گام بزرگ جمهوری‌های شوروی سابق برای پیوستن به اتحادیه اروپا

اتحادیه اروپا با اوکراین، گرجستان و مولداوی، سه جمهوری شوروی سابق یک معاهده تجاری امضا کرده که به موجب آن این جمهوری ها به عنوان عضو وابسته اتحادیه، از تسهیلات تجاری ویژه برخوردار می شوند.

طبق این معاهده که به امضای جداگانه هر یک از سه جمهوری رسیده، این کشورها متعهد می شوند استانداردهای اتحادیه اروپا از جمله مقررات جدید گمرکی، کنترل کیفیت کالا و رقابت بازار آزاد را رعایت کنند.

این جمهوری ها که همسایه شرقی کشورهای عضو اتحادیه اروپا هستند، از سایر جمهوری های بلوک کمونیست که در دهه گذشته به اتحادیه اروپا پیوستند، از لحاظ اقتصادی عقب ترند.

روسیه که تلاش می کند جمهوری های سابق شوروی را وارد اتحادیه گمرکی خودش کند، به این معاهده با شک و بدبینی نگاه می کند.

ماه نوامبر گذشته، ویکتور یانوکوویچ، رئیس جمهوری سابق اوکراین تسلیم فشارهای روسیه شد و به طور ناگهانی از امضای معاهده تجاری با اتحادیه اروپا منصرف شد. این انصراف جرقه ای بود که بحران کنونی اوکراین را شعله ور ساخت.

ولی در ماه مارس سال جاری، اتحادیه اروپا و اوکراین بخش سیاسی این موافقت نامه را امضا کردند. این بخش، اوکراین را متعهد می کند در ارتباط با مسائل حقوق بشر، امنیتی و کنترل اسلحه با اتحادیه اروپا همکاری نزدیک تری داشته باشد.

برای اتحادیه اروپا تمام بخش های این موافقت نامه، از جمله بسیاری از آیین نامه های تجارت آزاد بسیار مهم است. ولی این معاهده از نظر سیاسی حائز اهمیت بسیار زیادی است و به همین جهت است که روسیه از آنچه که آن را مداخله غرب در حوزه نفوذ سنتی خودش می داند، خشمگین شده است.

اوکراین، برای قرن ها تحت کنترل روسیه قرار داشته و از لحاظ اقتصادی در این کشور ادغام شده بود. جدایی طلبان طرفدار روسیه در شرق اوکراین، معاهده مورد بحث را که تهدیدی برای منافع خودشان می دانند، رد کرده‌اند.

روسیه، اوکراین را تحت فشار اقتصادی قرار داده، از تحویل گاز به این کشور خودداری کرده و واردات بسیاری از کالاهای تولیدی در اوکراین از جمله فرآورده های لبنی و شکلات را تحریم کرده است.

"اوکراین ماه نوامبر گذشته، ویکتور یانوکوویچ، رئیس جمهوری سابق اوکراین تسلیم فشارهای روسیه شد و به طور ناگهانی از امضای معاهده تجاری با اتحادیه اروپا منصرف شد"روسیه می گوید اتحادیه اروپا باید این کشور را هم در مذاکرات مربوط به روابط اقتصادی آینده اوکراین شرکت دهد. مقامات روسی معتقدند معاهده تجاری اوکراین با اتحادیه اروپا می تواند به معنی یک رقابت غیرمنصفانه باشد و کالاهای اتحادیه اروپا از طریق اوکراین وارد بازارهای روسیه شود.

یک سوم تجارت خارجی اوکراین با اتحادیه اروپاست که تقریبا به همان نسبت تجارت این کشور با روسیه است.

در سال ۲۰۱۳، ارزش صادرات اتحادیه اروپا به اوکراین معادل ۲۳.۹میلیارد یورو بود. تجهیزات صنعتی و مواد شیمیایی و تولیدی کارخانجات، بخش اعظم این صادرات را تشکیل می داد.

در همین مدت، ارزش صادرات اوکراین به اتحادیه اروپا معادل ۱۳.۸میلیارد یورو بود که عمدتا شامل آهن، فولاد و مواد معدنی و غذایی بود.

اوکراین از نظر جمعیت، وسعت و تولیدات اقتصادی با مولداوی و گرجستان قابل مقایسه نبوده و این دو جمهوری را با فاصله زیادی پشت سر می گذارد.

پیمان تجاری با اتحادیه اروپا برای گرجستان وسیله ای جهت تحرک بیشتر اقتصادی و بیرون آمدن از رکود اقتصادی است. تقریبا یک سوم کل تجارت این جمهوری با اتحادیه اروپاست.

از آنجا که اتحادیه اروپا در صدد است انرژی وارداتی خود از جمهوری آذربایجان، همسایه گرجستان در منطقه قفقاز و نیز جمهوری های آسیای میانه را افزایش دهد، از لحاظ استراتژیکی گرجستان برای اتحادیه اروپا اهمیت دارد. هم اکنون یک خط لوله مهم نفتی از خاک گرجستان عبور می کند.

رهبران اتحادیه اروپا از این نگرانند که ممکن است روسیه که یک صادرکننده مهم انرژی است، دیگر شریک قابل اعتمادی نباشد.

روابط گرجستان با روسیه هنوز تنش آلود است. منبع این تنش، الحاق عملی (دوفاکتو) اوستیای جنوبی و ابخاز، دو منطقه متعلق به گرجستان، به روسیه است. جدایی طلبان طرفدار روسیه که در حال حاضر بر این دو منطقه حکومت می کنند، در جریان جنگ در اوت ۲۰۰۸، با حمایت نیروهای روسیه، ارتش گرجستان را از این نواحی بیرون راندند.

روسیه در گذشته واردات شراب و آب معدنی از گرجستان را باعنوان کردن ایرادهایی از نظر بهداشتی، ممنوع کرده و پس از جنگ نیز برای مدت طولانی پروازهای بین مسکو و تفلیس به حال تعلیق درآمده بود.

در سال ۲۰۱۳، ارزش کالاهای صادراتی اتحادیه اروپا به گرجستان معادل دو میلیون یورو بود. مواد معدنی و شیمیایی، ماشین آلات و تجهیزات حمل و نقل بخش اعظم این کالاها بود.

در همین سال ارزش کالاهای صادراتی گرجستان به اتحادیه اروپا نزدیک به ۷۰۰میلیون یورو بود. بیشترین کالاهای صادراتی مواد معدنی وغذایی و فلزات بود.

از مولداوی غالبا به عنوان فقیرترین کشور اروپا نام برده می شود.

"این انصراف جرقه ای بود که بحران کنونی اوکراین را شعله ور ساخت.ولی در ماه مارس سال جاری، اتحادیه اروپا و اوکراین بخش سیاسی این موافقت نامه را امضا کردند"بسیاری از شهروندان مولداوی به درآمد خویشاوندانشان که در اتحادیه اروپا کار می کنند، وابسته اند.

این جمهوری از نظر تاریخی و فرهنگی به رومانی خیلی نزدیک است ولی ممکن است با امضای معاهده تجاری با اتحادیه اروپا، بازارهای تازه ای پیدا کند. بیش از ۵۰ درصد کل تجارت مولداوی با اتحادیه اروپاست.

یکی از مشکلاتی که مانع پیشرفت این کشور شده، مناقشه حل نشده ترانس نیستریاست. این منطقه که باریکه زمین درازی است در شرق مولداوی قرار دارد و از اوایل دهه ۱۹۹۰ در کنترل جدایی طلبان طرفدار روسیه است.

ارزش کالاهای صادراتی اتحادیه اروپا به مولداوی در سال گذشته میلادی معادل ۲.۳ میلیارد یورو و ارزش کالاهای وارداتی معادل یک میلیارد یورو بود.

ماشین آلات، مواد معدنی و تجهیزات حمل و نقش بخش اعظم کالاهای وارداتی از اتحادیه اروپا و مواد غذایی، پوشاک و ماشین آلات بیشترین کالاهای صادراتی مولداوی به این اتحادیه بود.