جشنواره مد و لباس معلق بین بی‌کارکردی و تاثیرگذاری / مد و لباس فجر، جشنواره‌ای برای مردم؟

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو- طهورا میرزایی‌زاده؛ با اخطار حراست برج آزادی، قدم‌هایم را کند می‌کنم. می‌گوید اجازه ورود ندارید، افتتاحیه ساعت دو بعد از ظهر است! ساعت یازده روی تلفن همراهم دهان کجی می‌کند. دوباره کانال‌ها و پوستر جشنواره را چک می‌کنم و خبری از اعلام ساعت جداگانه برای افتتاحیه نمی‌بینم! تمام خبر‌ها حاکی از آن است که روز ۲۸ بهمن ساعت ۹ صبح تا ۱۸ بعد از ظهر، روز اول جشنواره بین المللی مد و لباس فجر است! تمام مدتی که منتظر هماهنگی برای ورود هستم، افرادی را می‌بینم که یا طبق گفته اطلاعیه‌ها یا با دیدن بنر‌های نصب شده در میدان آزادی برای دیدن جشنواره می‌آیند و با جمله «الان بازدید نداریم» متعجب می‌شوند و به کلی می‌روند.

دهمین جشنواره بین المللی مد و لباس فجر نیز بدین صورت، آغاز به کار کرد که البته بخشی از مشکلاتی که در روند برگزاری پیش آمدند مربوط ستاد ملی مبارزه با کرونا و مجوزهایی‌ست که باید صادر می‌شدند. اما به صورت کلی در میان جشنواره‌های فجر، یکی از جوان‌ترین و نوپا‌ترین جشنواره‌ها، جشنواره بین المللی مد و لباس فجر است که در این روز‌ها قدم به وادی یک دهه تجربه گذاشته‌است؛ و سنگ محکی‌ست برای ارزیابی آنچه در طول یک سال و در فاصله بین جشنواره‌ها در دنیای مد و لباس اتفاق افتاده‌است.

هرسال به نام یک گوشه از ایران

مکران، گستان و خراسان شمالی و در حال حاضر کاشان، سه سال متوالی‌ست که هر یک جداگانه موضوع جشنواره مد و لباس قرار گرفته‌اند. آن هم با این رویکرد که طراحان از نماد‌های ایرانی، سنتی و غنی هر یک از آن‌ها به خلاقیتی در طراحی لباس ایرانی-اسلامی دست پیدا کنند.

"گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو- طهورا میرزایی‌زاده؛ با اخطار حراست برج آزادی، قدم‌هایم را کند می‌کنم"ساغر محمدی طراح لباس و شرکت‌کننده جشنواره مد و لباس فجر می‌گوید: «انتخاب موضوع بسیار در هماهنگی آثار در بخش نمایش تاثیرگذار بوده است. وقتی وارد نمایشگاه می‌شوید تکلیف‌تان مشخص است و می‌دانید با چه دیدگاه و پیش‌زمینه‌ای باید آثار را تحلیل کنید.»

انتخاب موضوع علاوه بر اینکه باعث یکپارچگی شده‌است، اما درمیان آثار ارسالی و برگزیده برای نمایش و مرتبط با موضوع جشنواره، آثاری نیز به چشم می‌خورند که بدون در نظر گرفتن موضوع طراحی برای نمایش داوری شده‌اند که در آن‌ها صرفا خلاقیت طراح مد نظر قرار گرفته‌است. همچنین یکی دیگر از شرکت کنندگان می‌گوید: «انتخاب موضوع و اعلام آن در زمان کوتاه باعث می‌شود که کسانی به موضوع بپردازند که مهارت‌های بالاتری در دوخت دارند و هر سال متناسب با موضوع طراحی‌ها به سمت خاصی گرایش دارند به عنوان مثال در حال حاضر با وجود موضوع کاشان در طراحی‌ها اشکال هندسی را بیشتر مشاهده می‌کنیم.»

مد و لباس فجر، جشنواره‌ای برای مردم؟

اما نکته مهم در برگزاری چنین جشنواره‌ای آن است که بتوان بازخورد و نتیجه کار را به مرور در متوسط مردم جامعه مشاهده کرد. پس از هزینه‌های بسیار و یک کار اجرایی بزرگ برای نمایش آثار در جشنواره، باید دید در طی این ده سال آیا جشنواره‌ها توانسته‌اند در حوزه ایجاد ذائقه و فرآیند مد سازی موثر باشند و جشنواره برای جامعه کاربردی دارد یا خیر؟

ساغر محمدی در اینباره می‌گوید: «همیشه اعتراض من درباره جشنواره این بوده است که چرا اثار هیچ تاثیری در جامعه ندارند و جشنواره نقش بسیار کمی در مد و لباس جامعه دارد؛ و صرفا چند مزون شناخته شده می‌توانند در جشنواره کالکشن سازی کنند و بیش از پیش مطرح شوند.» او در ادامه می‌گوید: «همیشه در نمایشگاه با کار‌های عجیبی مواجه می‌شوم که قابل پذیرش افراد جامعه نیستند و صرفا برای دل خود طراح، طراحی شده‌اند.»

همچنین شرکت کننده دیگری در خصوص اثرگذاری طراحی‌ها در جامعه می‌گوید عکس آثار منتخبی که جایزه به آن‌ها تعلق گرفته‌است را جایی نمی‌توان پیدا کرد در حالی که وقتی کاری انجام می‌شود باید بازخورد آن در جامعه نیز معلوم باشد. این موضوع برای شرکت کنندگان نیز حائز اهمیت است چرا که با ملاک‌های داوری و سلیقه داروان نیز می‌توان آشنایی پیدا کرد، ولی این موضوع حتی برای شرکت کنندگان نیز به صورت شفاف وجود ندارد.

میلاد افشین‌منش، مدیرعامل مزون حریران در خصوص کمرنگی بازتاب جشنواره برای افراد جامعه، ضمن بیان نظر خود، نسبت به آینده جشنواره مد ولباس فجر اظهار امیدواری می‌کند و می‌گوید: «جریان مد سازی در هر کشور، متاثر از عوامل متعددی از جمله رسانه‌های داخلی آن کشور و یا حتی رسانه‌های خارجی آن است و در این میان نهاد‌های ذیربط به میزان پتانسیل اثرگذاری خود در فضای کشور می‌توانند در این جریان مدسازی نقش پررنگ یا کمرنگ داشته باشند.

جشنواره مد و لباس فجر باتوجه به گردآوری برندها، طراحان و اساتید حوزه مد و لباس زیر یک سقف، در جریان مدسازی بی تاثیر نبوده و منشا اثر خواهد بود.»

علاوه بر این، با نگاهی به مجموعه آثار موجود در نمایشگاه به این موضوع نیز می‌توان پی برد که سطح خلاقیت در میان بسیاری از آثار آنچنان که باید بالا نیست و در طراحی‌ها از نماد‌های آماده بدون هیچ خلاقیتی استفاده می‌شود. از پارچه‌هایی با چاپ آماده که دارای نقوش تذهیب و اسلیمی موجود در بنا‌های سنتی، بدون هیچ گونه نوآوری در لباس استفاده می‌شود؛ و حتی اندک آثاری نیز به چشم می‌خورند که طبق گفته‌های قبلی از شرکت کنندگان، طرح‌های عجیبی هستند که شاید وجودشان به پایین آمدن سطح جشنواره دامن می‌زند.

در حالی که یک نگاه اجمالی به تولیدات تعداد زیادی از مزون‌ها نشان می‌دهد با سطح تولیدات بالا در ایجاد ذائقه برای مخاطبان خود موفق‌تر عمل می‌کنند؛ و این مسئله خود می‌تواند نشان دهنده این باشد که سطح درصد قابل توجهی از آثار موجود در نمایشگاه پایین‌تر از توقع افراد جامعه است. ساغر محمدی نیز چنین بیان می‌کند: «به هرحال در داوری آثار سلیقه شخصی تا حدودی موثر است، ولی در مزون‌ها شاید بتوانیم آثار بسیار قوی‌تری را نسبت به آثار جشنواره مشاهده کنیم.»

مرتبط با این موضوع یکی از شرکت کنندگان می‌گوید که با نگاهی با آثار راه یافته به جشنواره می‌توان دریافت تنها حدود ۶۰ درصد از آثار قابلیت حضور در جشنواره را داشته‌اند، اما در خصوص این موضوع نمی‌توان چندان به داوران خرده گرفت بلکه باید بازگشت و به سیاست‌های پشت برگزاری جشنواره نگاه کرد، شاید می‌خواهند آثار موجود در جشنواره به حد نصابی رسیده و صرفا نمایشگاهی را برگزار کرده باشند.

طراحانی که با اتمام جشنواره فراموش می‌شوند

ارتباط طراحان با تولیدکنندگان یکی دیگر از سرفصل‌ها و اهدافی است که جشنواره و کارگروه ساماندهی مد و لباس در پی آن هستند. افشین‌منش در اینباره می‌گوید: «در نشست‌های حاشیه این جشنواره چنین فرصتی برای ارتباط طراحان و تولیدکنندگان دیده شده است. البته تمایل تولیدکنندگان به تولید پرتیراژ یک اثر به عوامل مختلفی از جمله سلیقه مخاطبان آن تولیدکننده، استراتژی‌های آن برند، امکان توافقات فیمابین و ...

"می‌گوید اجازه ورود ندارید، افتتاحیه ساعت دو بعد از ظهر است! ساعت یازده روی تلفن همراهم دهان کجی می‌کند"بستگی دارد.».

اما ساغر محمدی گله و مطالبه اصلی خود از کارگروه ساماندهی مد و لباس را در همین بخش ارتباط گیری با تولیدکنندگان بیان می‌کند و می‌گوید: «بیشترین انتقاد من به جشنواره این است که چرا طراح بعد از جشنواره رها می‌شود و بعد از آن هیچگونه حمایتی انجام نمی‌شود تا طراحان برای بهتر کار کردن انگیزه داشته باشند. حداقل کاری که کارگروه ساماندهی مد و لباس می‌تواند انجام دهد این است که لیست تولیدکنندگان و طراحان و سبک کاری آن‌ها را داشته باشد و وظیفه ارتباط دهی را به عهده بگیرد. وگرنه صرفا انتخاب چند اثر برای یک نمایشگاه چند روزه، چاره کار ما در حوزه مد و لباس کشور نیست.» همچنین محمدی عقیده دارد صرف نمایش داده شدن لباس در جشنواره و گرفتن کد شیما (مالکیت معنوی اثر) برای طراح سودی نخواد داشت.

امیدواری به آینده

با این وجود عقیده بر این است که جشنواره مد و لباس فجر یک جشنواره تخصصی است که می‌تواند برای افراد زیادی الهام بخش باشد همانطور که سید محمود لاجوردی، دبیر بخش پوشش سر در دهمین جشنواره مد و لباس فجر نیز می‌گوید: «بخشی از جشنواره دولتی و بخشی از آن خصوصی است. دولت فضایی را فراهم می‌کند که طراحان در آن شرکت کنند؛ و محیطی برای تبادل نظر و دیدن آثار دیگران شکل می‌گیرد که از این جهت کمک کننده است، اما میزان موفقیت جشنواره از طرفی به این بستگی دارد که شرکت کنندگان چه میزان از این فضا استفاده کرده باشند.»

همچنین لاجوردی عقیده دارد که افراد عادی نیز وقتی به این نمایشگاه آمده و کار‌ها را مشاهده می‌کنند در درک بصری آن‌ها از هارمونی رنگ و.. تاثیر می‌گذارد.

ولی به صورت کلی آورده این جشنواره برای طراحان بیشتر از مردم عادی جامعه است. علاوه بر این لاجوردی این جشنواره را در جریان‌سازی نیز موثر می‌داند و تاکید می‌کند برای تغییر فرهنگی در حوزه پوشش جامعه صرفا برگزاری نمایشگاه کفایت نمی‌کند؛ و مدت‌ها باید روی این فرهنگ کار کرد.

افشین‌منش نیز بیان می‌کند: «آثار به نمایش گذاشته شده در هر دوره از جشنواره می‌تواند برای دانشجویان رشته‌های طراحی لباس و مد، ایده بخش و سبب ارتقای صنعت مد و پوشاک کشور گردد. همانطور که یک اثر هنری می‌تواند الهام‌بخش ایده‌ای برای کاربرد باشد، جشنواره مد و لباس فجر نیز با ایجاد بخش رقابتی، به سمت طراحی کاربردی لباس‌های اجتماع و منطبق با فرهنگ اسلامی– ایرانی گام برداشته است.»

در انتها با توجه به مجموع نظرات و مشاهدات می‌توان گفت اگرچه می‌توان نسبت به آینده جشنواره بین المللی مد و لباس فجر خوش‌بین بود تا بتواند جشنواره‌ای باشد که در کنار دیگر جشنواره‌های فجر از لحاظ کارایی بدرخشد. ولی در حال حاضر این جشنواره با چالش‌هایی از جمله مشخص نبودن معیار‌های داوری برای طراحان و بازتاب نداشتن طرح‌های برگزیده در نگاه عموم مردم و رها شدن ارتباط با طراحان، رو به رو ست که رسیدگی به آن هم طراحان را به تلاش امیدوار می‌کند و هم می‌تواند برای مصرف کنندگان موثر واقع شود.