هلال ماه رمضان، رویت هلال شوال

خبرگزاري فارس:موضوع رويت هلال ماه هاي رمضان و شوال در سال هاي اخير از مباحث مهم جامعه ما بوده است و از اهميت خاصي برخوردار است، مقاله اي كه ملاحظه مي فرماييد به اين موضوع به طور كلي مي پردازد و وضعيت رويت هلال ماه مبارك رمضان را مورد بررسي قرار مي دهد . اقوال فقها موضوع رويت هلال ماه هاي رمضان و شوال در سال هاي اخير از مباحث مهم جامعه ما بوده است و از اهميت خاصي برخوردار است، مقاله اي كه ملاحظه مي فرماييد به اين موضوع به طور كلي مي پردازد و وضعيت رويت هلال ماه مبارك رمضان را مورد بررسي قرار مي دهد . با نزديك شدن ماه مبارك رمضان راصدين مشتاقانه به ديدار اين هلال مي روند . رويت هلال اين ماه به خاطر جنبه هاي ديني و مذهبي آن دو چندان مي شود زيرا اين ماه به شهر الله معروف است و مسلمين ميهمان خداوند سبحان هستند و شبي در اين ماه قرار دارد كه خير من الف شهر است يعني برتر از هزار ماه است . تعيين ماه قمري مبتني بر رويت هلال است و ناظران در آغاز هر ماه مي كوشند تا هلال را رصد نمايند ولي ديدن هلال در اولين شب پس از خارج شدن از محاق كار دشواري است. ماه شب اول به صورت هلال باريكي در غرب آسمان در نزديكي افق براي مدت كوتاهي نمايان مي شود و رويت پذيري آن به شرايط متعددي بستگي دارد . اگر چه ماه تقريباٌ هر 5/29 روز يكبار به دور زمين گردش مي كند ولي به خاطر پيچيدگي هاي مدار آن تعيين دقيق زمان ظاهر شدن هلال بسيار مشكل است علاوه بر آن ممكن است وجود غبار ابر يا محدود بودن افق ناظرسبب شود تا راصدين نتوانند هلال را به آساني شكار كنند . اسلام و شمارش ايام بناء اسلام بر سال و ماه قمري است . خداوند سبحان در آيه كريمه « ان عدة الشهور عندالله اثناعشر شهراٌ في كتاب الله يوم خلق السموات والارض منها اربعه حرم ذلك الدين القيم » تعداد ماه ها را 12 عدد معرفي نموده است و ترتيب آنها را منوط به خلقت و آفرينش دانسته و همگام با فطرت انساني دانسته است . اهل شرع ماه هاي قمري را از رويت هلال تا رويت هلال ديگر محاسبه مي كنند . بيروني يكي از منجمين بر اين نظر است كه امكان دارد دو ماه پيوسته تمام باشد و تا سه ماه پيوسته ناقص رويت شود ولي صاحب زيج بهادري پس از محاسبه اي دقيق مي نويسد : ممكن است چهار ماه متوالي هر ماه سي روز و سه ماه متوالي هر كدام بيست و نه روز واقع شود . اهميت ماه هاي قمري به اين جهت است كه بسياري از اعمال عبادي همچون روزه ، حج و ... با رويت هلال ارتباط تام دارد و لذا تاريخ هجري قمري نخستين تاريخي است كه مورد استفاده دنياي اسلام و مسلمانان جهان قرارگرفته و در آن اعياد و سوگواري هاي مذهبي به كمال و تمام ياد شده است . تاريخ هجري قمري كه مبنايش هجرت پيغمبر اسلام صلي الله عليه و آله از مكه به مدينه است با ماه محرم آغاز مي شود و با ماه ذي الحجه پايان مي پذيرد . هلال از منظر قرآن قرآن كريم از هلال ماه، منازل ماه و ... بارها سخن به ميان آورده و ذيل آيات اهدافي را دنبال نموده است . در آيه 5 سوره يونس مي فرمايند : « هوالذي جعل الشمس ضياء و القمر نوراٌ و قدره منازل لتعلموا عدد السنين و الحساب ما خلق الله ذلك الا بالحق. »؛ او كسي است كه خورشيد را روشنايي و ماه را نور قرار داد و براي آن منزلگاه هايي مقدر كرد تا عدد سال ها و حساب كارها را بدانيد ، خداوند اين را جز به حق نيافريده است . معلوم مي شود كه از اشكال مختلف ماه در آسمان همچون هلال ، تربيع ، تثليث ، تسديس و بدر و سپس رو به نقصان گذاردن آن براي مردم بدون محاسبات نجومي و رجوع به اهل خبره امكان پذير است . همچنين فرمود « يسئلونك عن الاهله قل هي مواقيت للناس والحج»؛ اي پيامبر درباره هلال هاي ماه از تو سئوال مي كنند، بگو آنها بيان اوقات براي نظام زندگي مردم و تعيين وقت حج است. و همچنين فرمود : « الشمس و القمر بحسبان »؛ خورشيد و ماه بر طبق حساب منظمي مي گردند. و بر حركت زمين گرد خورشيد و گردش نجومي ماه دور كره زمين تكيه مي نمايد و فرمود: « والقمر قدرناه منازل حتي عاد كالعرجون القديم »؛ كه براي ماه منزل هايي را مقدر فرموده است . اسباب اختلاف رويت عوامل ذيل موجب اختلاف رويت مي شود: الف ) اختلاف طول شهرها هر شهري كه طول آن نزديك تر به مبداء طول ( گرينويچ ) باشد در بسياري از اوقات رويت در آن بيش از مناطقي است كه طول شرقي آنها زيادتر از مبداء مزبور باشد يعني در بلاد غربي تر امكان رويت بيش از بلاد شرقي است . ب ) اختلاف عرض شهرها دوري بعد معدل النهار از منطقه البروج و نزديك شدن به آن در كوتاهي و بلندي شب و روز تاثير دارد و بنابراين اگر دو شهر در طول و عرض برابر باشند اما يكي در نيم كره جنوبي و ديگري در نيم كره شمالي باشد امكان دارد هلال در شهر اول ديده نشود و در شهر دوم رويت شود. از طرفي بعد (عرض) قمر از دايره بروج موثر است . ج ) اوضاع فلكي دور و نزديك بودن ماه به زمين در رويت موثر است لذا امكان رويت در حال حضيض بيش از حال دوري است . همچنين بعد معدل ( بعد و فاصله غروب ماه پس از غروب خورشيد ) فاكتور مهمي است و لذا هر اندازه فاصله غروب ماه زيادتر باشد زمان مكث هلال فوق افق بيشتر است و بهتر مي توان رويت نمود . عناصر ديگري مثل قرآن نيرين ( نزديكي ماه و خورشيد يا به عبارتي در يك راستا قرار گرفتن ماه و خورشيد ) و ارتفاع ماه و سن هلال مي تواند نقش تعيين كننده اي داشته باشد . ثبوت هلال در اين كه حلول ماه به رويت و مشاهده هلال ثابت مي شود اختلاف و ترديدي وجود ندارد اكثر فقها، اثبات هلال را به رويت ضروري دين شمرده و اجماع و اتفاق مسلمانان را بر اعتبار آن ثابت دانسته اند . در سيره پيامبر ثابت است كه حضرت به جستجوي هلال مي پرداخت و اين امر را به عهده داشت . در احاديث متواتر رويت هلال موجب صوم و فطر داشته شده است. صحيح محمد بن مسلم از امام باقرعليه السلام نقل مي كند كه حضرت فرمودند : " اذا رايتم الهلال فصوموا و اذ رايتموه فافطروا "؛ با ديدن هلال روزه بدار و با ديدن آن روزه بگشا . البته بسياري از فقها " روية عن حس " را معتبر مي دانند يعني با چشم غير مسلح، ماه ديده شود و اگر توسط دوربين و تلسكوپ هلال ديده شود آن را معتبر نمي دانند و اما فقهايي هم هستند كه رويت با چشم مسلح را در حكم رويت با چشم غير مسلح مي دانند و هر دو را حجت مي دانند . پس اگر دو شخص عادل ادعاي رويت هلال نمودند و شهادتشان بر مبناي دليل و مدرك بود از آنها پذيرفته مي شود . اقوال فقها گروهي از فقها با بهره گيري از اصول و قواعد علمي بر اين نظرند كه ادله نقلي ( آيات و روايات ) دلالت تام بر لزوم اتحاد آفاق ( شهرهاي نزديك به هم ) و موضوعيت رويت دارند و نقطه مقابل گروهي ديگر با استفاده از قواعد و ادله مزبور معتقدند اتحاد آفاق لازم نيست و ادله نقلي هم طريق و كاشف از واقع مي باشند . قائلين به اتحاد افق از اطلاقات و عمومات روايات استفاده نموده اند كه پيامبر اسلام فرمود : " صوموا لرويته وافطروا الرويته "؛ با ديدن ماه روزه بگيريد و با ديدنش افطار كنيد پس رويت شرط دخول ماه است و ديدن هلال موضوعيت دارد. اما گروهي كه رويت را براي همه آفاق معتبر مي دانند به دعاي وارده در قنوت نماز عيد فطر اشاره كرده اند . در اين دعا مي خوانيم : "و اسئلك بحق هذااليوم الذي جعلته للمسلمين عيدا "؛ اين عيد براي همه مسلمين است . همچنين ليلة القدر ظاهر در اين است كه اين ليله معين داراي احكام مشخص براي جميع مسلمين است . اين اختلاف ميان علماي عامه هم وجود دارد. حنفي ها و مالكي ها و حنبلي ها قائل به ثبوت رويت هلال براي همه نقاط عالم در صورت رويت در يك نقطه هستند و شافعيه معتقدند اگر راي فقها مختلف باشد رويت هر ناحيه براي همان ناحيه حجت است. آن هنگام كه ماه رمضان به پايان مي رسد عيد فطر است . عيد ، بازگشت به اصل است ؛ نه بازگشت به زندگي معمولي و دنيوي كه قبلاٌ وجود داشت . چنانچه واژه ديگري كه از ريشه « عاد يعود» مي آيد ، واژه معاد است . معاد يعني بازگشت نزد پروردگار خود . در واقع عيد، معاد و عود جملگي از يك ريشه اند . رمضان كه به پايان مي رسد، عيد است ، يعني بازگشت به مبدا به تحقق مي رسد اگر چه بازگشت به مبدا براي همه ما متحقق نشده اما به يمن اين كه براي مردان خدا و ذات مقدسي كه در هر عصري هستند به تحقق پيوسته ، ما هم به متابعت از آنها عيد مي گيريم و اين عيد، عيد فطر است . فطر مناسبت با فطرت دارد و فطرت، فطرت ايمان است . در واقع اين عيد براي سلامت فطرت ايمان برگزار مي شود . انتهاي پيام/