فلسفه برای کودکان

در جهان، آموزش و پرورش مشکلات زیادی دارد اما کسی فکر اساسی نمی‌کند و تغییرات جزئی به جای پرداختن به مسائل اصلی مهم‌ترین نقیصه آموزش‌وپرورش ماست.  ارائه راهکار جدید برای تغییر بنیادین و ایجاد تغییرات مبنایی و نه جزئی در نظام آموزش‌و‌پرورش جهان هدف اصلی فعالان برنامه فلسفه برای کودکان است. این گروه معتقدند  به‌جای اینکه نتایج دستاوردهای دانشمندان را به کودکان بیاموزیم باید به کودکان کمک کنیم که خود کشف کنند و دانشمند شوند. وقتی این تفکر وجود دارد که نه‌تنها دانش‌آموز که دانشجو نیز نمی‌تواند برای خود فکر و نظر داشته باشد، چطور می‌توانیم با این نگرش تفکر‌کردن را بیاموزیم. پس مساله اینجاست که ساختار و مبانی نظام آموزش و پرورش را یکباره باید زیر ذره‌بین بگذاریم تا ببینیم مشکل از کجاست؟ البته نظام آموزش‌و‌پرورش کل جهان دچار مشکل است، به همین دلیل اندیشمندان به‌دنبال حل آن هستند و هر سال چهار کنفرانس ‌بین‌المللی در این زمینه برگزار می‌شود.

"در جهان، آموزش و پرورش مشکلات زیادی دارد اما کسی فکر اساسی نمی‌کند و تغییرات جزئی به جای پرداختن به مسائل اصلی مهم‌ترین نقیصه آموزش‌وپرورش ماست"ما دچار تبلیغات رسانه‌ها، کارخانه‌ها‌ و حتی دانشمندان شده‌ایم و هرچه را آنها بگویند باور می‌کنیم در حالی‌که کودکان باید تفکر را بیاموزند تا خود داوری کنند که چه چیزی درست ‌یا اشتباه است. این سطحی‌نگری که در کل جهان ایجاد شده تنها با تعقل و تفکری که به بچه‌ها می‌آموزیم برچیده می‌شود. اگر فلسفه را به‌عنوان فکر‌کردن در نظر بگیریم، مهم‌ترین چیزی است که نیاز داریم. ما به‌تدریج تفکر و تأمل را در زندگی مدرن از دست داده‌ایم البته برای ریاضیات و فیزیک و... نه.

اما تفکر را در زندگی از دست داده‌ایم. بنابراین فلسفه اگر نجات‌بخش نباشد اما حداقل برای زندگی لازم است. البته باید این را هم اضافه کرد که درست است که فلسفه برای کودکان به بچه‌ها امکان سوال‌کردن می‌دهد اما در کنار انتقاد از دیگران خودانتقادی نیز دارد و این خودانتقادی در کودکان تامل ایجاد می‌کند و راهی به بچه‌ها یاد می‌دهد تا تمام مشکلات‌شان را به‌نحوی حل کنند. به گمان من این فکر که فلسفه برای کودکان منابع اقتدار را به چالش می‌خواند، فکری است نادرست و به جهت شناخت ناقص از فلسفه برای کودکان به‌وجود می‌آید. دقیقا مثل این است که بگوییم آموختن، خواندن و نوشتن، حساب و ریاضی به کودکان و نوجوانان، منابع اقتدار را به چالش خواهد کشید.

" ارائه راهکار جدید برای تغییر بنیادین و ایجاد تغییرات مبنایی و نه جزئی در نظام آموزش‌و‌پرورش جهان هدف اصلی فعالان برنامه فلسفه برای کودکان است"البته قبول دارم که یادگیری حساب و خواندن و نوشتن، به کودکان و نوجوانان کمک می‌کند در جاهای مختلف از حق خود دفاع کنند و مثلا نگذارند بقال سر محله موقع جمع‌زدن قیمت کالاهایی که خریده‌اند سرشان کلاه بگذارد یا مثلا بعدها در ادارات مثلا در شهرداری، با نامه‌نگاری‌های خود از حق خود دفاع کنند. این به معنای یافتن روحیه تهاجمی یا تخریب منابع اقتدار نیست. آنها با یادگیری حساب، تنها مواظب حق و حقوق خود هستند. اتفاقا این نوع آموزش، از بسیاری از منازعات اضافی جلوگیری خواهد کرد و اصل به موجب ایجاد چالش و درگیری نیست. در مورد فلسفه برای کودکان هم دقیقا این حکم صادق است.

* تلخیص سخنرانی سعید ناجی در میزگرد بررسی کتابش در خبرگزاری مهر