تفاهم غیرمکتوب ایران و غرب تبدیل به توافق مکتوب می شود؟/ اروپا به توافق با ایران تن می دهد؟

بین الملل تابناک: همزمان به گمانه زنی ها و تکذیب و تایید ها در رابطه با مذاکرات هسته ای، علی باقری مذاکره کننده ارشد ایران به امارات رفت و در ابوظبی با طرف‌‌‌های خود در تروئیکای اروپا دیدار و رایزنی کرد.

در این رابطه، علی باقری، معاون سیاسی وزیر امور خارجه در صفحه شخصی خود نوشت: در ادامه رایزنی‌های دیپلماتیک با طرف‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، با همتایان آلمانی، فرانسوی و انگلیسی خود در ابوظبی دیدار کرده و در مورد طیفی از موضوعات و نگرانی‌های متقابل با هم گفت‌وگو کردیم.

پیش از این، معاون سیاسی وزیر امور خارجه درباره سفرش به امارات نوشته بود: در چارچوب تحکیم سیاست همسایگی و در راستای استمرار رایزنی‌های سیاسی با همسایگان، به امارات سفر کردم تا درباره ارتقای همکاری‌های دوجانبه و بررسی مسائل منطقه‌ای با مقام‌های این کشور گفت‌وگو کنم.

باقری اضافه کرد: دو هفته پیش، وزیر مشاور امارات عربی متحده سفری به ایران داشت که گفت‌وگوهای مفصلی با یکدیگر داشتیم. علی باقری، چندی پیش نیز با مدیران سیاسی سه کشور اروپایی در اسلو (نروژ) دیدار و گفت‌وگو کرده بود.

مذاکره علی باقری با نمایندگان تروئیکای اروپایی در حالی است که پیش از آن، رسانه‌های آمریکایی و اسرائیلی از توافق موقت میان ایران و آمریکا خبر داده بودند که با وجود تایید مذاکرات محرمانه با وساطت عمان، هرگونه توافق موقت توسط سخنگوی وزارت امور خارجه ایران و آمریکا رد شد. رویترز نیز گزارش داد که یک مقام آمریکایی ادعاهای مطرح‌ در برخی گزارش‌ها مبنی بر مذاکرات ایران و آمریکا درباره یک توافق موقت جایگزین برجام را رد کرده است.

به نظر می رسد، سفر علی باقری به امارات و دیدار به همتایان اروپایی، خود بیش از هر چیز به ادعای مداخله ایران در جنگ اوکراین و همچنین مذاکرات هسته ای مربوط بوده که تا حدودی این دو موضوع به یکدیگر گره خورده اند.

در این رابطه، دکتر «رحمان قهرمانپور» کارشناس مسائل هسته ای و بین الملل در توییتر نوشت: حضور مقامات سه کشور اروپایی حاضر در مذاکرات برجامی در امارات برای دیدار با مقامات ایرانی، گویای آن است که گفت‌وگوهای عمان، چیزی فراتر از تبادل پیام میان ایران و امریکا بوده و آمریکا به دنبال جلب نظر اروپا برای رسیدن به نوعی توافق با ایران است. در یک سال گذشته، مواضع اروپا در قبال توافق با ایران به مراتب منفی تر از آمریکا بوده و دلیل آن جنگ اوکراین از یک سو و اعتراضات داخل ایران از سوی دیگر است. بیانیه اخیر اروپا در شورای حکام هم آشکارا، لحن تندی داشت.

"در یک سال گذشته، مواضع اروپا در قبال توافق با ایران به مراتب منفی تر از آمریکا بوده و دلیل آن جنگ اوکراین از یک سو و اعتراضات داخل ایران از سوی دیگر است"اروپایی ها احتمالا به خاطر فشار آمریکا از یک سو و تعدیل مواضع ایران از سوی دیگر، حاضر به دیدار با مقامات ایرانی شده اند.

وی افزود: اروپا در ماه‌های اخیر از امکان فعال کردن مکانیسم ماشه پیش از اکتبر ۲۰۲۳ سخن گفته است. آیا این رفت و آمد‌ها نشان افزایش تمایل ایران برای توافق است؟ در این نکته تردیدی نیست، اما مشکل اصلی در ماهیت توافقی است که همزمان برای آمریکا و ایران و اروپا قابل پذیرش باشد.

قهرمانپور در رابطه با گره خوردن جنگ اوکراین با پرونده هسته ای ایران در گفت‌وگو با تابناک اظهار داشت: وارد شدن موضوع اوکراین بدون شک پرونده هسته‌ای را پیچیده می‌کند. در اصل توافق مکتوب بلندمدت را پیچیده می کند. آن چیزی که الان رسانه‌ها گزارش می‌دهند، این هست که ایران و آمریکا قرار نیست، یک توافق مکتوب تعهدآور داشته باشند، بلکه به دنبال نوعی تفاهم نانوشته و فرمول توقف‌ در برابر توقف هستند که به معنای توافق حقوقی یا توافق مکتوب نیست؛ بنابراین، باید گفت که جنگ اوکراین در کدام حالت موضوع را پیچیده تر می کند.   وی افزود: من معتقدم اگر قرار بر این باشد که دو طرف به یک توافق مکتوب برسند، حتما موضوع اوکراین یک مورد بسیار سخت و دشوار برای توافق است، به ویژه اینکه برای اروپا یک موضوع سرنوشت ساز و حیاتی است؛ اما اگر قرار بر تفاهم شفاهی و توافق نانوشته و توقف در برابر توقف یا چیزی شبیه این باشد، ممکن است که موضوع اوکراین تبدیل به یک موضوع چالش برانگیز یا یک مانع نباشد.

اما باید توجه کرد آن چیزی که الان رسانه‌ها در مورد آن صحبت می کنند، امری شکننده است و ممکن است که حتی پیش از پایان دوران ریاست جمهوری اوباما به هم بخورد.   این کارشناس برجسته روابط بین الملل ادامه داد: بنابراین در این فرمول جدید یعنی در این تفاهم غیرمکتوب ممکن است که موضوع اوکراین موقت حل و فصل شود؛ یعنی ایران بپذیرد که پهپادهایی را که به روسیه می دهد کمتر کند؛ اما بعید می دانم ایران به صورت کلی بخواهد از همکاری نظامی با روسیه صرف نظر کند که این مساله برای ایران از نظر دفاعی مساله بسیار مهمی است، چون همین مشکل به شکل دیگری در مورد هند هم وجود داشت و اروپا تلویحا آن را پذیرفت. شاید اروپایی‌ها بتوانند در این مورد به یک توافقی برسند. مساله هند این گونه بود که هندی ها اصرار داشتند چون عمده تجهیزات دفاعی خودشان را از روسیه می خرند، بنابراین، نمی‌توانند خرید تجهیزات از روسیه را متوقف کنند. در مورد ایران مساله دوجانبه است؛ یعنی ایران هم  سلاح از روسیه می خرد و هم پهپاد و برخی سلاح ها و تجهیزات سبک نظامی به روسیه می دهد.

"آیا این رفت و آمد‌ها نشان افزایش تمایل ایران برای توافق است؟ در این نکته تردیدی نیست، اما مشکل اصلی در ماهیت توافقی است که همزمان برای آمریکا و ایران و اروپا قابل پذیرش باشد"  قهرمانپور در پایان گفت: در بُعد اول به نظر من اروپا با آن موافقت می کند؛ یعنی ایران به همکاری‌های نظامی با روسیه و خرید تجهیزات دفاعی ادامه دهد؛ اما در مورد بعد دوم یعنی فروش پهپادها به روسیه طبیعتا ایران موضع سختگیرانه تری خواهد داشت؛ همینطور موضوع اروپا هم سختگیرانه خواهد بود. لذا ممکن است آن توافق مکتوبی که درموردش صحبت می‌کنیم، به خاطر همین به تأخیر بیفتد؛ ضمن اینکه هنوز در این مورد ابهام داریم که آیا این تفاهم غیرمکتوب که الان در مورد آن صحبت می شود، مقدمه ای است برای توافق مکتوب در آینده یا دو طرف در این مورد هنوز صحبتی نکرده اند.