نکته ها و تجربه هایی از نشست حقوق بشر سازمان ملل

عصر ایران - این مطلب به عنوان تجربه حضور در نشست اخیر شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد در ژنو  نگاشته شده است.
 
- در صحن شورای حقوق بشر فضایی کاملا حرفه ای و جدی و برای من تا حدی اضطراب آور و هیجان انگیز حاکم است. روز آخر راجع به هر یک از قطعنامه هایی که در موضوع های مختلف تهیه شده اند، و در طول مدت سوم تا بیست و هشت مارس ۲۰۱۴ در شورای حقوق بشر سازمان ملل مورد بحث و بررسی جدی قرار گرفته اند، اصلاحات آخر اِعمال می شوند و برای تصویب به رأی گیری نهایی گذاشته می شوند.  

برای این دوره از نشست، فرصت خوبی فراهم شد که در مواردی که علاقه بیشتری دارم بتوانم در بحث های جلسات واقع در صحن شورا و بخش های جانبی مختلف (پنل ها) این شورا به عنوان مشاهده گری که حوزه ی تخصصی اش حقوق بین الملل است، شرکت کنم و از مباحث اصلی و نکات جانبی و متعدد فراوان دیگر بسیار بیاموزم.

بر آن بوده ام تا بدون این که وارد مباحث جزئیِ ساز و کارهای شورای حقوق بشر شوم، مواردی را که به نظر خودم بیشتر جالب توجه آمده اند و ترجیحاً در کتاب های نظریه پردازی حقوق بین الملل و حقوق بشر یا پایگاه اطلاع رسانی شورا نباشد را تدوین و تقدیم کنم. از آن جا که برداشت هایی از این دست مصون از خطا نیستند و ممکن است در روندِ در میان گذاشتن این نکته و تجربه ها ناخواسته اشتباهی رخ داده باشد، پیشاپیش عذر خواهم.

"عصر ایران - این مطلب به عنوان تجربه حضور در نشست اخیر شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد در ژنو  نگاشته شده است"  

۱. شورای حقوق بشر یکی از ارکان و اجزای مختلف سازمان ملل متحد برای پرداختن به امور حقوق بشر است که در حال حاضر مهم ترین و تأثیرگذارترین آن ها به شمار می رود. موضوعات مختلفی به عنوان مسائل حقوق بشر در این شورا مورد بحث و بررسی و نظارت قرار می گیرند. فهرستی متنوع از حقوق کودکان و زنان و اقلیت ها گرفته تا مباحث مربوط به حقوق فرهنگی و آزادی بیان و وضعیت تبعیض و نژادپرستی و تروریسم تا وضعیت آموزش و سلامتی و تغییرات آب و هوا که جزئیات این موارد را می توان در این پیوند یافت. علاوه بر قطعنامه ها، بیانیه های نوشتاری یا شفاهی نیز در این اسناد نگهداری می شود.

گزارش ها و بررسی های سالیانه وضعیت کشورها و نیز مسائل مربوط به حقوق بشر از طریق پایگاه اطلاع رسانی قابل دسترسی است. لیست موضوعات و کشورهایی که امسال مورد بحث و بررسی قرار گرفتند از طریق این پیوند قابل ملاحظه است.

این پیوندها ها را تقدیم کردم که با خیال راحت تر از مطرح کردن اطلاعات رسمی و قابل دسترسی که ممکن است مورد علاقه خواننده باشد پرهیز کرده و بهتر به نکات دیگر بپردازم.

۲. اوضاع حقوق بشر در دنیا از آنی که من و شما فکرش را می کنیم خیلی بدتر است.

"  - در صحن شورای حقوق بشر فضایی کاملا حرفه ای و جدی و برای من تا حدی اضطراب آور و هیجان انگیز حاکم است"وضعیت حقوق بشر، نسبت مستقیمی با وضعیت استقرار صلح و امنیت در دنیا دارد. حقوق بشر ناظر به وضعیت انسان است در این کره خاکی. در دنیایی که به هر بهانه ای آدم ها به جان هم می پرند نمی توان انتظار داشت وضعیت حقوق بشر تناسبی با انتظارات یا آن چه در کتاب ها خوانده ایم داشته باشد. شاید بتوان گفت به گستره ای که حقوق انسان در کره زمین زیر پا گذاشته می شود نقض حقوق بشر وجود دارد.

ذهن ما البته در زندگی روزمره، این قبیل نقض ها را بزرگ و کوچک جلوه می دهد و بعضی ها را با اهمیت تر و بعضی را بی اهمیت تر و بعضی ها را هم قابل اعتنا نمی داند! به همین راحتی این روند در مقیاس کلان تر در حوزه مدیریت جهانی اِعمال حقوق بشر نیز قابل مشاهده است. موارد نقض حقوق بشر هم موردی فراوان یافت می شود و هم نظام مند (سیستماتیک).

در همه جای دنیا هم انجام می شود و منحصر به چند کشور هم نمی شود.

۳. اوضاع حقوق بشر در دنیا از آنی که من و شما فکرش را می کنیم خیلی بهتر است. در دنیایی که در زندگی روزمره اش آدم ها به راحتی آب خوردن حقوق همدیگر را زیر پا می گذارند، فضایی به وجود آمده که با وجود همه آشفتگی ها که در دنیا وجود دارد مسائل مربوط به حقوق بشر که حتی راجع به کم و کیف مفاهیم شان اجماع جدی وجود ندارند، بحث می کنند. اوضاع حقوق بشر در دنیا رصد می شود.

"از آن جا که برداشت هایی از این دست مصون از خطا نیستند و ممکن است در روندِ در میان گذاشتن این نکته و تجربه ها ناخواسته اشتباهی رخ داده باشد، پیشاپیش عذر خواهم"شرایطی پیش آمده که دولت های مقتدر که پاسخ گویی به مردم دنیا در قبال ان چه مرتکب می شوند همچنان برایشان تلخ و ناگوار است، مجبور به توضیح می شوند. (به طور مثال نماینده آمریکا در مخالفت با محکومیت عملیات هواپیماهای بدون سرنشین در پاکستان و افغانستان استدلال می کرد که جای این بحث ها در شورای حقوق بشر نیست. نه تنها نظرش پذیرفته نشد بلکه با اکثریت آرا قطعنامه ای حقوق بشری علیه کشور متبوعش تصویب شد!).

این دولت ها مجبور شده اند در جایگاهی قرار بگیرند که به جای احساس فعال مایشاء بودن، برای قانع کردن افکار عمومی دنیا تلاش کنند. وقتی هنگام یک رأی گیری یک طرف قرار می گیرند و همه چهل و شش عضو دیگر شورای حقوق بشر در یک طرف دیگر، به خوبی می توان سایه سنگین نگاه هایی که تحمل می کنند را حس کرد. باری، چنین می شود که همینان که خود را هنجارسازان عرصه حقوق بشر می دانند، برای بهبود وضعیت حقوق بشر در کشورهای خود توصیه و تذکر می گیرند.

خلاصه این که دست اندرکارانی که زمانی حقوق بشر را بیشتر به عنوان ابزاری می پسندیدند تا به کشورهای غیر همسوی خود فشار سیاسی بیاورند گویی متوجه شده اند کار دشوار شده است.

هر چقدر هم بخواهند با رویکرد سیاسی به حقوق بشر نگاه کنند باز هم جنبه های حقوقی و نیز افکار عمومی حقوق بشری دامن شان را می گیرد. از جنبه ای دیگر، دولت هایی با حکومت های دور از مفاهیم مردم سالارانه احساس فشار بیشتری می کنند. دورانی که کشورها چهاردیواری اختیاری ای باشند برای آن چه حاکمان می خواهند بر سر مردمان بیاورند گذشته است. حتی کشورهای توسعه یافته که خیلی تلاش کرده اند تا از تیتر حوادث دنیا برکنار باشند نیز به کلی ایمن نیستند. هر سال تعدادی از همین کشورها انتخاب می شوند و گزارش کاملی از وضعیت حقوق بشر در آن ها توسط ناظران و کارشناسان تهیه می شود که احیاناً آثار و عواقب نه چندان ناخوشایند را نیز برایشان در بردارد.