مروری بر ۱۰۰ روز سیاست هسته‌ای دولت روحانی

خدیجه غبیشاوی - استارت تغییر خط مشی مذاکرات هسته‌ای ایران پس از انتخابات ۲۴ خرداد با واگذاری پرونده آن به وزارت خارجه زده شد؛ در نخستین حضور رئیس جمهور و وزیر خارجه در اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل پایه‌هایش بنا نهاده شد و با کنار گذاشتن مباحث حاشیه‌ای همچون تعیین مکان مذاکرات هسته ای و تعیین ژنو به عنوان زمین بی طرف، و با تاکید بر پرداختن به محتوای موارد مورد مناقشه، در ۳ نشست فشرده ژنو به توافق هسته‌ای منجر شد.

حسن روحانی در نخستین کنفرانس خبری با حضور رسانه‌های داخلی و خارجی پس از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری، در پاسخ به سوالی در خصوص تمهیدات عملی برای خروج از بن بست مذاکرات هسته ای دردولت جدید، گفت: اصولی که در این زمینه هست حفظ خواهد شد؛ به این معنا که حقوق هسته‌ای ایران بر اساس مقررات بین‌المللی مورد تأکید دولت خواهد بود و ما از حق مردم کوتاه نخواهیم آمد اما در عین حال اهل تعامل و گفت‌وگو هستیم.

روحانی در نخستین کنفرانس خبری‌اش از تعامل و گفت‌وگوی صحبت کرد و با انتخاب «محمد جواد ظریف» دیپلمات کارکشته تحصیل کرده ‌در غرب آن وارد فاز جدیدی کرد؛ روحانی استارت عمل به وعده‌هایش برای خارج کردن برنامه هسته ای از بن بست را چندی بعد با انتقال پرونده هسته‌ای از شورای عالی امنیت ملی به وزارت امور خارجه و سپردن سکان مدیریت آن به نماینده سابق ایران در سازمان ملل، زد.

ظریف، در ابتدای حضور در ساختمان باغ ملی ضمن تاکید بر حقوق اساسی مردم ایران در پرونده هسته‌ای و صلح آمیز بودن برنامه هسته ای ایران، گفت: رسیدن به راه حل دشوار نیست.

سیاست هسته‌ای دولت تدبیر امید به موازات پیگیری مذاکرات با گروه ۱+۵ از کانال آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز پیگیری شد و تهران طی مسیرهای اعتمادسازی با هدف خروج از بن بست هسته ای را آغاز کرد.

در نیویورک، «نخستین»ها برای پرونده هسته‌ای ایران رقم خورد

نخستین سفر رئیس جمهور به نیویورک برای شرکت در مجمع سالیانه سازمان ملل متحد با همراهی ظریف، نخستین نشست ایران و ۱+۵ را برای نخستین بار در سطح وزرای خارجه رقم زد. ظریف به همراه همتایان آمریکایی، فرانسوی، بریتانیایی، روسی، چینی، آلمانی و «کاترین اشتون» بر سر یک میز نشستند و برای برداشتن گام های جدی و مهم مبتنی بر دیپلماسی لبخندهای دیپلماتیک را نثار یکدیگر کردند.

دیدارهای دوجانبه در حاشیه نشست ایران و ۱+۵ در نیویورک و در راس آن گفت‌وگوی خصوصی ظریف و «جان کری» را می توان پاشنه آشیل ژنو های ۱، ۲ و ۳ دانست. ظریف بیش از ۳۰ سال از زندگی‌اش را در ایالات متحده آمریکا گذرانده بود و به خوبی انگلیسی صحبت می کرد، از سوی دیگر سابقه تاثیرگذار و مهم بازیگری ظریف در عرصه های مهمی همچون توافقنامه ۵۹۸ میان ایران و عراق، تشکیل دولت جدید در افغانستان و همچنین حضور در هیئت هسته ای ایران در دوران مذاکره با گروه سه کشور اروپایی از وی دیپلماتی خوش سابقه ساخته بود که خوبی به نحوه تعامل با همتایان آمریکایی و اروپایی واقف بود.

در نشست نیویورک همچنین توافق شد مناقشه بر سر محل برگزاری مذاکرات هسته ای که در دوره های پیشین بسیار چالش برانگیز شده بود از میان برداشته شود و محل این نشست ها در دفتر سازمان ملل متحد در شهر ژنو سوئیس برگزار شود.

در ادامه همین نخستین حرکت های تیم سیاست خارجی در نیویورک، رییس دولت یازدهم نیز در آخرین لحظات حضورش در نیویورک بعد از سه دهه مناقشه بین ایران و آمریکا، به تلفن اوباما رییس جمهور آمریکا پاسخ داد تا قدم بزرگتری در مسیر حل پرونده هسته ای از سوی حسن روحانی برداشته شود. در این تماس تلفنی بود که اوباما و روحانی وزرای خارجه خود را مامور حل و فصل پرونده هسته ای ایران کردند.

۳ دوره ژنو تا فشرده شدن دست های وزرای خارجه قدرت های جهانی در دستان ظریف

بدین ترتیب، ژنو در روزهای ۲۳ و ۲۴ مهر میزبان نشست ایران و ۱+۵ در سطح معاونین وزرا بود که با حضور کاترین اشتون و ظریف برگزار شد و با ارائه طرح محرمانه ایران به صورت پاور پوینت برگزار شد و قرار شد تا نشست بعدی ۱۶ و ۱۷ آبان ماه در ژنو برگزار شود.

۱۶ و ۱۷ آبان، ژنو برای دومین بار مجددا میزبان مذاکرات هسته ای ایران و ۱+۵ بود . نشستی که به یکباره و در میانه مذاکرات با تصمیم جان کری رییس جمهور آمریکا و دیگر قدرت های هسته ای برای حضور در مذاکرات، سطح مذاکرات به وزرای خارجه ارتقا یافت و امیدها و انتظارها برای رسیدن به «توافق بزرگ» شکل گرفت.

"آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پذیرفت که به در نظر گرفتن نگرانی‌های امنیتی ایران از جمله از طریق دسترسی مدیریت شده و حفاظت از اطلاعات محرمانه، ادامه دهد"در حالی که مذاکرات و گمانه زنی ها حکایت از رسیدن به حصول توافق بر سر جزئیات را نوید می داد فرانسه که مامور اسرائیل و عربستان در مذاکرات شده بود زیر میز مذاکره زد و مذاکرات به دور سوم و ژنو ۳ در ۲۹ و ۳۰ آبان کشیده شد.

دو هفته بعد در میان شک و تردیدها از امکان حصول توافق بر سر برنامه هسته ای ایران و خروج مذاکرات از بن بست، بار دیگر ظریف به همراه معاونیش راهی ژنو شدند تا مذاکرات نفس گیری را در سرمای ژنو از سر بگیرند که بر حقوق هسته ای ایران از جمله غنی سازی اورانیوم و ادامه فعالیت تاسیسات هسته ای تاکید دارد.

این بار نیز ۲ روز نخست مذاکرات با معاونان وزرا پیگیری شد و اواخر روز جمعه زمزمه سفر وزرای خارجه ۱+۵ به ژنو شنیده شد. شنبه صبح اما، جان کری، لوران فابیوس، ویلیام هیگ، سرگئی لاوروف، به همراه وزیر خارجه چین و گیدرو وستروله آلمانی راهی ژنو شدند تا به همراه ظریف و اشتون بامداد یکشنبه تاریخی را رقم بزنند.

روز شنبه به پایان رسید و در حالی که ساعت از نیمه شب گذشته بود، درب های اتاق مذاکرات هسته ای همچنان بسته بود و گه گاهی عراقچی، معاون ظریف و مایکل مان سخنگوی اشتون با حضور در میان خبرنگاران به ارائه توضیحات و اخبار کوتاهی در زمینه پیشرفت مذاکرات ارائه می کردند و در نهایت سحرگاه یکشنبه خبر توافق هسته ای ایران از سوی «لوران فابیوس» فرانسوی که به شدت پس از دور دوم مذاکرات ژنو از سوی ایرانیان مورد خشم قرار گرفته بود اعلام شد تا بر ۱۰ سال مناقشه هسته ای ایران مهر مختومه زده شود و سایه جنگ از سر منطقه برداشته شود.

گام های اعتماد ساز دولت روحانی در تعامل با آژانس بین المللی انرژی اتمی

با آغاز دولت یازدهم، روحانی اعلام کرد گام نخست ما اعتمادسازی و برچیدن همه دیوارهای بدگمانی در جامعه جهانی است. دعوت از یوکیا آمانو برای سفر به تهران در راستای همین سیاست شکل گرفت تا گام به گام تمامی سوءتفاهماتی که طی هشت سال گذشته میان تهران و آژانس بوجود آمده بود، با مذاکرات آهسته آهسته برچیده شود.

مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اواخر آبان ماه دعوت تهران را پذیرفت و به تهران آمد.این درحالی بود که آمانو ۱۷ ماه پیش به ایران آمده بود اما بدون کمترین دستاوردی تهران را ترک گفت و کلاف سردرگم هسته‌ای همچنان ناگشوده باقی ماند. یک سال و پنج ماه از آن زمان، سفر آمانو در دولت روحانی با دستاورد خوب و بزرگی بین ایران و آژانس همراه شد و آمانو با امضای یک تفاهمنامه و یک بیانیه مشترک ایران را ترک کرد تا برای هر دو طرف نقشه راه در آینده مشخص شود.

براساس متن این بیانیه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و جمهوری اسلامی ایران توافق کردند تا با هدف کسب اطمینان از ماهیت صرفا صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران از طریق حل تمام موضوعات مطروحه که تاکنون حل نشده باقی مانده، همکارییها و مذاکرات دوجانبه را تقویت کنند. در همین راستا، توافق شد ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری‌های بیشتری در زمینه افزایش فعالیت‌های راستی‌آزمایی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای حل موضوعات پیشین و کنونی داشته باشند.

این اقدامات به صورت گام به گام انجام می‌گیرد. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پذیرفت که به در نظر گرفتن نگرانی‌های امنیتی ایران از جمله از طریق دسترسی مدیریت شده و حفاظت از اطلاعات محرمانه، ادامه دهد. ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر سر تمام اقدامات عملی سند ضمیمه، توافق کردند. ایران تا سه ماه آینده از تاریخ صدور این بیانیه، دسترسی و اطلاعات مربوطه را فراهم خواهد کرد. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روند پیشرفت و اجرای این اقدامات را به شورای حکام گزارش خواهد کرد.

براساس بخشی از این توافقنامه،درهای رآکتور آب سنگین اراک و معدن گچین بندرعباس دو نقطه پر حاشیه میان ایران و غرب سرانجام به روی بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گشوده می‌شود.

.