آیا جنگ‌های آیند‌ه‌ی جهان بر سر آب خواهد بود؟ در سال ۲۰۵۰ حدود ۲ میلیارد نفر بر جمعیت جهان افزوده می‌شود. آب آشامیدنی آنها از کجا تأمین می‌شود؟ وضعیت ایران چگونه خواهد بود؟ گفت‌وگو با احمد آل یاسین، پژوهشگر محیط زیست.

  Großansicht des Bildes mit der Bildunterschrift: آیا جنگ‌های آیند‌ه‌ی جهان بر سر آب خواهد بود؟ در سال ۲۰۵۰ حدود ۲ میلیارد نفر بر جمعیت جهان افزوده می‌شود. آب آشامیدنی آنها از کجا تأمین می‌شود؟ وضعیت ایران چگونه خواهد بود؟ گفت‌وگو با احمد آل یاسین، پژوهشگر محیط زیست. در حال حاضر حدود ۲ میلیارد نفر از مردم جهان با مشکل کم‌آبی و بی‌آبی روبرو هستند. اگر تغییری مثبت به وجود نیاید، در سال ۲۰۲۵ حدود دوسوم از مردم جهان با مشکل شدید آب روبرو می‌شوند.   طبق آخرین برآوردهای سازمان ملل متحد، جمعیت جهان تا سال ۲۰۵۰ دو میلیارد و سیصد میلیون نفر افزایش یافته و از مرز ۹ میلیارد نفر خواهد گذشت.

"  Großansicht des Bildes mit der Bildunterschrift: آیا جنگ‌های آیند‌ه‌ی جهان بر سر آب خواهد بود؟ در سال ۲۰۵۰ حدود ۲ میلیارد نفر بر جمعیت جهان افزوده می‌شود"این افزایش جمعیت بیشتر مربوط به کشورهای در حال رشد خواهد بود. آیا کسی می‌تواند پاسخ دهد، آب آشامیدنی مورد نیاز این جمعیت افزوده را باید از کجا تأمین کرد؟ و آیا همین امر سرآغاز جنگ‌های خونین دیگری نخواهد بود؟   با احمد آل یاسین، پژوهشگر و کارشناس محیط زیست در ایران و آمریکا و نویسنده‌ی کتاب "بحران آب" گفت‌وگو کرده‌ایم.     دویچه‌وله: آقای آل یاسین، آیا شما با آنهایی که می‌گویند، جنگ‌های آینده‌ بر سر آب خواهد بود، موافقید؟   احمد آل یاسین: یکی از عوامل تشدید تضادهای بین‌المللی، بیش از ۲۵۰ رودخانه‌ی مرزی و مشترکی است که بین ۱۴۵ کشور جهان به وجود آمده است. با افزایش جمعیت این کشورها و نیاز بیشتر به آب طبیعتا درگیری‌ها و برخوردهای بین کشورهای هم‌جوار و ذینفع بر سر آب‌های مشترک هم شدت بیشتری خواهد یافت.   برای مثال، رودخانه‌ی فرات در سه کشور ترکیه، سوریه و عراق نمونه‌ی بارزی است از اینکه کشور بالادست می‌تواند با احداث سدهای مخزنی و کنترل آب‌ها کشور پایین‌‌دست را از سهمیه‌ی پیشین خود محروم کند.

  نمونه‌ی دیگر در خاور میانه رودخانه‌ی هیرمند بین ایران و افغانستان است که سال‌ها است از موارد اختلاف بین این دو کشور محسوب می‌شود.   دلایل عمده‌ی بحران آب در سال‌های آینده چه خواهد بود؟   Bildunterschrift: Großansicht des Bildes mit der Bildunterschrift:  مهندس احمد آل یاسین، پژوهشگر محیط زیست در ایران و آمریکا دلایل زیادی برایش وجود دارد، ولی من به پنج دلیل مهم اشاره می‌کنم. اولین دلیل رشد اقتصاد کاذب است که من اسمش را اقتصاد بادکنکی می‌گذارم که ناشی از مصرفی‌تر کردن جامعه‌ی بشری است. به طوری که طی ۵۰ سال اخیر توسعه‌ی اقتصادی متوسط جهان بیش از ۷ برابر شده.   دلیل دوم این است که جمعیت بیشتر نیاز به آب بیشتری دارد.

"آب آشامیدنی آنها از کجا تأمین می‌شود؟ وضعیت ایران چگونه خواهد بود؟ گفت‌وگو با احمد آل یاسین، پژوهشگر محیط زیست"لذا جمعیت ۹ تا ۱۰ میلیاردنفری سال‌های ۲۰۵۰ به بعد،‌ بحران آب را شدیدتر می‌کند.   سومین عامل این است که این تنها جمعیت نیست که در حال ازدیاد است، بلکه الگوی مصرف آب هم در حال افزایش است‌. ترقی الگوی مصرف آب در بخش‌های شهری، صنعت و کشاوزری ناشی از ترقی سطح زندگی و تغییر الگوی مصرف نسبت به گذشته است. در نتیجه جمعیت بیشتر فضای بیشتر، کالای مصرفی بیشتر، تولید کشاورزی بیشتر و مصرف آب بیشتری در پی دارد.   چهارمین عامل، تلفات آب به شکل‌های گوناگون در جامعه‌ی جهانی است، مانند آلودگی آب‌ها به علت سموم و کود کشاورزی و ضایعات صنعتی که آب مفید را از دسترس خارج می‌کند و تلفات شبکه‌های انتقال و توزیع آب، چه شبکه‌های سطحی و چه زیرزمینی و بالاخره هدر دادن آب توسط مصرف‌کنندگان.

  پنجمین عامل که عامل خیلی مهمی است، بحران مدیریت آب است که اهمیت آن کمتر از بحران آب نیست. دیگر به گونه‌ی سنتی نمی‌توان ‌آب را از حوز‌ه‌ی آب‌ریز تا لیوان سر میز مدیریت کرد. امروز مدیریت یکپارچه‌ی آب مطرح است که همه‌ی سهم‌بران و ذینفعان آب باید در آن دخالت داشته باشند تا آب بتواند در مقوله‌ی توسعه‌ی پایدار بگنجد.   با این دلایلی که برشمردید فکر می‌کنید، بحران آب در سال‌های آینده بیشتر دامن‌گیر کشورهای در حال توسعه و فقیر خواهد شد؟   به طور قطع. کانادا و آلاسکا مناطقی هستند که دیرتر از دیگر کشورها ممکن است به بحران آب دچار شوند.

"اگر تغییری مثبت به وجود نیاید، در سال ۲۰۲۵ حدود دوسوم از مردم جهان با مشکل شدید آب روبرو می‌شوند"اما مردم بسیاری از کشورها تا سال ۲۰۲۵ به طور عینی بحران آب را لمس خواهند کرد، زیرا نیاز آنها به آب به حدی می‌رسد که میزان آب موجود در این کشورها نمی‌تواند آن را تأمین کند.   هم‌اکنون مردم ۱۳ کشور جهان که ۹ کشور از این تعداد در آفریقا قرار دارد به طور باورنکردنی با متوسط ناچیز ۱۰ لیتر در روز با ترکیبی از فقر و بی‌آبی در عذاب هستند. کشور چین با وضع بسیار بدی روبرو است و اغلب رودخانه‌های چین به دریا نمی‌رسد و سطح سفره‌های آب زیرزمینی در آن کشور کاهش پیدا کرده. این موضوع  در کشورهای خاور میانه و آفریقایی و حتی در آمریکا نیز صدق می‌کند. دشت کویر آمریکا نمونه‌ی دیگری است که با بحران آب و کم‌آبی روبرو است.

کما اینکه رودخانه‌ی کولورادوی آمریکا بعضی سال‌ها به دریا نمی‌رسد.   وضعیت ایران از این نظر چگونه خواهد بود؟   متأسفانه من نسبت به وضعیت ایران چندان خوش‌بین نیستم. زیرا ایران از لحاظ جغرافیایی از یک طرف در نوار خشک و نیمه‌خشک شمالی قرار دارد که از شمال آفریقا تا صحرای چین ادامه دارد و از سوی دیگر متوسط بارندگی آن کمتر از یک‌سوم متوسط بارندگی جهانی است و لذا مجبور است که کشاورزی خودش را برخلاف کشورهای دیگر با آبیاری مصنوعی اداره بکند.   متأسفانه متوسط سرانه‌ی آب ایران از ۷۶۰۰ متر مکعب در سال ۱۹۵۰ به حدود ۱۷۰۰ متر مکعب در حال حاضر کاهش پیدا کرده و احتمالا در سال ۲۰۲۵ از ۱۳۰۰ متر مکعب هم کمتر خواهد شد که رقم متوسط برای هر نفر طبق گزارش‌های سازمان ملل حدود ۱۶۰۰ متر مکعب در سال است.   دشواری ایران تنها کم‌آبی نیست.

"  طبق آخرین برآوردهای سازمان ملل متحد، جمعیت جهان تا سال ۲۰۵۰ دو میلیارد و سیصد میلیون نفر افزایش یافته و از مرز ۹ میلیارد نفر خواهد گذشت"ایران سالانه میلیون‌ها تن گندم و مواد خوراکی وارد می‌کند که معادل ورود میلیاردها متر مکعب آب به کشور است. حالا اگر یک روزی کشورهای فروشنده‌ی گندم به علت کم‌آبی گندمی برای فروش نداشته باشند، ایران با کمبود مواد غذایی علاوه بر کمبود آب هم روبرو خواهد شد.   بزرگترین کار اساسی که می‌شود برای جلوگیری از بحران آب در سطح جهان انجام داد چیست؟   مدیریت آب، کنترل جمعیت، ‌کاهش جمعیت، اعمال مدیریت یکپارچه‌ی آب به طوریکه همه‌ی سهم‌بران و ذینفعان در آن دخالت داشته باشند، در غیر اینصورت بحران آب شدت بیشتر پیدا می‌کند. به طوری که تا چند سال پیش حدود ۲ میلیارد نفر از دسترسی به بهداشت محروم بودند که از آن میان یک میلیارد و یک‌صد نفرشان به آب سالم هم دسترسی نداشتند. پیش‌بینی می‌شو‌د که تا سال ۲۰۲۵ دو‌سوم مردم جهان با تنش بی‌آبی و کم‌آبی روبرو شوند و به همین دلیل هم هست که هر سال افراد زیادی به دلیل وجود آب‌های آلوده از بین می‌روند.

گزارش شده که در هر ۱۵ ثانیه یک طفل بر اثر نوشیدن آب‌های آلوده از بین می‌رود.   اگر اقدامی جدی برای جلوگیری از بحران آب نشود، جهان با ورشکستگی آبی روبرو خواهد شد. بیشتر کنترل این کم‌آبی و بی‌آبی برمی‌گردد به دولت‌ها و رهبران سیاسی و اجتماعی جهان که مردم را ترغیب به صرفه‌جویی آب بکنند، از آب‌های هدر شده و ضایعات آب جلوگیری کنند و مدیریت آب در کشورها و شهرها برود به سمت مدیریت توسعه‌ی پایدار که آب برای نسل‌های آینده هم وجود داشته باشد و نسل‌های آینده هم بتوانند از این نعمت خدادادی و طبیعی بهره‌مند شوند. چون انسان را نمی‌توان از حق طبیعی زنده بودن محروم کرد و به او گفت که آب ننوش و بمیر.   مصاحبه‌کننده: فریبا والیات تحریریه: فرید وحیدی   برای شنیدن مصاحبه به فایل صوتی پایین صفحه مراجعه کنید.