خودنمایی سازمان همکاری‌های شانگهای به عنوان رقیب غرب

استقبال از ولادیمیر پوتین در فرودگاه که برای نشست سران سازمان همکاری‌های شانگهای به دوشنبه رفته است

یک هفته پیش باراک اوباما، رئیس‌جمهور آمریکا با رهبران دیگر کشورهای عضو سازمان ناتو به ویلز (در غرب بریتانیا) رفته بود تا شکل‌گیری "هسته اتحاد" برای مبارزه با تهدیدات روزافزون پیکارجویان "دولت اسلامی" در عراق و سوریه را اعلام کند.

بعد، در همان روز که او چهارچوب استراتژی‌های جدید خود را اعلام کرد؛ رهبرانی دیگر، این‌بار از شرق، گرد یک ائتلاف دیگر در جنگل کاج کاخ ریاست‌ جمهوری در شهر دوشنبه، پایتخت تاجیکستان، برای دیدار سالانه سران سازمان همکاری‌های شانگهای جمع شدند.

برخی از نیرومندترین بازیگران سازمان همکاری‌های شانگهای توانایی اخلال‌گری در بهترین برنامه‌های واشنگتن در سوریه و عراق را دارند.

برای بعضی، این ائتلاف که در شرق در حال گسترده شدن است، حکم پادزهر علیه ناتو را دارد.

کشورهای ناظر مثل ایران، هند و پاکستان مایلند عضو رسمی بلوکی شوند که ۱۳ سال پیش بین روسیه، چین و کشورهای تازه استقلال یافته آسیای میانه شکل گرفت.

حتی حالا به ترکیه هم به عنوان یک شریک بالقوه نگریسته می‌شود، در حالی که قبلا از این کشور به دلیل نزدیکی‌اش به غرب و همچنین حمایت از دشمنان مسلح بشار اسد در سوریه دوری می‌شد.

حسن روحانی هم برای شرکت در جلسه سازمان همکاری‌های شانگهای که ایران عضو ناظر آن است به دوشنبه رفته است

پرویز دولت‌زاده، جانشین وزیر امور خارجه تاجیکستان به خبرنگاران گفت: "این نشست سران دوشنبه را به مرکز ژئوپولیتیک جهان تبدیل خواهد کرد".

ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه و حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران مطمئن هستند که در بعضی جبهه‌ها انگیزه‌های مشترک دارند. هر دو تحت تحریم‌های غرب هستند؛ روسیه برای عملیات آن کشور در اوکراین، ایران به دلیل یک برنامه هسته‌ای ناروشن.

هر دو هم حامیان ثابت‌قدم بشار اسد درگیر جنگ هستند که برای زمانی طولانی‌تر از انتظار در قدرت پایدار مانده است.

شاید هر دو روسیه و ایران حالا با این گفته باراک اوباما که "یافتن یک راه حل سیاسی برای حل بحران سوریه لازم است" تشویق شده‌اند.

ولی آینده بشار اسد به عنوان یک مسئله اساسی باقی می‌ماند. غرب و کشورهای عرب متحد آن مصمم‌اند که حملات نظامی جدید علیه مواضع گروه موسوم به دولت اسلامی (یا داعش سابق) و به نفع یک "جبهه میانه‌رو مخالف دولت" باشد، و نه به نفع حکومت سوریه.

دلیل وجودی و هدف تشکیل سازمان همکاری‌های شانگهای در سال ۲۰۰۱ که آن زمان به نام "شانگهای ۵" تشکیل شد، امنیت منطقه‌ای بود که شامل درگیری‌های مرزی، تروریسم و پیکارجویان اسلامی در منطقه می‌شد.

حالا اگر همه اعضا و اعضای ناظر سازمان همکاری‌های شانگهای را به هم اضافه کنیم، این کشورها با همدیگر نصف جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند.

جمعیت کشورهای عضو و ناظر سازمان همکاری‌های شانگهای نصف جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند

ولی وزن سیاسی این ائتلاف چقدر است؟ این سازمان مانند ناتو یک ائتلاف نظامی نیست، اگرچه در طول سال‌ها تمرین‌های نظامی هم برگزار کرده است.

سرگئی لاورف که حدس زده می‌شود بعد از این نشست ریاست سازمان همکاری‌های شانگهای را به عهده گیرد، در بلاگ خود نوشته "ما برنامه داریم که روی مجهز کردن بیشتر سازمان همکاری‌های شانگهای متمرکز شویم تا بتوانیم چالش‌های مختلفی را که جهان با آن روبروست، مدیریت کنیم".

افزایش تجارت هم یکی از اولویت‌های این نشست در دوشنبه است، ولی حتی اقتصاد نمی‌ تواند از دست سیاست فرار کند. ایران و روسیه تا به حال در باره تبادل "نفت با کالا" صحبت کرده‌اند که تمرکزش بر تبادل گندم روسیه با نفت ایران است. این بعنوان تدبیری برای مقابله با تحریم‌های هر دو کشور در نظر گرفته شده است.

وقتی اولین روز نشست سران کشورهای سازمان همکاری‌های شانگهای به پایان نزدیک می‌شد، هیئت‌های دیپلماتیک برای یک "شب دوستانه" جمع شدند تا در یک جشنواره فاخر موسیقی به تماشای غنای سنت‌های فرهنگی بنشینند.

روز دوم و پایانی نشست، روند پذیرش اعضای بیشتر در این ائتلاف را سرعت خواهد بخشید که در آن دوستی به معنی قدکشیدن همکاری‌های استراتژیک در جهانی است که با بحران‌های بیش از حد روبروست.