دخل و خرج همیشه نابرابر خانوارهای ایرانی

نمودار تغییرات درآمد و هزینه خانوارهای شهری ایران در دوره ۸۸ تا ۹۳

رادیو فردا : حکایت دخل‌وخرج نابرابر خانوارهای شهری ایران در سال ۹۳ نیز همچون سال‌های قبل از آن برقرار بوده است.

بر اساس گزارش بانک مرکزی از خلاصه نتایج بررسی بودجه خانوارهای شهری ایران در سال ۹۳، کسری بودجه سالانه خانوارهای شهری ایرانی در این سال به‌طور متوسط، یک میلیون و ۴۸۲ هزار و ششصد تومان بوده است.

این کسری بودجه سالانه در سال ۹۲ و بر اساس گزارش بانک مرکزی، ۷۵۹ هزار و پانصد تومان بود که نشان می‌دهد اختلاف درآمد و هزینه خانوارهای شهری در ایران از سال ۹۲ تا سال ۹۳ تقریباً دو برابر شده است.

در سال ۹۳، متوسط هزینه ناخالص سالانه یک خانوار شهری، حدود ۳۲ میلیون و ۸۷۶ هزار تومان بوده است، حال‌آنکه هر خانوار شهری در این سال، حدود ۳۱ میلیون و ۳۹۳ هزار چهارصد تومان درآمد داشته است.

از سال ۹۲ تا سال ۹۳، هزینه ناخالص سالانه یک خانوار شهری، ۱۵.۶ درصد و متوسط درآمد ناخالص سالانه هر خانوار شهری در ایران ۱۳ و ۴ درصد رشد داشته است.

نکته جالب‌ توجه از گزارش بودجه خانوارهای شهری در تمام سال‌هایی که این آمار توسط بانک مرکزی تهیه و منتشرشده، کمتر بودن درآمد خانوارها از هزینه‌های آنان است که کارشناسان اقتصادی در تحلیل آن به استفاده خانوارهای ایرانی از پس‌اندازهایشان برای پاسخگویی به هزینه‌های جاری یا تأمین این هزینه‌ها از محل وام و تسهیلات اشاره می‌کنند که پرداخت هزینه‌ها را به سال‌های آتی انتقال می‌دهد.

اما تداوم چنین کسری بودجه‌ای که بیش از دو دهه در گزارش‌های سالانه بودجه خانوار مشهود است، گزینه‌ای دیگر را در تحلیل این کسری بودجه همیشگی پررنگ کرده است و آن امکان و احتمال کم‌گویی خانوارها در بیان میزان درآمدهایشان است، موضوعی که سال‌ها قبل حامد قدوسی، اقتصاددان، در وبلاگ شخصی خود به آن اشاره‌کرده بود و استفاده از اعداد مربوط به هزینه‌های خانوار را به‌عنوان مبنای تحلیل‌های اقتصادی، به واقعیت، نزدیک‌تر دانسته بود.

بررسی‌ گزارش‌های بانک‌مرکزی از بودجه خانوار شهری در دوره ۸۸ تا ۹۳ نشان می‌دهد که کسری بودجه خانوارها در این دوره بیشتر شده و شکاف درآمد هزینه خانوارهای شهری ایران، عمیق‌تر شده‌ است.

بیش از یک‌سوم درآمدها صرف سکونت می‌شود

اما در گزارش بانک مرکزی از بودجه خانوار در مناطق شهری ایران، تغییرات دیگری درباره سطح زندگی ایرانیان مشهود است، از جمله آنکه در سال مورد بررسی، متوسط تعداد افراد خانوار به ۳.۴۴ نفر رسید که نسبت به سال قبل از آنکه این عدد ۳.۴۷ بود، کاهشی جزیی یافته است.

در این میان خانوارهای چهار نفری با سهمی ۳۰.۱ درصدی بیشترین سهم را دارند.

در سال ۹۳، در میان گروه‌های هزینه‌ای مختلف، عمده هزینه‌های خانوارهای شهری با سهمی ۳۳.۴ درصدی، صرف مسکن، آب، برق و گاز و سایر سوخت‌ها شده است، پس‌ از این گروه، ۲۴.۶ درصد از کل هزینه ناخالص سالانه یک خانوار شهری ایرانی، برای خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها هزینه شده است.

سهم تفریح و امور فرهنگی از کل سبد هزینه‌های خانوارهای شهری در سال مورد گزارش، ۲.۳ درصد بوده است و به‌طور متوسط یک خانوار شهری ایرانی در این سال، ۱.۹ درصد از کل هزینه‌هایش به هزینه‌های مربوط به تحصیل اختصاص داشته است.

بر اساس این گزارش، ۲۳.۷ درصد از خانوارهای شهری طی سال ۹۳ بدون فردی شاغل بودند، حال‌ آنکه در ۱۵.۲ درصد از خانوارهای شهری دو نفر شاغل بودند.

بررسی نحوه تصرف محل سکونت خانوارها در سال ۹۳ هم بیانگر آن است که ۶۴.۴ درصد از خانوارهای شهری ایران، در مسکن شخصی خودشان زندگی کرده و مالک‌نشین بوده‌اند.

۲۵.۶ درصد از خانوارهای شهری طی سال ۹۳ نیز در مسکن اجاری زندگی می‌کرده‌اند که به نسبت سال ۹۲، این درصد کاهش نشان می‌دهد.

نکته جالب‌ توجه در این خصوص، ثابت ماندن درصد خانوارهایی است که در این دو سال در مسکن شخصی زندگی می‌کرده‌اند، در مقابل خانوارهایی که در مسکن رایگان زندگی می‌کرده‌اند از سال ۹۲ تا سال ۹۳ با افزایش همراه بوده است.

سبک زندگی، تغییر کرده‌ است

بخش دیگری از گزارش بانک مرکزی درباره نتایج بودجه خانوارهای شهری ایران طی سال ۹۳ مربوط به برخورداری خانوارهای شهری ایران از لوازم زندگی و تسهیلات محل سکونت است که نشان‌دهنده تغییرات سبک زندگی خانوارهای ایرانی است.

بر اساس این گزارش، ۹۹.۵ درصد خانوارها از آب‌لوله‌کشی و ۱۰۰ درصد خانوارها از برق برخوردار بوده‌اند.

نکته مورد توجه در این بخش از گزارش مربوط، سطح برخورداری خانوارهای شهری ایران از اینترنت است که در سال ۹۳ به ۲۸.۴ درصد رسید، این نسبت در سال ۹۲، ۲۳.۹ درصد بود.

درصد استفاده خانوارهای شهری ایران در سال ۹۳ از کامپیوتر شخصی (رایانه) نیز به ۴۸.۳ درصد رسید که نسبت به سال ۹۲ با رشد ۱.۳ درصدی همراه بوده است.

بهره بردن ۸۳.۵ درصد از خانوارهای شهری ایران از فریزر و یخچال‌فریزر یا استفاده ۹۲.۸ درصد از خانوارهای شهری ایران از جاروبرقی طی سال ۹۳، به‌وضوح بیانگر تغییر سبک زندگی این خانوارهاست.

۱۰ سال پیش‌ از این در سال ۸۳، سطح برخورداری خانوارهای شهری ایران از فریزر و یخچال‌فریزر، ۵۱.۱ درصد بوده و ۷۸.۲ درصد از خانوارهای شهری ایران در آن سال از جاروبرقی استفاده می‌کرده‌اند.

این نسبت‌ها در استفاده خانوارهای شهری ایران از تلفن همراه، معنادارتر است، در حالی‌ که ۱۰ سال قبل، فقط ۱۵.۸ درصد از خانوارهای شهری ایران از تلفن همراه استفاده می‌کرده‌اند، این نسبت در سال ۹۳ به ۹۵.۲ درصد افزایش‌یافته است.

آرش حسین نیا