خشم عربی از نوع ترکی الفیصل؛ آیا پای حیثیت سعودی در میان است؟

مهسا مژدهی: حمله اخیر ترکی الفیصل به صلح اعراب با رژیم صهیونیستی، نشان داد که خبرهایی در پشت پرده است و اختلافات جدی بر سر تحولات اخیر در خاورمیانه جریان دارد. به نظر می رسد که در ریاض کم تر کسی به اندازه رئیس سابق دستگاه اطلاعاتی عربستان نگران شایعاتی است که می گویند بن سلمان مایل است هر چه سریعتر روابط خود را با تل آویو بهبود ببخشد. پیش از این گفته می شد که نتانیاهو در سفری به ریاض با شاهزاده سعودی دیدار کرده است. این دیدار البته بعد از مدتی تکذیب شد.
 

ضد و نقیض های ترکی الفیصل

روز چهارده آذر،رئیس سابق دستگاه اطلاعات عربستان در سخنانی مدعی شد که کشورش برای عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی برنامه‌ریزی نمی‌کند.ترکی الفیصل، رئیس سابق دستگاه اطلاعات عربستان در سخنانی در واکنش به دیدار محرمانه بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی و محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان در ریاض مدعی شد که کشورش برای عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی آماده نمی‌شود. او در این باره گفت: فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان این اخبار را کاملا تکذیب کرد و متاسفانه رسانه‌ها چیزی را که توسط اسرائیل صادر می‌شود، دنبال می‌کنند نه آنچه را که از طرف عربستان مطرح می‌شود.

"مهسا مژدهی: حمله اخیر ترکی الفیصل به صلح اعراب با رژیم صهیونیستی، نشان داد که خبرهایی در پشت پرده است و اختلافات جدی بر سر تحولات اخیر در خاورمیانه جریان دارد"ترکی الفیصل در ادامه گفت: عربستان این موضوع را تکذیب کرد و من معتقدم که اعتبار ریاض باید بسیار بیشتر از اعتبار شخصی مانند نتانیاهو باشد، فردی که در اسرائیل متهم به دروغگویی به اسرائیلی‌ها در مسائل مختلف است؛ بنابراین چگونه سخنان یک فرد دروغگو را باور می‌کنند اما حرف‌های یک راستگو را نه؟ او در پاسخ به سؤالی درباره آمادگی ریاض برای عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی نیز مدعی شد: هیچگونه آمادگی وجود ندارد، موضع عربستان ثابت است و ملک سلمان، پادشاه عربستان در سخنانی در مجلس مشورتی تأکید کرد که مسئله فلسطین، مسئله نخست عربستان بوده و ریاض به ابتکار عمل صلح عربی پایبند است.

این اظهارات در حالی مطرح شد که پیش از این ترکی الفیصل به تائید روابط بین بحرین و اسراییل پرداخته بود. رئیس پیشین دستگاه اطلاعات عربستان با بیان اینکه توافق بحرین و امارات با صهیونیستها یک حق حاکمیتی است، گفت که مشکل اصلی مسئله فلسطین، اختلاف در میان گروه‌های این کشور است. شاهزاده «ترکی الفیصل» رئیس پیشین دستگاه اطلاعات عربستان و سفیر پیشین این کشور در آمریکا و انگلیس به دفاع از توافق امارات و بحرین با رژیم صهیونیستی پرداخت. الفیصل به شبکه خبری اسکای نیوز عربی گفت: «صلح با اسرائیل، یک حق حاکمیتی برای امارات و بحرین است و هیچ کس نمی‌تواند با آن مخالفت کند.» او در عین حال مدعی شد که امارات و بحرین با این توافق، «از برقراری صلح دائمی و فراگیر در منطقه دست برنداشته‌اند، بلکه تأکید کرده‌اند که لزوما باید راهکاری وجود داشته باشد که بر اساس اصل راهکار دو دولتی، کشور فلسطین به پایتختی قدس تشکیل شود.» 

این شاهزاده سعودی در ادامه و در تناقض با اظهارات پیشین خود گفت که «اسرائیل تا کنون طرح [صلح عربی] را نپذیرفته و به استعمارگری در فلسطین ادامه داده است.»

اما پیش از اینها در آخرین روز مرداد در زمانی که موضوع صلح اعراب با اسراییل موضوع روز در جهان عرب بود، برای تل آویو شرطی گذاشته بود. «ترکی الفیصل» رییس پیشین سازمان اطلاعات عربستان سعودی در آن زمان اعلام کرد که برپایی کشور مستقل فلسطینی به پایتختی قدس شرط ریاض برای عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی است.

فیصل گفت: هر کشور عربی که میخواهد به امارات متحده عربی برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل بپیوندد، باید در ازای آن بهایی بگیرد و ارزش آن باید زیاد باشد. وی افزود: عربستان سعودی برای صلح میان اسرائیل و کشورهای عرب قیمت گذاشته و آن برپایی کشور مستقل فلسطینی به پایتختی قدس بر اساس طرح ملک عبدالله بن عبدالعزیز پادشاه فقید است.
 

ماجرای درگیری با اشکنازی چه بود؟

ترکی الفیصل رییس سابق سازمان امنیت عربستان که در لندن زندگی می کند در کنفرانس اخیر "گفت وگوی منامه " که در بحرین برگزار شد با حمله شدید به رژیم اشغالگر قدس با گابی اشکنازی وزیر خارجه این رژیم که او هم در این نشست شرکت داشت درگیری لفظی پیدا کرد. ناظرین امور سخنان ترکی الفیصل را از نظر زمانبندی و صراحت لهجه غیر منتظره ارزیابی کردند این موضوع با در نظر  گرفتن آغاز فرایند عادی سازی مناسبات امارات و بحرین به عنوان دو همپیمان سعودی با اسراییل و گشوده شدن حریم هوایی عربستان به روی هواپیماهای رژیم صهیونیستی ، اهمیت بیشتری می یابد. در همین ارتباط  روزنامه رای الیوم لحن بکار رفته از سوی این شاهزاده سعودی را شدید توصیف کرد و نوشت :ترکی الفیصل در این کنفرانس از اسراییل به عنوان "آخرین قدرت استعمارگر غرب در خاورمیانه" نام برد که خانه ها را ویران می کند و هر کس را که بخواهد ترور می کند و فلسطینیان را به زور از خانه و کاشانه شان بیرون می راند و قوانین نژادپرستانه وضع می کند.(اینجا بیشتر بخوانید)
 

نگرانی ترکی الفیصل چیست؟

روز نامه رای الیوم در مورد این اختلاف میان اشکنازی و ترکی الفیصل به پنج مورد اشاره کرد و موضوع را بر سر عصبانیت بخشی از مقامات سابق و کنونی عربستان از دیدار احتمالی میان بن سلمان و نتانیاهو دانست. این موارد را در زیر بخوانید:

نخست : گزارش های مطبوعاتی غربی ثابت می کند که این " خشم " نشات گرفته از نارضایتی محمد بن سلمان ولیعهد عربستان از بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم صهیونیستی بخاطر انتشار خبر دیدار محرمانه دو هفته پیش صورت گرفته میان آن دو با حضور مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا در شهر نیوم عربستان است زیرا بن سلمان می خواست این دیدار محرمانه باقی بماند و " فیصل بن فرحان" وزیر خارجه سعودی آن را تکذیب کرد و پس از آن روزنامه های اسراییلی خاطرنشان کردند که عربستان ناراضی و خشمگین در اعتراف به افشاگری تل آویو، سفر محرمانه " یوسی کوهن" رئیس موساد به عربستان که قرار بود طی هفته جاری انجام گیرد، را لغو کرد.

"به نظر می رسد که در ریاض کم تر کسی به اندازه رئیس سابق دستگاه اطلاعاتی عربستان نگران شایعاتی است که می گویند بن سلمان مایل است هر چه سریعتر روابط خود را با تل آویو بهبود ببخشد" 

دوم : انتشار پیاپی برخی از گزارش ها از درون خاندان حاکم بر عربستان حکایت از آن دارد که در میان سران سعودی و به طور مشخص میان ملک سلمان بن عبدالعزیز و ولیعهدش در خصوص عادی سازی مناسبات با اسراییل اختلاف نظر وجود دارد تا آنجا که شاه سعودی در جریان نشست سه جانبه نیوم و گشوده شدن حریم هوایی عربستان بر روی هواپیماهای اسراییل قرار نداشت زیرا او برخلاف ولیعهد خود با هر گونه عادی سازی روابط با رژیم اشغالگر اسراییل قبل از تحقق یافتن طرح صلح اعراب مخالف است و موضع ترکی الفیصل در این خصوص به شاه سعودی نزدیک تر است.

سوم : میان عربستان از یک سو و امارات و بحرین که با اسراییل رابطه برقرار کرده اند از سوی دیگر ، اختلافات جدی وجود دارد به ویژه میان دولت امارات و شاه سعودی به طور مشخص اختلاف نظر وجود دارد. این اختلاف نظر در ابراز شک و تردید ترکی الفیصل در مورد توافقنامه های صلح اخیر خود را نشان داد . الفیصل در همین رابطه گفت که " زخم عمیق را نمی توان با خوردن قرص مسکن درمان کرد."  
چهارم : عربستان اخیرا بدون آنکه با مصر و امارات و بحرین مشورت کند، در صدد بهبود روابط خود با قطر و ترکیه برآمده و هم اکنون از برقراری آشتی قریب الوقوع با دوحه سخن به میان می آورد. در واقع ریاض پس از سفر "مبهم" اخیر " جرد کوشنر " داماد رئیس جمهور آمریکا به عربستان چنین رویکردی را در پیش گرفت. به نظر می رسد ریاض به دنبال عقب گرد جایگاه و موقعیت عربستان به عنوان رهبر جهان عرب و اسلام ، تصمیم گرفت تا چنین رویکردی را در پیش بگیرد و همین امر باعث شد تا ریاض به ویژه پس از شکست ترامپ و پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا خط مشی و سیاست تندی در مورد اسراییل و آمریکا اتخاذ کند.

پنجم : اسراییل به طور مستقیم یا غیرمستقیم در تهاجم شدید رسانه ای شکل گرفته علیه عربستان در داخل آمریکا دخالت دارد زیرا لابی یهودی بر بخش عمده ای از رسانه های گروهی با نفوذ آمریکا مسلط است و ترکی الفیصل در سخنرانی خود در منامه به وضوح به این موضوع اشاره کرده و گفت: " آنها خواهان برقراری دوستی با عربستان هستند و در عین حال به دنباله روهای سیاسی خود و سگ هایشان اجازه می دهند تا در رسانه های گروهی از عربستان یک تصویر منفی ارائه داده و چهره این کشور را مخدوش نمایند."

رای الیوم در پایان گزارش خود این سوال را مطرح کرد که آیا " خشم " شاهزاده ترکی الفیصل یک امر " گذرا" است و یا آنکه آغاز یک تحول سیاسی مهم و دائمی است و ریاض می خواهد بار دیگر زمام امور طرح صلح عربی مطرح شده در دوران پادشاهی ملک عبدالله را بار دیگر در اختیار بگیرد.

پاسخ به این سوال را به هفته ها و ماه های آینده موکول می کنیم زیرا تنها خدا است که از  درون دل ها خبر دارد.

اما این تنها نگرانی این مقام سابق سعودی نیست. او حالا نگرانی دیگری به نام بایدن دارد. «ترکی الفیصل» رییس پیشین سازمان اطلاعات عربستان سعودی یکشنبه شب در گفت و گو با شبکه خبری اسکای نیوز گفت: بایدن منافع آمریکا را در منطقه فراموش نمی‌کند. به گزارش اسکای نیوز، ترکی الفیصل با بیان اینکه عربستان بزرگترین شریک راهبردی آمریکا در منطقه است، بر تقویت روابط میان عربستان سعودی و آمریکا در همه سطوح تأکید کرد. وی افزود: روابط در خصوص همکاری مشترک در سطح امنیتی برای مقابله با تهدید تروریسم میان دو کشور محکم است و این به معنای تبادل اطلاعات، انجام عملیات مشترک و سایر فعالیت‌هایی است که با خطر القاعده و خطر داعش روبرو هستند.

" رئیس پیشین دستگاه اطلاعات عربستان با بیان اینکه توافق بحرین و امارات با صهیونیستها یک حق حاکمیتی است، گفت که مشکل اصلی مسئله فلسطین، اختلاف در میان گروه‌های این کشور است"این مقام پیشین سعودی اضافه کرد: عربستان نخستین میزبان ائتلاف مقابله با تهدید داعش در منطقه در سال ۲۰۱۴ در شهر جده بود. فیصل همچنین گفت که عربستان با همه دولت‌های آمریکا اعم از جمهوری‌خواه یا دمکرات روابط دیپلماتیک خوبی داشته است. این شاهزاده سعودی اظهار داشت که با وجود فراز و نشیب ها در روابط ریاض – واشنگتن؛ اما روابط راهبردی با وجود منافع مشترک که مهمترین آنها ایجاد صلح و ثبات در منطقه است با تلاش برای یافتن راه حل‌هایی برای حل مسأله فلسطین و سایر مواردی که منطقه را آزار می‌دهد به ویژه با توجه به فعالیت ایران در منطقه، نزدیک باقی می ماند.(اینجا بخوانید)

در عربستان چه خبر است؟

به نظر می رسد که در ریاض دو دسته متفاوت در مورد رابطه عربستان با رژیم صهیونیستی ایجاد شده است. برخی ناظران می گویند که بن سلمان در انتظار مرگ پدرش است تا بتواند با خیالی آسوده تر در ادامه اصلاحاتی که انجام داده، مساله فلسطین را هم رها کرده و به سمت  اسراییل بچرخد. در مقابل شاهزاده های مسن تر معتقدند که سعودی ها به عنوان کسانی که مدعی رهبری جهان عرب هستند، نباید مساله فلسطین را فراموش کرده و به صلح با صهیونیست ها دست بزنند.

منابع آگاه اعلام کردند که سفر نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی به عربستان و دیدار وی با ولیعهد سعودی در شهر نیوم منجر به بروز منازعه میان دو جناح خاندان حاکم درباره مساله فلسطین شده است.

این منابع از دو دستگی در عربستان درخصوص فلسطین به ویژه در پی سفر اخیر «بنیامین نتانیاهو»، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی به عربستان و دیدارش با «محمد بن سلمان»، ولیعهد سعودی خبر دادند و اعلام کردند این مساله به منازعه میان دو جناح خاندان حاکم شده است؛ جناح نخست مساله عادی‌سازی روابط با اسرائیل را منوط به برپایی کشور مستقل فلسطین در چارچوب مرزهای سال ۱۹۶۷ میلادی کرده اما جناح دوم به رهبری بن سلمان در تلاش است تا در موقعیت مناسب و هر چه زودتر، روابط عربستان با اسرائیل را عادی‌سازی کند.

در همین رابطه، دو هفته پس از دیدار نتانیاهو با بن سلمان در شهر نیوم، «ترکی الفیصل»، شاهزاده سعودی نزدیک به پادشاه عربستان در نشست گفت‌وگوی منامه، رژیم صهیونیستی را قدرتی استعماری و غربی قلمداد کرد که خانه‌های فلسطینیان را ویران می‌کند و هر کسی را بخواهد به قتل می‌رساند.

این سخنان الفیصل به مثابه سیلی محکمی بر چهره «گابی اشکنازی»، وزیر امور خارجه اسرائیل بود که مستقیما بعد از وی سخنرانی کرد و در آن از اظهارات این شخصیت سعودی به شدت انتقاد کرد.

اما سخنان ترکی الفیصل در این برهه زمانی حائز اهمیت است به ویژه که وی به مدت ۲۰ سال سکان دستگاه اطلاعاتی عربستان را به دست داشته و سفیر این کشور در واشنگتن و لندن بوده و طی مسئولیت خود بارها با اسرائیلی‌ها به صورت غیر رسمی دیدار کرده است.

الفیصل که منتسب به دیدگاه ملک سلمان است، به نقطه‌نظر سنتی عربستان مبتنی بر تشکیل کشور مستقل فلسطین در چارچوب مرزهای ۱۹۶۷ به پایتختی بیت المقدس شرقی و حل مشکل پناهجویان فلسطینی پایبند است.

به گزارش میدل ایست نیوز، با توجه به قرارگیری مکه مکرمه و مدینه منوره در عربستان و حضور میلیون‌ها مسلمان در آن، ملک سلمان با هر گونه تحرک دیپلماتیک که منجر به تضعیف جایگاه عربستان در میان مسلمانان شود، موافق نیست.

در مقابل، بن سلمان، ولیعهد سعودی آماده است تا هر چه سریع‌تر به قطار عادی‌سازی روابط میان کشورهای شورای همکاری بپیوندد و اهتمام چندانی به ابتکار صلح عربی ندارد. ( اینجا بیشتر بخوانید.)

>>> بیشتر بخوانید:

فاصله یخی دوحه و ریاض/ تکلیف دوستی با ایران و ترکیه چه خواهد شد؟
آیا چرخش ریاض نشانه جنگی احتمالی است؟
چرا حمله تند ترکی‌الفیصل به اسرائیل و درگیری لفظی او با اشکنازی تیتر رسانه‌ها شد؟
 

۳۱۲ ۳۱۰