شهرستانی‌ها یارانه کتاب‌ خارجی می‌گیرند

فرهنگ > کتاب  - مؤسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران سعی دارد زمینه را برای پرداخت یارانه دولتی به خریداران کتاب‌های خارجی در شهرستانها و نمایشگاه‌های استانی فراهم کند. آذر مهاجر: بیست و دو سالی هست که در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، دانشجویان و مشتریان خرید کتاب‌های خارجی اعم از کتاب‌های لاتین و عربی از یارانه‌های دولتی برخوردار می‌شوند و براساس آخرین قیمت‌ها خریدارانی که از یارانه بهره می‌برند تنها ۳۵۰ تومان از قیمت ارزی کتاب را پرداخت می‌کنند و مابقی رقم تا قیمت ارزی هم برعهده دولت است. اما در تمام این سال‌ها این امکان تنها در اختیار خریدارانی بود که از نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، کتاب می‌خریده‌اند و درباره شهرستانی‌ها علی‌رغم همکاری ناشران خارجی چنین یارانه‌ای برای خریداران وجود ندارد. شهرستانی‌ها هم مثل تهرانی‌هاشنیده‌ها حاکی‌است مؤسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران از جمله نهادهایی است که سعی دارد زمینه را برای پرداخت یارانه دولتی به خریداران کتاب‌های خارجی در شهرستانها و نمایشگاه‌های استانی هم فراهم کند. احسان‌الله حجتی مدیرعامل مؤسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران، درباره مشکلات خرید کتاب‌های خارجی در نمایشگاه‌های کتاب استانی به خبر می‌گوید: در تلاش هستیم شرایطی فراهم شود که خریداران کتاب‌های خارجی در استانها هم بتوانند از یارانه‌های دولتی بهره ببرند.

"فرهنگ > کتاب  - مؤسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران سعی دارد زمینه را برای پرداخت یارانه دولتی به خریداران کتاب‌های خارجی در شهرستانها و نمایشگاه‌های استانی فراهم کند"استفاده از این یارانه در مورد نمایشگاه بین‌المللی تهران تعریف شده و سازوکار مشخصی دارد اما درباره یارانه خریداران کتاب‌های خارجی در نمایشگاه‌های استانی هیچ برنامه مشخصی وجود ندارد و امیدوارم بتوانیم با ارائه راهکاری قانونی و با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی این امکان را برای خریداران کتاب‌های خارجی در نمایشگاه‌های استانی هم فراهم کنیم. البته لازم است تأکید کنم این امر نیازمند طرحی قانونمند است و لازم است که سازوکار اجرایی آن در قانون تعریف شده باشد. «آنچه مؤسسه نمایشگاه‌های فرهنگی در این‌باره دنبال می‌کند، جزئیات روشن و دقیقی ندارد اما به گفته حجتی به محض توافق با وزارت ارشاد درباره اصل پرداخت یارانه، درباره نحوه اجرا و جزئیات آن توافق صورت خواهد گرفت. او در این‌باره می‌گوید: یارانه‌ای که دولت به کتاب‌های خارجی می‌دهد، عموماً براساس قیمت کتاب و به صورت توافقی خواهد بود. در حقیقت نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در بخش فروش مستقیم ارزی می‌تواند الگویی باشد برای نمایشگاه‌های کتاب استانی و میزان تخفیف ناشران خارجی هم حداقلی دارد که ملزم به رعایت این حداقل برای مشتریان ایرانی هستند.» یارانه یا تخفیف برای کتاب‌های خارجیارائه یارانه به خریداران کتاب‌های خارجی در نمایشگاه‌های استانی حتماً نتایجی را به دنبال خواهد داشت که البته بیشتر به نظر می‌رسد این نتایج مثبت باشد.

حجتی مدیرعامل مؤسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران معتقد است درباره تأثیرات چنین اتفاقی تا زمان وقوع آن نمی‌توان صحبت کرد. او درباره نقش پرداخت یارانه به خریداران استانی در کم شدن بار نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب تهران می‌گوید: «قطعاً برای دانشجویان و خریداران کتاب‌های خارجی خیلی راحت‌تر است که در استان محل زندگی خودشان از یک نمایشگاه با استفاده از یارانه کتاب خارجی بخرند. اما حقیقت این است که تعداد ناشران خارجی در نمایشگاه‌های استانی بسیار کم است و نمی‌توان مطمئن بود که این مسئله باری از دوش نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران بردارد به‌خصوص با توجه به اینکه این رویداد مهمترین اتفاق مربوط به کتاب در کشورماست و تعداد قابل توجهی ناشر از بیش از ۸۰ کشور دنیا در آن شرکت می‌کنند.» طبیعتاً تجربه دیگر کشورها و برگزاری نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب در دیگر نقاط دنیا هم می‌تواند در این‌باره راهگشا باشد اما مسئله اینجاست که قائم‌مقام انتشارات بین‌المللی الهدی که سابقه حضور در بیش از ۳۵ نمایشگاه بین‌المللی را دارد از نمایشگاه‌های خارجی هم چندان راضی نیست و تخفیف اجباری را مهمترین دلیل این نارضایتی عنوان می‌کند. موسوی‌زاده می‌گوید: در اکثر قریب به اتفاق نمایشگاه‌های کتاب در دنیا شرکت‌کنندگان ملزم به تخفیف اجباری می‌شوند و این مسئله از همان ابتدای ثبت نام هر ناشر برای شرکت در نمایشگاه با او در میان گذاشته می‌شود اما خب در عوض اکثر کتاب‌ها قیمت پشت جلد ندارند و ناشران قیمت بالاتر را مطرح می‌کنند تا بعد از اعمال تخفیف اجباری قیمت کتاب در همان میزان اولیه‌اش باقی بماند! مقایسه عرضه کتاب‌های خارجی در ایران و یا دیگر کشورهایی که نمایشگاه‌های بین‌المللی برگزار می‌کنند، می‌تواند برای مدیران عرصه ادب و فرهنگ کشور و برگزارکنندگان نمایشگاه‌های کتاب بین‌المللی ما مفید باشد و راه‌های تازه‌ای برای دسترسی عادلانه و مناسب علاقه‌مندان به کتاب‌های خارجی را پیش پایشان بگذارد. بازار خارجی تحت تأثیر قوانین داخلی نشردر حالی که بحث دسترسی به کتاب‌های خارجی و استفاده از یارانه دولتی در استانها برای بسیاری از دانشجویان و مخاطبان اهمیت ویژه دارد، ناشران اما به نکات دیگری می‌اندیشند و معتقدند دولت می‌تواند به جای آنکه تنها به راهکارهایی مانند پرداخت یارانه بیندیشد فضا را برای تبادل فرهنگی در بازار کتاب ایران و جهان فراهم کند.

"البته لازم است تأکید کنم این امر نیازمند طرحی قانونمند است و لازم است که سازوکار اجرایی آن در قانون تعریف شده باشد"رهام علی‌محمدی یکی از ناشرانی است که اعتقاد دارد به موازات توجه به واردات کتاب باید به صادرات آن هم توجه شود. او در این‌باره به خبر می‌گوید: «متأسفانه در برنامه‌ریزی فرهنگی ما همه‌چیز به حل نیازهای روزمره ختم شده است. دولتمردان در این اندیشه هستند که چطور دسترسی ساده و ارزان به کتاب‌های خارجی را میسر کنند اما به این نکته توجه ندارند که زبان فارسی یکی از قدیمی‌ترین زبان‌های دنیاست و متأسفانه مجموعه سیاست‌های فرهنگی و اقتصادی به اینجا انجامیده که ما از ارائه کتاب‌های فارسی به ایرانیان مهاجر و حتی فارسی‌زبان‌های کشورهای همسایه هم عاجز هستیم. نظارت دولت بر بازارها و نمایشگاه‌های داخلی و خارجی، حضور انحصاری شرکت‌های دولتی یا وابسته به دولت در نمایشگاه‌های خارجی و سیاست ارزیابی مؤسسات نشر با معیار تعداد کتاب‌های بیشتر و نه کیفی‌تر سبب شده ما نه تنها در عرصه بین‌المللی بلکه حتی برای فروش و توزیع کتاب در داخل هم مسئله پیدا کرده‌ایم. در حال حاضر هزینه پست یک کتاب بیشتر از قیمت خود کتاب است در حالی که در کشوری مانند هندوستان پست کتاب رایگان است.» علی احمدی به سیاست‌های حاکم بر نشر، توزیع و حتی انتخاب ناشران برای شرکت در نمایشگاه‌های داخلی، انتقاد دارد و معتقد است که صادرات کتاب زمانی معقول خواهد بود که بازار داخلی پر شده باشد.

او در این‌باره می‌گوید: «امروز زمانی است که باید به صادرات کتاب بیندیشیم اما هنوز درگیر مسائل داخلی نشر کتاب هستیم و هنوز نمی‌توانیم به خوانندگان ایرانی کتاب برسانیم چه رسد به اینکه بخواهیم برنامه صادرات کتاب را عملی کنیم.» با توجه به مسائلی که ناشران و علاقه‌مندان به کتاب در تهیه یک کتاب چه ایرانی چه خارجی با آن روبه‌رو هستند، چندان باشد که حتی در صورت قانونی شدن ارائه یارانه به خریداران کتاب‌های خارجی در نمایشگاه‌های استانی اتفاق چندان قابل توجهی رخ ندهد چرا که کمک چندانی به علاقه‌مندان به کتاب و کتابخوانی نمی‌شود. هنوز هم بسیاری از علاقه‌مندان به کتاب‌های خارجی و دانشجویان نیاز دارند برای تهیه بسیاری از کتاب‌های مورد نیازشان به نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران مراجعه کنند یا هزینه‌های بسیاری برای تهیه آن به صورت آزاد متحمل شوند؛ دو سالی است که یارانه کتاب‌های عربی حذف شده و حتی گاه برنامه‌هایی پیاده می‌شود که ناشران داخلی به آن معترض می‌شوند مانند برنامه خرید کتاب‌های خارجی از ناشران توسط مراکز بزرگ نشر با درصدی تخفیف و بعد ارائه آنها به مشتری با افزودن درصدی بیشتر به تخفیف آن توسط دولت و نهادهای دولتی. همه این مشکلات به‌علاوه مسائل مربوط به توزیع و پخش کتاب سبب شده ارائه یارانه به خریداران کتاب‌های خارجی در نمایشگاه‌های استانی دل هیچ کتابخوانی را خوش نکند