فصلی از دانشگاه پلی تکنیک کالیفرنیا؛ از حساسیت کلاس‌ها تا دوران کرونا

نوشتن، تنها راهِ ثبت مکتوب مسایل و دغدغه های ذهنی است. درباره ترم زمستانی که گذشت، و خلاصه مشاهدات، چندکلامی به این شرح تنظیم شد.
از روز ۶ژانویه تا جمعه ای که گذشت (۱۳ مارچ)، درگیر تدریس در پنج کلاس دانشگاه ایالتی پلی تکنیک کالیفرنیا بودم. مقاومت مصالح دو (دو کلاس)، آزمایشگاه مصالح/طرح اختلاط بتن(دو کلاس) و برنامه نویسی با ویژوال بیسیک (یک کلاس).

موارد زیر شاید مرور مختصری باشد بر مشاهدات ترم زمستان:

مقاومت مصالح (۲)
«مقاومت مصالح» یکی از دروس پایه ای برای برخی رشته های مهندسی محسوب می شود. کلاسِ این درس به صورت "مشترک" با حضور دانشجویان رشته های مکانیک، هوافضا، عمران، مهندسی پزشکی و... برگزار می شود.

"از روز ۶ژانویه تا جمعه ای که گذشت (۱۳ مارچ)، درگیر تدریس در پنج کلاس دانشگاه ایالتی پلی تکنیک کالیفرنیا بودم"در یکی از کلاسها ۳۷ دانشجو و در دیگری ۲۰ دانشجو حضور داشتند. با توجه به اینکه این بچه ها قبلا واحد استاتیک، و مقاومت مصالحِ یک، را گذرانده اند لذا انتظار ذهنی این بود که در حل مسئله، توانمندی نسبی داشته باشند. جلسه اول را به مرور مفاهیم استاتیک و مقاومتِ یک گذراندیم، ولی جلسه دوم وقتی که کوئیز(امتحان) از استاتیک گرفتم، نتایج خیلی ناامیدکننده بود. عملا امتحان نشان می داد که بخش قابل توجهی از کلاس (و البته نه همه) دو درس قبلی را صرفا «پاس» کرده اند و چون «مفاهیم» جا نیفتاده، توان «حل مسئله» در بخشی از بچه ها نیست (بنابراین جلسه سوم را هم باز به مرور و حل مسئله از گذشته اختصاص دادم). این موضوع به شکل محسوسی متفاوت با دانشجوهای ژاپنی است.

می توان گفت که بچه های ژاپنی علاوه بر درک روشن از مفاهیم «پایه»، ریاضیات قویتری هم دارند و مثلا مشتق و انتگرال را در حل مسایل مکانیک بهتر بکار می گیرند. (در دانشگاه با ranking مشابه)
 
قبلا هم چندین نوبت نوشتم که این استنباط در برخی وجود دارد که «آموزش مهندسی» به وضع فعلی در آمریکا دچار اشکال است. مثلا «مفاهیم پایه ای» مانند مفهوم ممان اینرسی و نقش "I" یا شعاع ژیراسیون "r" در فرمولها برای دانشجوی سال سوم هنوز روشن نیست. در ژاپن اینگونه نیست. این را با اساتید دپارتمان «آموزش مهندسی» چند نوبت صحبت کرده ام و عمدتا قبول دارند! درباره علل این موضوع نمی خواهم نتیجه گیری کنم ولی یکی از دلایل این است که اساسا سیاستگذارانِ آموزش مهندسی، نگرانی از کمبود نیروی انسانیِ کیفی و «ذهن ریاضی» ندارند.

"کلاسِ این درس به صورت "مشترک" با حضور دانشجویان رشته های مکانیک، هوافضا، عمران، مهندسی پزشکی و.."مشکل را جای دیگری حل کرده اند! به قدرِ کافی (یا حتی بیشتر از کافی) دانشجویِ با پایه (بسیار)قوی ریاضی از هند و چین به این کشور «ورودی» داشته/دارد/خواهد داشت. از مصر و ترکیه و ایران و... هم که جای خود دارد.
مثلا در بحث تئوری تیرها و محاسبه خیز تیر، تکنیک ۴بار انتگرالگیری، جایی است که نقطه ضعفهای پایه ای بچه ها در انتگرال هویدا می شود.

در ضمن، دریک کلاس متشکل از رشته های مختلف، به شکل محسوسی بچه های رشته مکانیک نمرات بهتری در حل مسئله می گرفتند. انگار به نحوی می شود اثر «بازار کار» را روی رُتبه و رشته دانشجوها دید.

حساسیت شدید به نمره/عدم غیبت
همچنان این دو موضوع برایم بیش از انتظار است. بچه ها به ندرت بدون اطلاع (ایمیلی) در کلاس غیبت دارند و حتما اگر امتحان/کوئیز را بخاطر غیبت از دست بدهند، تقاضا می کنند که به نحوی بتوانند آنرا جبران کنند.

این حساسیت به نمره اساسا باعث نوعی نظم در رفتار فردی شده (مثلا حتی تاخیر در ورود به کلاس به ندرت رخ می دهد). همچنان گمان می کنم دلیلش گران بودن شهریه ای است که دانشجو می دهد و لذا نمی خواهد پول و عمرش تلف شود. (یادداشت قبل در این بحث)

ساعات حضور در دفتر (یا  Office hours)
طبق روال همه دانشگاهها، هریک از اساتید موظفند که ساعاتی را به عنوان ساعتِ حضور در دفتر، در برنامه کاری خود اعلام کنند.
این موضوع جدّیتر از تلقی شخصی من بود و پایانِ ترم گذشته تعدادی کامنت(گلایه!) در ارزیابیهای دانشجوها دیدم که نوشته بودند "ساعات حضور در دفتر منظم نبوده و ما رفتیم و نبود!". با آن تجربه، این ترم تقریبا تمام ساعاتِ مذکور را منتظر نشستم. جالب اینجا بود که دانشجوها حتما در این ساعت مراجعه می کنند و از سوالاتِ پیش پاافتاده تا سوالات مربوط به تکلیف هفته را جویا می شوند.

"با توجه به اینکه این بچه ها قبلا واحد استاتیک، و مقاومت مصالحِ یک، را گذرانده اند لذا انتظار ذهنی این بود که در حل مسئله، توانمندی نسبی داشته باشند"خصوصا در درس مقاومت مصالح، بلااستثناء هر هفته بچه هایی که از تکلیفِ آن هفته سوال دارند می آیند و عنوان می کنند که تا اینجای مسئله را حل کرده ایم ولی از اینجا به بعد گیر افتاده ایم و چه بایدمان کرد؟
چیزی که نوعا در حل المسایلها پاسخش موجود است ولی می خواهند از این فرصت گفتگو استفاده کنند.

به گمانم این روال خوبیست که در جریان است و بخشی از جریان «گفتگو» بین دانشجو و استاد را فراهم می کند.

ایمیل ها و انتظار/توقع
ترم قبل در ارزیابی تعدادی از دانشجوها نوشته شده بود که «به ایمیلِ ما پاسخ داده نشده است!» این ترم تلاش شد که به ایمیلها به روز (یا حتی به ساعت) پاسخ بدهم. روز جمعه (۱۳ مارچ) آخرین روزِ ترم بود. روز شنبه (۱۴ مارچ) رئیس دانشگاه ایمیل زد که بخاطر #کرونا تمام امتحانات پایان ترم (این هفته) باید حذف شود و دانشجوها، سه گزینه خواهند داشت:
یک- امتحان را آنلاین بدهند (تا وارد محوطه دانشگاه نشوند)؛
دو- در کارنامه، درس "ناتمام" درج شود تا ترم بهار (بعد از کرونا) برگشته و امتحان بدهند؛
سه- دانشجو می تواند از استاد بخواهد تا بر اساس نمره امتحان میان ترم و همچنین تکالیف طول ترم، نسبت به تعیین نمره فاینال تصمیم بگیرد؛

به محض اعلام این نظر رئیس دانشگاه، رگبار ایمیل دانشجویان سرازیر شد که (اگر بخواهیم گزینه سه باشیم) نمره ما چقدر است؟! تمام روز یکشنبه و دوشنبه این هفته را مشغول برگه صحیح کردن بودم در حالی که اخبار اعلام می کرد «سانفرانسیسکو قرار است #قرنطینه شود» و مواد غذایی تهیه کنید. روز سه شنبه ظهر نمره ها را به همه ایمیل کردم و بالاخره ساعت دو برای خرید مواد غذایی بیرون رفتم. ساعت پنج عصر رئیس گروه تلفن زد که: «یکی از بچه ها ایمیل زده که ما هرچه ایمیل می زنیم استاد جواب ایمیل ما را نمی دهد و ما کلاً بلاتکلیف رها شده ایم (!؟)» گفتم که نمره همه را بر اساس هفت کوئیز و هفت هوم ورک اعلام کرده ام.

شاید در فاصله ای که درگیر تصحیح اینهمه برگه و نمره بوده ام ایمیل زده.
به خانه رفتم و دیدم بله! ظاهرا ساعت هشت دیشب ایمیل زده که در نمره یکی از کوئیزهایش اشتباه شده و از هشتِ شب دوشنبه تا ظهرِ سه شنبه، سه ایمیل زده و چون پاسخ نگرفته به رئیس گروه شکایت کرده! خلاصه داستانی است این ایمیل جواب دادنها و توقعِ پاسخ. واقعا وقت زیادی می گیرد (خصوصا وقتی تعداد کلاسها و دانشجو زیاد باشد).

زبان کامپیوتر
در بحث انتقال تنش (stress transformation) پس از معرفی فرمولها و حل چند مساله، گفتم «نمره اضافه» (Extra credit) برای کسانی در نظر گرفته خواهد شد که یک کُد متلب یا برنامه ویژوال بیسیک بنویسند که کامپیوتر بتواند تنش جدید را بر اساس زاویه دوران محاسبه کند. جالب این بود که وقتی از دانشگاه به خانه رسیدم دیدم چهار نفر ایمیل زده اند و کُد را نوشته و ارسال کرده اند! یعنی فقط به فاصله حدودا بیست تا سی دقیقه بعد از اتمام کلاس.
این یکی از تفاوتهای نسل جدید مهندسین جوان امروز با نسل ماست که بچه ها عموما با کامپیوتر آشنا تر هستند و نیازهای برنامه نویسی خود را (حداقل با متلب) می توانند راه بیندازند. بلااستثنا همه ی پنجاه و هفت نفر یک کد فرستادند که خدای نکرده نمره اضافه حیف نشود!  

کرونا و کلاسهای آنلاین برای ترم بعد
همچنان که گفته شد تردد در محوطه دانشگاه فعلا (تا یک ماه آینده) ممنوع است و کلاسها باید آنلاین برگزار شود. برای ترم آینده قرار است که طراحی سازه فولادی و همچنین دو آزمایشگاه بتن تدریس کنم.

"جلسه اول را به مرور مفاهیم استاتیک و مقاومتِ یک گذراندیم، ولی جلسه دوم وقتی که کوئیز(امتحان) از استاتیک گرفتم، نتایج خیلی ناامیدکننده بود"هیچ دیدی ندارم که درسِ آزمایشگاهی (که باید در آن قطعه ساخت و شکست!) را چطور می شود آنلاین درس داد؟ مثلا تست کشش فولاد به شکل آنلاین چگونه است؟! ... روزگار کرونایی، ترم کرونایی. تا چه بازی رخ نماید.

* توضیح اینکه تقویم آموزشی برخی دانشگاهها بر مبنای Semester است و برخی بر مبنای Quarter. در حالت نخست، دو ترم پائیز و بهار در تقویم آموزشی یکسال قرار دارد و در حالت دوم، سه کوارتر پائیز، زمستان، بهار.

* استاد دانشگاه پلی تکنیک کالیفرنیا