قربانیان تجاوز جنسی بوسنی در دوران جنگ امید به اجرای عدالت را از دست می‌دهند

لیلا و زینیا، دو قربانی تجاوز جنسی در جریان جنگ بوسنی، از آنچه بر آنها گذشته به بی‌بی‌سی گفتند.

بوسنا، رودخانه‌ای که نامش را به کشور بوسنی داده است، در مسیر حرکتش به‌ سمت شمال از میان شهر زنیکا می‌گذرد. در کرانه‌های این رودخانه، از دودکش‌های کارخانه‌های فولاد سازی عظیم در مرکز شهر دود غلیظی به هوا بلند شده، و به دره‌ای که در آن نزدیکیست، سرازیر می‌شود.

در باغ یکی از پناهگاه‌های زنان لیلا داستان آنچه را که در نوجوانی به‌صورت وحشیانه‌ای بر سرش آمده شرح می‌دهد. او می‌گوید: "موقعی که جنگ شروع شد، من ۱۴ ساله بودم و با مادربزرگم زندگی می‌کردم. مرا گرفتند و سه سال را در یک اردوگاه زندانی بودم. در آن اردوگاه ما را به کار جسمی وادار می‌کردند.

"ما مجبور بودیم مثل برده به آنها خدمت کنیم و به ما تجاوز می‌کردند."برآورد می‌شود که شمار زنانی مثل لیلا که در جریان جنگ بوسنی قربانی خشونت جنسی شدند، از ۲۰ هزار تا بیش از ۵۰ هزار نفر باشد"بعدها من و سه زن دیگر را از بقیه جدا کردند و به خانه‌ای بردند."

""بازماندگان خشونت جنسی احساس می‌کنند که هیچکس آنچه بر سرشان آمده را باور ندارد""

صبیحا هوزیچ، مدیر پروژه زنان مدیکا زنیکا

"در آن خانه سربازان مشروبات الکلی می‌نوشیدند. ما مجبور بودیم مثل برده به آنها خدمت کنیم و به ما تجاوز می‌کردند."

برآورد می‌شود که شمار زنانی مثل لیلا که در جریان جنگ بوسنی قربانی خشونت جنسی شدند، از ۲۰ هزار تا بیش از ۵۰ هزار نفر باشد. آمار واقعی هیچگاه معلوم نخواهد شد، و یکی از مهم‌ترین دلایل آن این است که بسیاری از قربانیان تصمیم گرفته اند که در این باره سکوت کنند، چرا که می‌ترسند در صورت صحبت درباره آن، جامعه به آنها نگاه مثبتی نداشته باشد.

جنگ بوسنی کم‌کم به تاریخ می‌پیوندد، و به گفته نلا پوروبیچ، عضو اتحادیه بین‌المللی زنان برای صلح و آزادی، با گذشت زمان آزادانه صحبت کردن در مورد آنچه بر سرشان آمده برای بعضی از زنان قربانی سخت‌تر می‌شود. او می‌گوید: "آنچه از گفتگو با قربانیان خشونت جنسی، و همچنین مددکارانی که با آنها کار می‌کنند، دستگیرمان می‌شود این است که صحبت درباره خشونت‌های جنسی در بحبوحه جنگ و بلافاصله پس از وقوع آن اتفاقات آسان‌تر از حالا بوده که ۲۰ سال از آن موقع گذشته است. آنها احساس می‌کنند که جامعه خسته است و کسی نمی‌خواهد چیزی راجع به آن اتفاقات بشنود.

مردم می‌خواهند از این قضایا گذر کنند، اما گذشتن از این اتفاقات برای این زنان ممکن نیست."

در جریان جنگ بوسنی غیرنظامیان مرتبا هدف قرار می‌گرفتند

محققان می‌گویند که جنگ در بوسنی نوعی "سلسله مراتب" در میان ضربات و شوک‌های روحی ایجاد کرده است. با توجه به همه وحشیگری‌های که بین سال‌های ۱۹۹۲ و ۱۹۹۵ روی داد، از نظر برخی، خشونت جنسی به نسبت تصفیه قومی یا شکنجه کمتر خباثت‌آمیز و دهشتناک است. کسانی که در پی اجرای عدالت هستند همچنان با موانع عظیمی مواجهند. دادگاه‌ها هنوز مشغول پاک کردن و رسیدگی به حدود ۱۳۰۰ پرونده جنایات جنگی هستند. تنها مواردی که بسیار جدی قلمداد می‌شوند، یا افسران ارشد در آنها دست داشته اند، در رده حکومتی مورد بررسی قرار می‌گیرند.

"آنها احساس می‌کنند که جامعه خسته است و کسی نمی‌خواهد چیزی راجع به آن اتفاقات بشنود"در این سطح شاهدان از امتیاز ناشناس ماندن و حفاظت برخوردار هستند. پرونده‌های مربوط به تجاوز سربازان و افسران رده‌های پایین‌تر معمولا به دادگاه‌های منطقه‌ای و رده پایین‌تر سپرده می‌شوند. در این دادگاه‌ها هیچ ساز و کاری برای حفاظت از شاهدان وجود ندارد و ممکن است از قربانیان خواسته شود در مقابل فردی که به آنها تعرض کرده، به ادای شهادت بپردازند.

تابحال کمتر از ۷۰ نفر به‌خاطر جنایات خشونت‌آمیز جنسی در جریان جنگ بوسنی مورد پیگرد قرار گرفته اند. صبیحا هوزیچ، مدیر پروژه زنان مدیکا زنیکا، می‌گوید: "بازماندگان خشونت جنسی احساس می‌کنند که هیچکس آنچه بر سرشان آمده را باور ندارد. اکثر بازماندگان به من می‌گویند که اگر در فرآیند حقوقی رسیدگی به شکایتشان لازم باشد برای اثبات مدعایشان شهادت دهند، مایل نیستند وارد این فرآیند شوند."

ویلیام هیگ و آنجلینا جولی با کارزاری همکاری می‌کنند که برای مبارزه با خشونت جنسی در جریان جنگ‌ها به‌راه افتاده است

"ما سعی می‌کنیم از آنها حمایت کنیم و به پیگیری ماجرا تشویقشان کنیم، اما بعضی وقت‌ها اینکه از آنها خواسته می‌شود که در دادگاه حاضر شوند، بیش از حد برایشان استرس‌آور و آزاردهنده است."

در جریان جنگ بوسنی به مردان هم تجاوز می‌شد.

این کار معمولا با هدف تحقیر قربانی انجام می‌شد. زینیا، سرباز سابق ارتش بوسنی، در حالی که به‌وضوح می‌لرزد، آنچه بر سرش آمده را تعریف می‌کند. او می‌گوید: "پلیس نظامی مرا به زیرزمین برد. آنقدر مرا زدند که از هوش رفتم. وقتی به‌هوش آمدم، یکی از افسران بیلی را برداشت، شلوارم را پاره کرد، و بیل را در من فرو کرد.

"با توجه به همه وحشیگری‌های که بین سال‌های ۱۹۹۲ و ۱۹۹۵ روی داد، از نظر برخی، خشونت جنسی به نسبت تصفیه قومی یا شکنجه کمتر خباثت‌آمیز و دهشتناک است"بعد دوباره مرا روی زمین انداختند. فکر می‌کردند که به احتمال زیاد در اثر خونریزی زیاد خواهم مرد. وقتی یک دست یا پایتان را از دست می‌دهید، می‌شود آن را دید. ولی وقتی به روحتان آسیب وارد می‌شود، این جراحت قابل دیدن نیست. ممکن است مثل سنگ به نظر بیایم، ولی کالبدی توخالی بیش نیستم.

یک پوسته خالی."

در کنفرانسی بین‌المللی که ماه ژوئن آینده (خرداد ۱۳۹۳) در لندن برگزار خواهد شد، به موضوع خشونت جنسی در خلال درگیری‌های نظامی پرداخته خواهد شد. این کنفرانس به ریاست ویلیام هیگ، وزیر خارجه بریتانیا، و آنجلینا جولی، بازیگر هالیوود و فرستاده ویژه کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل، برگزار خواهد شد. این‌ دو از زمانی که آقای هیگ دو سال پیش فیلم آنجلینا جولی درباره جنگ بوسنی، موسوم به سرزمین خون و عسل، را دید با هم همکاری می‌کنند. آنها دو هفته پیش به بوسنی سفر کردند و قول دادند که از نشست لندن برای ارائه رهنمودهای جدید درباره نحوه ثبت و مستند کردن و تحقیق درباره موارد تجاوز در مناطق جنگی و افزایش حمایت‌ها از قربانیان استفاده کنند.

محققان می‌گویند که جنگ نوعی "سلسله مراتب" میان ضربات و شوک‌های روحی ایجاد کرده، و در این میان به قربانیان تجاوز جنسی کم‌توجهی شده است

بهتر شدن روش‌های جمع‌آوری اسناد و شواهد ممکن است به پیگردهای قضایی بیشتر در درگیری‌های نظامی آینده منجر شود، اما این پیشرفت‌ها برای بعضی قربانیان فایده‌ای نخواهد داشت. در حالی که ویلیام هیگ و آنجلینا جولی مشغول بازدید از مقر سابق و مخروبه نیروهای حافظ صلح سازمان ملل در شهر سربرنیتسا بودند، یکی از بازماندگان بنام ادینا گفت: "مردانی که به من تجاوز کردند، هنوز آزادند.

"تنها مواردی که بسیار جدی قلمداد می‌شوند، یا افسران ارشد در آنها دست داشته اند، در رده حکومتی مورد بررسی قرار می‌گیرند"من بعضی از آنها را در شبکه‌های اجتماعی پیدا کرده ام. آنها آزادانه رفت و آمد می‌کنند و در فیس‌بوک عضو هستند. من از دولت بوسنی ناراحتم، چون فرآیند دستگیری و پیگرد قضایی این مجرمان خیلی کند است. در این ۲۰ سال خیلی از قربانیان مرده اند. آنقدر عمر نکردند که اجرای عدالت را ببینند."