بیشترین توسعه و عمران حرم در دوران پادشاهان صفوی رخ داده است

ایسنا/خراسان رضوی استادان و هنرمندان زیادی با توجه به مهارت، حکمت و با بهره‌گیری از علومی چون معماری، نگارگری، تاریخ، هنر و اسطوره‌شناسی فضاهایی از حرم چون صحن‌ها، رواق‌ها و گنبدها را به صورتی نمادین آراسته‌اند تا با این روش بنیادهای فرهنگ ایرانی و اسطوره‌های اسلامی به نمایش درآیند.

رجبعلی لباف‌خانیکی، پژوهشگر و باستان‌شناس خراسانی، در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص تاریخچه و معماری حرم رضوی اظهار کرد: از سال ۱۰۱۰ هجری قمری که تجدید طلاکاری گنبد حرم مطهر به دستور شاه عباس صفوی آغاز شد، اقدامات اساسی او جهت گسترش و رونق بی‌چون و چرای حرم رضوی گسترش یافت.

وی اضافه کرد: جهت احقاق ایده‌های پادشاه مقتدر صفوی معماران، هنرمندان و خوش‌نویسان نام‌آور در مشهد گرد آمدند و شاهکار آفریدند. برای مثال بر کتیبه مینایی ساقه گنبد نوشته شده هنگامی که شاه عباس در سال ۱۰۱۰ هجری قمری با پای پیاده از اصفهان به مشهد آمد، طلاکاری گنبد را آغاز کرد و کار طلاکاری در سال ۱۰۱۶ هجری قمری به اتمام رسید. خطاط کتیبه علیرضا عباسی و نام زرگرهای آن کمال‌الدین محمد نازل یزدی و محمدباقر ابن حاج زمان جیرانی بوده‌اند.

این پژوهشگر خراسانی ادامه داد: اندکی پس از طلاکاری گنبد به دستور شاه عباس صندوقی بالای مرقد امام رضا(ع) نیز با ورقه‌های طلایی کوچک و بزرگ مکتوب به خط ثلث و نستعلیق علیرضا عباسی نصب شد.

لباف‌خانیکی خاطرنشان کرد: پس از آن سال‌ها نیز چندین بنا و فضای معماری در مجاورت بقعه امام هشتم(ع) ساخته شد. یکی از آن فضاها رواق توحیدخانه بود که گویا به درخواست ملا محسن فیض کاشانی در شمال بقعه ساخته شده است.

وی گفت: رواق دیگر که به گنبد الله‌ وردیخان مشهور است، در مشرق توحیدخانه و به دستور الله‌ وردیخان، سردار مشهور شاه عباس، ساخته شد و او بعد از فوت در همان محل به خاک سپرده شد.

ویژگی این بنا تزیینات زیبای خیره‌کننده آن است که با کاشی‌های معرق شکل گرفته است.

این پژوهشگر خراسانی اضافه کرد: بر ورودی باشکوه سمت شرقی آن بنا کتیبه‌ای بر زمینه کاشی گل و بوته‌دار نشسته که بر آن معمار بنا به نام امیر ابن حاج محمود نظرانی و تاریخ بنا به سال ۱۰۲۳ هجری قمری مشاهده می‌شود اما مهم‌ترین اتفاقی که در عصر شاه عباس اول صفوی در حرم مطهر رخ داد، گسترش و بازسازی صحن کهنه(صحن انقلاب اسلامی) بود.