلات اقتصادی، سیاسی و فرهنگی

----------------------------------------------------

'اقتصاد' را می توان دال برتر سفر اشرف به عربستان دانست. زمانی که بحث اقتصادی مطرح می شود باید به وضعیت اقتصادی دو کشور توجه کرد. اقتصاد عربستان و پاکستان را می توان با واژه 'عدم توازن' توضیح داد زیرا به همان میزان که پاکستان کشوری بسیار فقیر است تا جایی که بر اساس برخی از برآوردها و به گفته کارشناسان پاکستانی سالانه بیش از ۴۵۰ هزار کودک در این کشور بر اثر سوء‌تغذیه جان خود را از دست می‌دهند؛ عربستان کشوری بسیار پروتمند است تا جایی که گاهی ثروت اهمیت ذاتی خود را در این کشور از دست می دهد و به ابزار سیاست یا فرهنگ تبدیل می شود.

"رسانه ھای خبری در پاکستان نوشتند: این اولین بار در تاریخ پاکستان است که ھیات نخست وزیری این کشور برای سفر به خارج از افراد محدود تشکیل شده است"

در تحلیل روابط عربستان و پاکستان اقتصاد دریچه ورود به سایر ابعاد از روابط دو جانبه این دو کشور است. به عبارتی اقتصاد یک کشور ورشکسته می تواند سیاست و جهت گیری فرهنگ در این کشور را تعیین کند. بدون توجه به رویکردهای مارکسیستی و کمونیسی می توان اقتصاد را تعیین کننده مشی دولت دانست زیرا اقتصاد ابزار اقدام، واکنش و یا انفعال در امورد سیاسی و فرهنگی است. کشورهای ثروتمندی همانند عربستان اقدامات فرهنگی و سیاسی را به پشتوانه اقتصاد غنی خود انجام می دهد. با این توضیح می توان گفت که بخشی از روابط سیاسی اسلام آباد – ریاض رنگ و بوی اقتصادی دارد.

در بین کشورهای اسلامی تنها پاکستان است که با عنوان 'جمهوری اسلامی پاکستان' سلاح هسته ای دارد. این موضوع توجه سعودی ها را بسیار جلب کرده است. زیرا گفته می شود عربستان به دنبال خرید موشک هایی با قابلیت حمل کلاهک هسته ای از پاکستان است. گفته می شود که مذاکرات مخفیانه ای بین عربستان و پاکستان برای خرید تسلیحات هسته ای وجود دارد که هدف اصلی عربستان از این امر مقابله با برخی از قدرت های منطقه ای از جمله عراق، رژیم صهیونیستی و جمهوری اسلامی ایران است. ارتقای روابط شورای همکاری خلیج فارس و پاکستان نیز با رهبری عربستان هدایت می شود.

"نکته حائز اهمیت در سفر راجا پرویز اشرف آنست که وی عربستان را اولین مقصد خارجی خود انتخاب کرده است"در دورانی که پاکستان به دلیل انجام آزمایش هسته ای از سوی امریکا مورد تحریم قرار گرفت عربستان روزانه ۵۰ هزار بشکه نفت به اسلام آباد صادر می کرد. قرار است در جریان این سفر از شرکت های عربستانی برای سرمایه گذاری در پاکستان درخواست کمک شود.

به لحاظ سیاسی در دوران حکومت طالبان بر کابل، امارات در کنار عربستان و پاکستان دولت طالبان در افغانستان را به رسمیت شناختند و با آن رژیم روابط سیاسی برقرار کردند. پاکستان و عربستان از رهبران اصلی در سازمان کنفرانس اسلامی هستند. همواره عربستان سعودی در جنگ هند و پاکستان و همچنین در موضوع استقلال بنگلادش از پاکستان از موضع اسلام آباد حمایت کرد.

در سازمان کنفرانس اسلامی نیز تاکنون عربستان در موضوع کشمیر از پاکستان حمایت کرده است. در دهه ۸۰ پاکستان و عربستان از مجاهدین افغان در برابر نیروهای شوروی حمایت کردند. در فعالیت های هسته ای، ریاض ضمن حمایت از فعالیت های هسته ای پاکستان، اولین آزمایش هسته ای این کشور در دهه ۷۰ را ستود.

اکنون سیاست دو کشور در قبال بسیاری از مسائل منطقه ای و بین المللی همگرا است . یکی از موضوعاتی که در مذاکره پرویز اشرف با مقامات سعودی جایگاه ویژه ای دارد بحث صلح در منطقه است و بی تردید اکنون تحولات در دو حوزه کشورهای عربی و افغانستان نقش تعیین کننده ای در صلح منطقه ای خواهند داشت.

"این امر به منزله اولویت و اهمیت عربستان در سیاست خارجی پاکستان به خصوص سیاست خارجی پرویز اشرف است "با آغاز انقلاب عربی در بحرین کشور پاکستان برخی از نیروهای خود را با تغییر تابعیت به استخدام نیروهای امنیتی بحرین درآورد تا از این طریق در برابر خیزش های مردمی این کشور به عربستان و خاندان سلطنتی بحرین کمک کند. این اقدام با واکنش محافل داخلی و اعتراض برخی از کشورهای منطقه ای مواجه شد اما موضوعی بود که رضایت ریاض را در پی داشت. اکنون که پس از یک سال دامنه بحران های عربی قوی تر از گذشته در ریاض احساس می شود عربستان می تواند از توان نیروهای پاکستانی در ادامه روند سلطنت آل سعود بهره مند شود. نیروهای نظامی پاکستانی در آموزش نیروهای عربستانی نقش ویژه ای ایفا می کنند. این امر به دلیل جمعیت بسیار زیاد پاکستان و تلاش برای کسب درآمد اهمیت اقتصادی قابل توجهی برای اسلام آباد دارد.

از طرفی تحولات در افغانستان بخشی از سرنوشت صلح در منطقه را رقم می زند. عربستان سعودی را می توان یکی از دلال های قدرتمند بازی قدرت در افغانستان دانست که با اقدامات و ابزارهای خود توانسته است در روند تحولات این کشور و بحث مذاکره طالبان با امریکا نقش مهمی برای خود تعریف کند. بخش دیگری از مذاکرات بین مقامات اسلام آباد – ریاض را ثبات منطقه ای تشکیل می دهد. بی تردید دلارهای حاصل از فروش نفت عربستان می تواند در جهت ثبات و یا بی ثباتی منطقه عمل کند.

عرصه دیگر روابط دوجانبه را روابط فرهنگی تشکیل می دهد.

"'محمد نعیم خان' سفیر پاکستان در عربستان اعلام کرده است که اولین سفر خارجی نخست وزیر پاکستان به کشور عربستان بیانگر روابط قوی دوستانه و برادرانه بین دو کشور است"در این بخش دین مهمترین نقش را ایفا می کند و به عنوان بخشی از فرهنگ محسوب می شود. در سفر پرویز اشرف به عربستان تنها وزیر امور مذهبی نخست وزیر را همراهی می کند. در هر دو کشور گرایش های مذهبی مبتنی بر آموزه های اهل سنت وجود دارد و همین گرایش بخش مهمی از سیاست دو کشور را شکل می دهد. اما در روابط فرهنگی عربستان و پاکستان علاوه بر آنکه دین یک وجه اشتراک است، اقتصاد هم به موازات دین نقش اساسی ایفا می کند. در دوران حکومت ضیاء الحق بر پاکستان حمایت های عربستان از برنامه 'اسلامی سازی' در پاکستان یکی از عوامل موثر در سیاست های فرهنگی اسلام آباد بود.

امروزه کمک به انجام فعالیت های آموزشی و فرهنگی پاکستان یکی از مهمترین عرصه های روابط دوجانبه را تشکیل می دهد. ساخت مساجد و مدارس مذهبی یکی از ابعاد مهم همکاری دو کشور است . مسجد فیصل در اسلام آباد که به نام شاهزاده عربستانی ساخته شده است جلوه بارزی از همکاری فرهنگی را تشکیل می دهد.

برای مردم پاکستان نیز عربستان یکی از مهمترین مقاصد مهاجرت محسوب می شود زیرا علاوه بر آنکه عربستان برای مهاجرین پاکستان اهمیت مذهبی دارد می تواند بازار کار مناسبی محسوب شود. گفته می شود که اکنون حدود یک و نیم میلیون مهاجر پاکستانی در عربستان سکونت دارند.

"عالی ترین سطح از نمایندگان پاکستانی (نخست وزیر و وزیر فرهنگ) به ریاض سفر کرده و با عالی ترین مقام در عربستان (ملک عبدالله) دیدار کردند"این مهاجران در سال گذشته از درآمدهای خود حدود ۷/۲ میلیارد دلار پول به کشور خود فرستاده اند و گفته می شود که در سال جاری میلادی این رقم به ۳ میلیارد دلار خواهد رسید. همچنین سالانه حدود ۲۰۰ هزار پاکستانی با سفر به عربستان مراسم حج عمره را به جای می آوردند و تقریبا به همین میزان مناسک حج تمتع را انجام می دهند.

تحقیق**م.پ**1358

انتهای خبر / خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) / کد خبر ۸۰۲۳۴۲۹۰