«جونو» به دنبال آب در مشتری

دانش > فضا  - آرش نهاوندی:از زمان رصد سیاره مشتری بیش از ۴ سده می‌گذرد در آن زمان دیدن سیارات امری بسیار غریب بود و ادعای این مسئله که خورشید مرکز زمین است و بر خلاف فرضیه بطلمیوس جغرافیدان، این زمین است که به دور خورشید می‌چرخد و نه خورشید، جرم محسوب می‌شد  اما اکنون با گذشت ۴ سده از زمانی که گالیله در دادگاه تفتیش عقاید به اتهام ارائه نظریات خویش محاکمه شد، کاوشگر روباتیک ناسا موسوم به جونو که نامش را از همسر خدای رومیان ژوپیتر گرفته‌اند، به همراه مجسمه این ستاره‌شناس بزرگ به فضا پرتاب شده تا در اطراف سیاره مشتری به اکتشاف درباره وجود آب بپردازد. علاوه بر مجسمه گالیله مجسمه ژوپیتر خدای رومیان باستان و جونو همسر وی این کاوشگر را در سفر به محدوده مشتری همراهی خواهند کرد. نوشته گالیله که شرحی است بر رصد سیاره مشتری توسط وی در سال۱۶۱۰ میلادی و مهم‌ترین سند علمی تاریخ محسوب می‌شود نیز در کاوشگر جونو قرار داده شده است تا به‌طور نمادین در این سفر حضور داشته باشد. در واقع اعزام این کاوشگر را بسیاری ادامه تلاش ستاره‌شناسان و دانشمندان علوم فضایی جهت یافتن نشانه‌های حیات در سیارات و کرات دیگر می‌دانند. ساخت کاوشگر که جونو ۱/۱میلیارد دلار هزینه در برداشته است و این کاوشگر با کمک راکت اطلس به فضا پرتاب شده است، طی قریب به ۵ سال مسافت ۲هزار و ۸۰۰کیلومتری به سوی مشتری را خواهد پیمود.

"علاوه بر مجسمه گالیله مجسمه ژوپیتر خدای رومیان باستان و جونو همسر وی این کاوشگر را در سفر به محدوده مشتری همراهی خواهند کرد"کاوشگر روباتیک ناسا قرار است یک سال از این مدت را در داخل محیط مرگبار تابشی نوارهای اطراف مشتری گردش کرده و به بررسی میزان آب احتمالی در این سیاره، دلیل میدان‌های مغناطیسی آن و احتمال وجود یک هسته جامد زیر جو متراکم و داغ آن بپردازد. کاوشگر فضایی سفینه‌ای بی‌سرنشین است که برای کاوش منظومه شمسی به فضا پرتاب می‌شود. کاوشگر حامل تجهیزات و دوربین‌هایی جهت گردآوری اطلاعات و ارسال آن به زمین به‌صورت علایم رادیویی است. کاوشگرها از ستاره دنباله‌دار هالی ۲، سیارک و همه سیارات به‌جز پلوتون دیدن کرده‌اند و به خورشید نیز نزدیک شده‌اند، معمولا آنها از کنار سیارات یا قمرهایشان می‌گذرند و یا جهت نقشه‌برداری از سطح آنها در مدارشان می‌گردند و یا به‌منظور بررسی جزئیات محیط آنها فرود می‌آیند. دانشمندان بر این باورند که سیاره مشتری نخستین سیاره‌ای بوده که پس از تولد خورشید شکل گرفته است؛ اگرچه چگونگی شکل‌گیری آن ناشناخته باقی مانده است.یکی از موارد مبهم درباره سیاره مشتری میزان دقیق آب موجود در این سیاره غول‌پیکر است.

انتظار می‌رود کاوشگر جونو در ژوئیه ۲۰۱۶ به سیاره مشتری برسد و برای یک سال در مدار سیاره مشتری به فعالیت بپردازد.کاوشگر جونو در زمان نزدیک‌شدن به سیاره مشتری در سال۲۰۱۶، خود را در ناحیه کوچکی بین سیاره و لبه داخلی نوار تابشی آن قرار خواهد داد. این کاوشگر، سپس یک سال را به دور مناطق قطبی این سیاره گذرانده و تا ۴هزار و ۹۸۸کیلومتری بالای ابرهای آن پایین خواهد آمد. تنها کاوشگری که توانسته تا فاصله نزدیکتر این سیاره بیاید، کاوشگر گالیله ناسا بوده که تنها ۵۸ دقیقه اطلاعات را ارسال کرده و سپس تسلیم فشار خردکننده مشتری و حرارت بالای آن شد. انرژی این فضاپیما با کمک سه بازوی بزرگ خورشیدی تأمین خواهد شد و ۸ ابزار مختلف روی این کاوشگر به آشکار‌سازی‌ نشانه‌هایی درباره چگونگی تکامل و شکل‌گیری مشتری خواهند پرداخت. دانشمندان امیدوارند با کمک این کاوشگر بتوانند وجود یا عدم‌وجود ماده‌ای مرموز به نام هیدروژن فلزی را درون اتمسفر مشتری، جایی که فشار تا حدی بالا است که هیدروژن به شکل فلزی رسانا در هم فشرده می‌شود را به اثبات برسانند.

"نوشته گالیله که شرحی است بر رصد سیاره مشتری توسط وی در سال۱۶۱۰ میلادی و مهم‌ترین سند علمی تاریخ محسوب می‌شود نیز در کاوشگر جونو قرار داده شده است تا به‌طور نمادین در این سفر حضور داشته باشد"گفته می‌شود این ماده عامل میدان مغناطیسی بسیار پرقدرت این سیاره است و می‌تواند منجر به شکل‌گیری توفان‌های وحشتناکی در گازهای اتمسفر مشتری شود. جونو در جریان این سفر تا حدی به مشتری نزدیک خواهد شد که خواهد توانست به‌طور مستقیم از ذرات باردار گازی این سیاره نمونه‌برداری کند. سیاره مشتری مشتری که با اسامی هُرمُز یا اورمزد یا برجیس نیز نامیده می‌شود، بزرگ‌ترین سیاره سامانه خورشیدی است. از نظر فاصله از خورشید، مشتری پنجمین سیاره بعد از تیر و ناهید و زمین و بهرام است. جرم مشتری ۵/۲بار از مجموع جرم سیارات منظومه خورشیدی بیشتر است.

جرم مشتری ۳۱۸ بار بیشتر از جرم زمین است. قطر آن ۱۱ برابر قطر زمین است. مشتری در واقع آنقدر بزرگ و عظیم است که می‌تواند هزار و ۳۰۰ زمین را در خود جای دهد. میانگین فاصله آن از خورشید در حدود ۷۷۸ میلیون و ۵۰۰هزار کیلومتر است یعنی بیشتر از ۵برابر فاصله زمین از خورشید. ستاره‌شناسان با تلسکوپ‌های مستقر در زمین و ماهواره‌هایی که در مدار زمین می‌گردند به مطالعه مشتری می‌پردازند.

"در واقع اعزام این کاوشگر را بسیاری ادامه تلاش ستاره‌شناسان و دانشمندان علوم فضایی جهت یافتن نشانه‌های حیات در سیارات و کرات دیگر می‌دانند"سازمان فضایی ناسا تا‌کنون ۶فضاپیمای بدون سرنشین را به مشتری فرستاده است. در ژوئیه ۱۹۹۴، هنگامی که ۲۱تکه از دنباله‌دار شومیکرلوی۹، با اتمسفر مشتری برخورد کرد ستاره‌شناسان شاهد رویدادی بسیار تماشایی بودند. این برخورد باعث انفجارهای مهیبی شد که بعضی از آنها قطری بزرگ‌تر از قطر زمین داشت. ویژگی‌های مشتری مشتری گوی غول‌پیکری از مخلوط گاز و مایع است و احتمالا مقداری سطح جامد دارد. سطح سیاره از ابرهای ضخیم زرد، قرمز، قهوه‌ای و سفید رنگ پوشیده شده است.

مناطق روشن رنگی، ناحیه و قسمت‌های تاریک‌تر کمربند نامیده می‌شوند. کمربندها و ناحیه‌ها به موازات استوای سیاره قرار دارند. مشتری در یک مداری که می‌توان آن را تا حدودی بیضی شکل توصیف کرد به دور خورشید می‌چرخد. هر چرخش این سیاره ۱۲سال زمینی طول می‌کشد. همچنان که سیاره به دور خورشید می‌چرخد، به دور محور فرضی خود نیز می‌گردد.

"ساخت کاوشگر که جونو ۱/۱میلیارد دلار هزینه در برداشته است و این کاوشگر با کمک راکت اطلس به فضا پرتاب شده است، طی قریب به ۵ سال مسافت ۲هزار و ۸۰۰کیلومتری به سوی مشتری را خواهد پیمود"چرخش مشتری به دور خود سریع‌تر از هر سیاره دیگری در منظومه خورشیدی است. چرخش مشتری به دور خود ۹ساعت و ۵۶ دقیقه به طول می‌انجامد (مقایسه کنید با چرخش ۲۴ ساعته زمین به دور خود) دانشمندان نمی‌توانند به‌طور مستقیم سرعت گردش داخلی سیارات گازی شکل را اندازه‌گیری کنند و به‌طور غیرمستقیم اندازه‌گیری می‌کنند؛ ابتدا سرعت متوسط چرخش ابرهای قابل مشاهده را اندازه‌گیری می‌‌کنند. مشتری به قدر کافی امواج رادیویی ارسال می‌کند که به‌وسیله رادیوتلسکوپ‌های زمینی قابل دریافت باشد. در حال حاضر دانشمندان از اندازه این امواج برای محاسبه سرعت چرخش مشتری استفاده می‌کنند. چرخش سریع مشتری باعث برآمدگی در استوا و صافی یا حالت پخی در قطب‌های آن می‌شود.

قطر استوا ۷درصد بیشتر از قطر قطب‌ها است. بارزترین جلوه سطح هرمز لکه سرخ بزرگ آن است که توده گاز چرخانی است که شباهت به گردباد دارد. قطر این لکه سه برابر قطر زمین است. رنگ لکه معمولاً از قرمز آجری به قهوه‌ای کمرنگ تغییر می‌کند و گاه این لکه کاملا محو می‌شود. رنگ آن احتمالا ناشی از مقدار کم فسفر و گوگرد در کریستال‌های آمونیاک است.

"کاوشگر فضایی سفینه‌ای بی‌سرنشین است که برای کاوش منظومه شمسی به فضا پرتاب می‌شود"سرعت چرخش لکه در لبه آن در حدود ۳۶۰کیلومتر در ساعت است. این لکه در فاصله یکسانی از استوا به آرامی از شرق به غرب حرکت می‌کند. ناحیه‌ها و کمربندها و لکه بزرگ بسیار پایدار و مشابه سیستم چرخش زمین است. از زمانی که گالیله در سال۱۶۱۰ از تلسکوپ برای مشاهده مشتری استفاده کرده است خصوصیات این سیاره تغییرات چندانی پیدا نکرده‌اند